نگونسار. [ ن ِ ] (ص مرکب ، ق مرکب )
۞ وارونه . معکوس . سرته . نگوسار. نگون . پشت رو
: دریده درفش و نگونسار کوس
چو لاله کفن ، روی چون سندروس .
فردوسی .
نهاده بر اسبان نگونسار زین
تو گفتی همی برخروشد زمین .
فردوسی .
بر او برنهاده نگونسار زین
ز زین اندرآویخته گرزکین .
فردوسی .
خامش منشین زیر فلک ایمن ازیراک
دریاست فلک بنگر دریای نگونسار.
ناصرخسرو.
عکس مراد ما و تو کار وی
شاهد بس است شکل نگونسارش .
ناصرخسرو.
زین بحر بی آرامش نگونسار
آراسته قعرش به دُرّ و مرجان .
ناصرخسرو.
باره ٔ بخت تو را باد ز جوزا رکاب
مرکب خصم تو را باد نگونسار زین .
خاقانی .
-
به نگونسار ؛ به حالت واژگونی . به سرازیری . (فرهنگ فارسی معین )
: تا سَرْش نبری نکند قصد برفتن
چون سَرْش بریدی برود سر به نگونسار.
ناصرخسرو.
|| به رو افتاده . مکب ّ علی وجهه
: بر اسبان چو لهاک و فرشیدورد
فکنده نگونسار پر خون و گرد.
فردوسی .
|| سرازیر. (ناظم الاطباء). سرته . که سر به جای پای دارد. که سرش بر زمین و پایش در هواست . معلق
: نگونسار ایستاده مر درختان را همی بینی
زبانهاشان روان بر خاک برکردار ثعبانها.
ناصرخسرو.
که نگونسار مرد پندارد
که همه راستان نگونسارند.
ناصرخسرو.
|| آویزان . سرنگون . به پای آویخته . نیز رجوع به شواهد ذیل معنی قبلی شود
: یک پایک او را ز بن اندربشکسته
و آویخته او را به دگر پای نگونسار.
منوچهری .
تا زلف نگونسار سیاه تو بدیدم
برخاست به کار تو سر سرخ نگونسار.
سوزنی .
درخت تود از آن آمد لگدخوار
که دارد بچه ٔ خود را نگونسار.
نظامی .
|| پایین افتاده . خم گشته . فروافتاده . به زیر افتاده
: برو کآفریننده ات یار باد
سر بدسگالت نگونسار باد.
فردوسی .
تو را پشت یزدان دادار باد
سر دشمنانت نگونسار باد.
فردوسی .
سر نگونسار ز شرم و روی تیره ز گناه
هریکی با شکمی حامل و پرماز لبی .
منوچهری .
نبینی که مست است هر یاسمینی
نبینی که سر چون نگونسار دارد.
ناصرخسرو.
آن هنرها گردن ما را ببست
زآن مناصب سرنگونساریم و پست .
مولوی .
چو چنگ از خجالت سر خوب روی
نگونسار و در پیشش افتاده موی .
سعدی .
|| ازپای درآمده . به خاک افتاده . ازپاافتاده . سرنگون شده . که قائم و استوار و پابرجا نیست
: درفش بزرگان نگونسار دید
به خاک اندرون خستگان خوار دید.
فردوسی .
|| ویران گشته . خراب شده . زیروزبرشده . (ناظم الاطباء). فروریخته . ویران شده
: که جانش به دوزخ گرفتار باد
سر دخمه ٔ او نگونسارباد.
فردوسی .
گفت یارب کوشک فرعون نگونسار باد. (قصص الانبیاء ص
105). || کج . معوج . (فرهنگ فارسی معین ). کوژ. کوز. خمیده . نااستوار
: داد به الفغدن نیکی بخواه
زین تن منحوس نگونسار خویش .
ناصرخسرو.
|| کسی که از خجلت و شرمساری سر به زیر افکنده باشد. (ناظم الاطباء). سرافکنده . منکوب
: وآنکس که نباشد به جهانداری او شاد
مقهور و نگونسار و نژند دو جهان باد.
فرخی .
بدگوی او نژند و دل افگار و مستمند
بدخواه او اسیر و نگونسار و خاکسار.
فرخی .
جاوید بدین هر دو ملک ملک قوی باد
تا کور شود دشمن بدبخت نگونسار.
فرخی .
گشتند رهی او ز نادانی
هر بی هنری و هر نگونساری .
ناصرخسرو.
آنکه نگونسار شد مباد سرافراز
وآنکه سرافراز شد مباد نگونسار.
سوزنی .
اعدای دولت او را مقهور و نگونسار گرداناد. (تاریخ قم ص
4). || واژگون . وارون . ناموافق
: همی گفت آه از این بخت نگونسار
که یکباره ز من گشته ست بیزار.
(ویس و رامین ).
ترسیدم و پشت بر وطن کردم
گفتم من و طالع نگونسارم .
مسعودسعد.
|| به سر. با سر. سرنگون
: بیامد سه تن را به نیزه ز زین
نگونسار برزد به روی زمین .
فردوسی .
بزد دست بهرام واو را ز زین
نگونسار برزد به روی زمین .
فردوسی .
همی خواست کو را رباید ز زین
نگونسار ز اسب افکندبر زمین .
فردوسی .
وآنگه چون به شدی ز منظر توبه
باز درافتی به چاه جهل نگونسار.
ناصرخسرو.
و آخرالامر به شومی ظلم نگونسار درافتاد. (سندبادنامه ص
162). کنیزک بر خود بلرزید و نگونسار از اسب درافتاد. (سندبادنامه ص
143).
هم در کنار عرش سرافراز می شوند
هم در میان بحر نگونسار می روند.
عطار.
چو بت ز کعبه نگونسار بر زمین افتند
به پیش قبله ٔ رویت بتان فرخاری .
سعدی .
|| سرکج . (فرهنگ فارسی معین ).
-
گل نگونسار ؛ گیاهی است از تیره ٔ پامچال ها که از گل های زینتی مرغوب است . گل های آن دارای دم گل خمیده می باشد و ریشه اش ضخیم غده ای است . گلهایش به رنگ های ارغوانی و قرمز تیره و سفید و صورتی می باشند. در ریشه ٔ غده ای گیاه مذکور ماده ای به نام سیکلامین که دارای اثر مسهلی شدید است وجود دارد و به علاوه دارای مواد گلوسیدی و اسید سیکلامیک می باشد. ریشه ٔ غده ای تازه و له شده ٔ این گیاه را به صورت ضماد بر روی تومورهای خنازیری قرار می دهند. در اکثر نقاط دنیا از جمله نواحی شمال ایران این گیاه می روید. بخور مریم . شجره ٔ مریم . بولف . عرطنیثا. خبزالمشایخ . ولف . رقف . رکف . اذن الارنب . هوم الیهودا. سیکلمه . سیکلامن . گل سیکلمه . قعلامنیس . آذریون . اذریون . اذریونه . ذهبیه . پنجه ٔ مریم . (فرهنگ فارسی معین ).