لیل

لیل .[ ل َ ] (ع اِ) شب . لیلاة. هو واحد بمعنی جمع، واحدهالیلة. ج ، لیالی ، لیایل . (منتهی الارب ). عشیة. شام . صاحب کشاف اصطلاحات الفنون آرد: لیل در لغت شب را گویند و بیان آن از حیث اصطلاح علم هیئت ضمن بیان و تفسیرلفظ یوم به طریق مستوفی بیاید - انتهی :
تا در بر هر پستی پیوسته بلندی است
تا در پس هر لیلی آینده نهاری است .

فرخی .

کی بود کردار ایشان همسر کردار او؟
کی تواند بود تاری لیل ،چون روشن نهار؟

فرخی .

که اوستاد نیابی به ازپدر ز فلک
پدر چه کرد همان پیشه کن به لیل و نهار.

ابوحنیفه ٔ اسکافی .

او بر دوشنبه و تو بر آدینه ۞
تو لیل قدر داری و او یلدا.

ناصرخسرو.

اگر دهر منکر شود فضل او را
شود دشمن دهر لیل و نهارش .

ناصرخسرو.

پیش از من و تو لیل و نهاری بوده ست
گردنده فلک ز بهر کاری بوده ست .

خیام .

خاصه که مهر سپهر گوشه ٔ خوشه گذاشت
و آتش گردون گرفت پله ٔ لیل و نهار.

خاقانی .

اگر نه واسطه ٔ روی وموی او بودی
خدای خلق نگفتی قسم به لیل و نهار.

سعدی .

هر آن شب در فراق روی لیلی
که بر مجنون رود لیلی طویل است .

سعدی .

- لیل ٌ الیل ؛ شب نیک تاریک . لیل لائل ؛ شب نیک تاریک . (منتهی الارب ).
- لیل ٌ اغضف ؛ شبی دو چند شبی به درازی . شب تاریک . (منتهی الارب ).
- لیل ٌ اقعس ؛ شبی که روز نداند شد از درازی . شب دراز سخت . (منتهی الارب ).
- لیل ٌ دامج ؛شب تاریک . (منتهی الارب ).
- لیل التمام ؛ درازترین شبهای سال . (منتهی الارب ).
- لیل ٌ دامس ؛ شبی سخت تاریک . (منتهی الارب ).
- لیل السرار ؛ شب بیست ونهم ماه . (السامی ).
- میان لیل و نهار بزرگ شدن ؛ بسیار معاشرت و صحبتها کرده بودن .
البس لیل ٌلیلا؛ برچفسید بعض آن بر بعض . (منتهی الارب ).
|| شوات . چوزه ٔشوات . چوزه ٔ کروان . (منتهی الارب ). بچه ٔ مرغی است که آن را کروان گویند. (منتخب اللغات ). و فی المثل هو اجبن من لیل و قال ابن فارس ان بعض الطیر یسمی لیلا و لااعرفه الا ان النهار و لدالحباری . (منتهی الارب ). || مجازاً سیاه . سیاهی :
جهاندیده پیری ز ما بر کنار
ز دور فلک لیل مویش نهار.

سعدی .