خلیج فارس

خلیج فارس (یا شاخاب پارس) آبراهی است که در امتداد دریای عمان و در میان ایران و شبه جزیره عربستان قرار دارد. مساحت آن ۲۳۷٬۴۷۳ کیلومتر مربع است،[۱] و پس از خلیج مکزیک و خلیج هودسن سومین خلیج بزرگ جهان بشمار می‌آید. خلیج فارس از شرق از طریق تنگه هرمز و دریای عمان به اقیانوس هند و دریای عرب راه دارد، و از غرب به دلتای رودخانه اروندرود، که حاصل پیوند دو رودخانهٔ دجله و فرات و پیوستن رود کارون به آن است، ختم می‌شود.[۲] کشورهای ایران، عمان، عراق، عربستان سعودی، کویت، امارات متحده عربی، قطر و بحرین در کناره خلیج فارس هستند. در این میان سواحل شمالی خلیج‌فارس تماماً در جغرافیای سیاسی ایران قرار دارند.[۳]

به سبب وجود منابع سرشار نفت و گاز در خلیج فارس و سواحل آن، این آبراهه در سطح بین‌المللی، منطقه‌ای مهم و راهبردی بشمار می‌آید.

نام تاریخی این خلیج، در زبان‌های گوناگون، ترجمه عبارت «خلیج فارس» یا «دریای پارس» بوده‌است. همچنین در تمام سازمان‌های بین‌المللی نام رسمی این خلیج، «خلیج فارس» است اما برخی از کشورهای عربی آن را خلیج عربی یا به سادگی، خلیج می‌نامند.[۴] سازمان آب‌نگاری بین‌المللی از نام «خلیج ایران» برای این خلیج استفاده می‌کند.[۵]

محتویات [نمایش]
تاریخچه پیدایش خلیج فارس

زمین شناسان معتقدند که در حدود پانصدهزار سال پیش، صورت نخستین خلیج فارس در کنار دشت‌های جنوبی ایران تشکیل شد و به مرور زمان، بر اثر تغییر و تحول در ساختار درونی و بیرونی زمین، شکل ثابت کنونی خود را یافت. خلیج فارس در آغاز، بسیار پهناور بوده به طوری که تا اواخر دوره سوم زمین شناسی بیشتر جلگه‌های برازجان، بهبهان و خوزستان ایران تا کوه‌های زاگرس در زیر آب بوده‌اند.[۶]

ویژگی‌های جغرافیایی خلیج فارس

جغرافیای مکانی خلیج فارس
خلیج فارس در ۲۴ تا ۳۰ درجه و ۳۰ دقیقه عرض شمالی و ۴۸ تا ۵۶ درجه و ۲۵ دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد. این خلیج توسط تنگه هرمز به دریای عمان و از طریق آن به دریاهای آزاد مرتبط است. از بین کشورهای همسایه خلیج فارس، کشور ایران بیشترین مرز آبي مشترک را با خلیج فارس دارا می‌باشد. طول مرز آبی کشور ایران با خلیج فارس، با احتساب جزایر در حدود ۱۸۰۰ کیلومتر و بدون احتساب جزایر در حدود ۱۴۰۰ کیلومتر می‌باشد.[۷] طول خلیج فارس از تنگه هرمز تا آخرین نقطه پیشروی آن در جهت غرب در حدود ۸۰۵ کیلومتر است.عریض ترین بخش خلیج فارس ۱۸۰ مایل (۲۹۰ km) می‌باشد. عمیق ترین نقطه خلیج فارس با عمق ۹۳ متر در ۱۵ کیلومتری تنب بزرگ و کم عمق ترین نقطه آن با عمقی بین ۱۰ تا ۳۰ متر در سمت غرب می‌باشد. همچنین جزایر متعددی در خلیج فارس وجود دارند.

محدوده رسمی و بین المللی مرزهای آبی خلیج فارس بر اساس اعلام سازمان آبنگاری بین المللی :[۸] محدوده شمال شرقی دریای عمان". خط Ràs Limah (25°57'N) شبه جزیره عربی and Ràs al Kuh (25°48'N) ساحل ایران [۲]

زمین شناسی منطقه خلیج فارس
از دیدگاه زمین شناسی، خلیج فارس فرونشست زمین ساختی کم ژرفایی است که دوره ترشیری پیش در حاشیه جنوبی رشته کوه زاگرس تشکیل شده‌است. در واقع این دریا بازمانده گودال بزرگی است که از دوران گذشته زمین شناختی تحت تاثیر فشار ناشی از آتش فشان‌های فلات ایران بوده و پایداری فلات عربستان در مقابل این واکنش‌های تکتونیکی سبب ایجاد و توسعه پهنا-ژرفای آن شده‌است. شدیدترین چین خوردگی‌های دوران پلیو پلیستوسن، کرانه‌های شمالی خلیج فارس (زاگرس) را چین داده‌است. میزان این چین خوردگی‌ها که در خشکی‌های کشور ایران شدید است با شیب‌های کمتر به طرف دریا ادامه پیدا می‌کند به طوری که در دریا این شیب به ۱۰ تا ۲۰ درجه می‌رسد. محور اصلی خلیج فارس نیز یکی از پیامدهای زمین ساختی پدیده چین خوردگی زاگرس است که در دوران پلیو پلیستوسن شکل گرفته‌است. در پایان دوره پلیوسن، سطح دریا احتمالا ۱۵۰ متر بالاتر از سطح کنونی بوده‌است. این سطح در حدود ۱۰۰، ۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح و به تدریج به سطح کنونی رسیده‌است که آثار آن به صورت پادگانه‌های دریایی و سخا، در کرانه‌های جنوبی خلیج فارس بر جای مانده‌است.[۹][۱۰]

زمین ریخت شناسی خلیج فارس
از نظر ریخت شناسی، خلیج فارس نامتقارن بوده و شیب سواحل جنوبی آن ملایم تر از شیب سواحل شمالی است. کرانه جنوبی خلیج فارس، به ویژه در شرق شبه جزیره قطر، منطقه وسیع و کم عمقی است (۱۰ تا ۲۰ متر) که بطور عمده با ریخت شناسی بست، محیط تبخیری و منطقه جزر و مدی مشخص است.خلیج فارس از رسوبات سخت و بلند با اشکال خطی ساخته شده و با واسطه یک دشت ساحلی باریک با دریا در ارتباط است. جزایر ایرانی خلیج فارس بصورت پشته‌های کشیده و موازی ساحل که در واقع دنباله رشته کوه زاگرس هستند که بر اثر بالا آمدن آب بشکل جزیره درآمده‌اند مانند قشم و کیش و یا اینکه کم و بیش دایره‌ای شکل هستند مانند هرمز و ابوموسی که گنبدهای نمکی سری هرمز هستند. سطح جزایر خلیج فارس از رسوبات تخریبی و مارن تشکیل شده‌است که کم و بیش صدف دارند. خاک این جزایر عمدتا شور یا حاوی گچ است که در نتیجه رشد گیاهان را به گونه‌های خاص محدود می‌کند. شکل ساحلی خلیج فارس در مجاورت ایران از نوع طولی است که موازی با محور ارتفاعات مجاور است که گاهی تراکم آبرفت‌ها فاصله زیادی بین خط ساحل و ارتفاعات زاگرس ایجاد کرده مانند جلگه بوشهر، و گاهی دامنه تاقدیس‌ها در خط ساحلی قرار گرفته‌اند مانند غرب خور موج.[۱۱][۱۲]

اقلیم شناسی خلیج فارس
آب و هوای خلیج فارس خشک و نیمه استوایی است. در تابستان دما گاهی تا ۵۰ درجه سانتی گراد می‌رسد و میزان تبخیر بیشتر از میزان آب‌های وارده می‌شود. در زمستان دما تا ۳ درجه سانتی گراد هم گزارش شده‌است. در عین شوری زیاد آب خلیج فارس، ۲۰۰ چشمه آب شیرین در کف و ۲۵ چشمه آب کاملا شیرین در سواحل آن جریان دارند که منشا همگی آن‌ها از کوه‌های زاگرس در ایران است. آب‌های شیرینی که وارد خلیج فارس می‌شوند عمدتا محدود به روان آب‌های کوه‌های زاگرس در ایران و کوه‌های ترکیه و عراق است. رودخانه‌های اروند، کارون، جراحی، مند، دالکی و میناب بزرگترین و پرآب ترین رودخانه‌هایی هستند که به خلیج فارس می‌ریزند که بیشتر سرچشمه‌های آن‌ها در کوه‌های زاگرس قرار دارند. در کرانه جنوبی آب‌های ورودی به خلیج فارس بسیار کم است که موجب بالا بودن رسوبات کربناتی در این بخش شده‌است. به دلیل محصور بودن، اثر اقیانوس بر خلیج فارس بسیار ناچیز است و به همین علت سرعت جریان‌های زیرین و افقی آن بسیار کم و در حدود ۱۰ سانتی متر در ثانیه‌است. شوری بیشتر خلیج فارس نسبت به اقیانوس موجب پیدایش جریان آبی از اقیانوس هند به خلیج فارس می‌شود که به موازات ساحل ایران و در جهت پادساعتگرد است. جریان ذکر شده با کاهش دما و شوری همراه است به طوری که در تنگه هرمز مقدار نمک ۳۶,۶ گرم در لیتر و در انتهای شمال غربی و در دهانه کارون در حدود ۴۰ گرم در لیتر است. میزان بارندگی در سواحل جنوبی کمتر از ۵ سانتی متر در سال و در سواحل شمالی بین ۲۰ تا ۵۰ سانتی متر در سال است.[۱۳][۱۴]

جغرافیای تاریخی خلیج فارس

نام خلیج فارس
نوشتار اصلی: تحریف نام خلیج فارس
بدون هیچ تردیدی نام درست جغرافیایی آن در طول تاریخ خلیج فارس است.سر ریچارد دالتون. [۱۵] در اسناد به جا مانده از بسیاری از تمدن‌های گذشته اینگونه بیان شده که سرزمینهای جنوب خلیج فارس که شامل قطر، شمال عمان، امارت متحده عربی، شرق عربستان و کویت می‌شده به ایران تعلق داشته‌اند و بنا بر این این خلیج فارس جزو آبهای داخلی ایران به حساب می‌آمده و به همین علت یونانیان به آن سینوس پریسیکوس گفته‌اند.[۱۵]

چارلز بلگریو نماینده و کارگذار دولت بریتانیا در خلیج فارس، در سال ۱۹۳۵ نامه‌ای به دولت مطبوعش می‌نویسد و در آن ذکر می‌کند: «اکنون که تمام صفحات جنوبی خلیج فارس را عربی کرده‌ایم، خوب است نامش را هم عوض کنیم» ولی انگلستان که آن زمان بر سر نفت با ایران اختلاف داشت، این پیشنهاد را برای جلوگیری از تیره‌تر شدن روابط با تهران، نپذیرفت.[۱۵]

کهن‌ترین نام جغرافیایی که از خلیج فارس وجود دارد نارمَرتو (narmarratu) است که در کتیبه‌های آشوری بر جای مانده‌است و به معنای رود تلخ است.[۱۶] فلاویوس آریانوس در سدهٔ دوم میلادی در آثار خود خلیج فارس را پرسیکون کاای تاس که خلیج فارس معنا می‌دهد استفاده کرده‌است.[۱۷]



خیابانی به نام خلیج عربی/خلیج فارسی در مرکز قاهره
جغرافی دانان و تاریخ نگاران عرب اسلامی دوره آغازین اسلام، همچون طبری، مسعودی و یعقوبی به اتفاق در کتب خطی به جای مانده از خود اذعان دارند که تمامی نواحی خلیج پارس در دوره‌های پیش از اسلام به ایران تعلق داشته‌است. استخری در مسالک و ممالک و «ابن حوقل بغدادی» در کتاب خود «صورة العرض» که در سال ۱۹۹۳. م در لندن به زبان انگلیسی به چاپ رسید، عنوان می‌کند که: «همان طور که بارها گفته شد، دریای پارس دریایی است از اقیانوس احاطه کننده جهان که در اطراف چین از آن منشعب می‌شود؛این دریا از سرزمین‌های سند(هند) و کرمان تا فارس ادامه می‌یابد و در میان همه سرزمین‌ها به نام پارس خوانده می‌شود، زیرا پارس ا ز همه کشورها پیشرفته تر است و شاهان آن محکم ترین کنترل (حاکمیت) را در دوران کهن داشته‌اند و حتی اکنون نیز تمامی کرانه‌های دور و نزدیک این دریا و همه سرزمین‌های پارس و دیگر را تحت کنترل دارند».[۱۸][۱۹] تا پیش از دهه ۶۰ قرن بیستم میلادی، کشورهای عربی از عبارت خلیج فارس در مکاتبات رسمی خود استفاده می‌کردند.[۲۰][۲۱]



پاسخ استعلام از وزارت امورخارجه بریتانیا
در سال‌های اخیر و به ویژه از دههٔ شصت میلادی به این سو، نام جعلی خلیج عربی نیز در برخی منابع تحت حمایت بیشینهٔ دولت‌های عربی و گاه غیر عربی به گونه‌ای فزاینده در حال رقابت با نام خلیج فارس است، این امر خشم ایرانیان سراسر جهان را برانگیخته و باعث پدیداری نام «خلیج همیشه فارس» یا «خلیج همیشگی فارس» از سوی ایرانیان گشته‌است. تا کنون کارهایی برای مقابله با این جعلی سازی صورت گرفته از جمله صادر شدن دو رهنمود در دبیرخانه سازمان ملل متحد در زمان حکومت «محمد رضا شاه پهلوی» برای پاسداری از نام خلیج فارس یا Persian Gulf و یا برگزاری جام خلیج فارس و چندین نام گذاری و تهیهٔ نقشه و اسناد و کتب جغرافیایی در حال حاضر با نام درست. سازمان جغرافیایی بریتانیا و آمریکا نام خلیج فارس را سیاست رسمی کشورهای خوددانسته‌اند.[۲۲]

روز ملی خلیج فارس
یکی از اقدامات دولت برای پاسداری از میراث معنوی و فرهنگی خلیج فارس رسمیت دادن به روز ملی خلیج فارس(که قبلا توسط وبلاگ نویسان در سایتهای آنلاین انجام شده بود)در تقویم رسمی کشور بود.

مراجعه شود به نوشتاراصلی: روز ملی خلیج فارس
اطلس های خلیج فارس


atlas of tunisia


PARSSEA


از کتاب اسناد نام خلیج فارس


PERSIAN EMPIRE ARABIC MAP
تا کنون چندین اطلس در بر دارنده نام و نقشه‌های خلیج فارس منتشر شده و مشخص می کند که نام خلیج فارس در همه نقشه های کهن بکار رفته در کتاب:اسناد نام خلیج فارس، میراثی کهن و جاودان, جزئیات کامل این اطلسها در گفتار ۱۱ صص ۹۸-۱۲۲ "مبحث اطلسها"[۳] نقد و برسی شده‌است چند نمونه از آنها عبارتنداز:

اطلس تصویری تونس ۲۵۳ نقشه چاپ موسسه جهانی عرب پاریس و دانشگاه تونس ۲۰۰۱
Atlas of The Arabian Peninsula in Old European Maps (253 maps) by Khaled Al Ankary, Institute du Monde Arabe,Paris and Tunisia University,2001 تقریبا تمام نقشه‌ها نام خلیج فارس و معادلهای آن را دارند اولین نقشه این اطلس،تصویری از یک نقشهٔ طراحی شده بر روی چوب است که توسط فرانشیکو ایتالیایی به سال ۱۴۸۰م. ترسیم شده‌است.مشابه نقشه ی‌های منسوب به بطلیموس است که خلیج فارس شکل مستطیل است .آخرین نقشهٔ اطلس مذکور(تونس) نقشهٔ شماره ۲۵۳ ویک نقشهٔ رسمی دولت عثمانی متعلق به سال۱۸۹۵ م. است که در آن خلیج فارس را با نام بحر فارس ثبت کرده وکورفزی بصره را نیز آورده.یک نقشهٔ دیگر دوره عثمانی که سال ترسیم آن احتمالاَ ۱۷۲۱ م. است خلیج فارس را بحر فارس و دریای عرب را بحرعجم ثبت کرده‌است. در میان نقشه‌های اطلس مذکور ۱۰ نقشه علاوه بر ثبت نام خلیج فارس در محل خودش(پرشن گلف)،دریای عرب و بحر عمان فعلی را نیز دریای فارس یا پرشن سی ثبت کرده‌است از جمله می‌توان نقشه‌های صفحات ۲۲۶-۱۴۱-۳۲۳-۳۲۲-۳۳۱-۳۴۵-۳۴۷-۳۶۳-۳۵۵ و نقشه شکل اسبی بسیار هنری بوتینگ Bunting H.S.Q34/24CM Hanover,1620 دریای فارس(بجای دریای عرب) و خلیج فارس را نام برد. [۴]

اطلس" نقشه‌های تاریخی خلیج"چاپ ۱۹۹۶ شارجه
این اطلس در دو جلد چاپ شده که مجموعاً حدود ۵۰۰ نقشه با نام خلیج فارس دارند. این اطلس" نقشه‌های تاریخی سالهای ۱۴۹۳-۱۹۳۱م. خلیج فارس را که دارای ۲۷۶ نقشه از منابع اروپایی است در بر می‌گیرد و توسط "سلطان بن محمد القاسمی یکی از مقامات امارات متحده عربی" ابتدادر سال ۱۹۹۶م. به سفارش وی در لندن چاپ و توسط "منشورات مدینه شارقه للخدمات" منتشر شده‌است در این اطلس نیز مانند اطلس تونس ۹۸% نقشه‌ها نام درست خلیج فارس وجود دارد. اطلاعات موجود در نقشه‌های جهان نما تا ۱۷۰۰ همچنان فراتر از ۷ دریا و ۷ اقلیم نرفته و به سبک قدیم و سبک جغرافیانویسان مسلمان، چین در شرق ، اروس در شمال، فرانکه در اروپا و افریقیه در جنوب لبه‌های پایانی دنیا و دریای محیط بدور دنیا و کوه قاف حلقه پایانی دنیای سینی شکل است. حدود سال ۱۷۵۳م. نیکلاس دی فر (۱۶۹۴-۱۷۵۴م )اولین بار نقشه جهان را تقریباً به شکل امروزی ترسیم کرده‌است.

اطلس عراق در نقشه‌های قدیمی
در این اطلس که تألیف "احمد سوسه" پدر کارتوگرافی در عراق است، بر اساس منابع یونانی و اسلامی ۳۹ نقشه به زبان عربی و به طریقه سیاه و سفید ترسیم شده‌است که نام خلیج فارس در همه این نقشه‌ها از جمله در نقشهٔ دوره آشوریان به شماره ۶ ، نقشهٔ هیکاتوس (متوفی ۴۷۵ ق.م.) به شماره ۷ که به امپراتوری فارس و مصر سفر نموده‌است، نقشهٔ ایراتوستین یونانی به شماره ۹ ، نقشهٔ بطلیموس به شماره ۱۰، در واژهٔ خلیج فارس ( سینوس پرسی) به کار رفته و اما در نقشهٔ فتوحات قرن اول هجری به شماره ۱۱، نقشه ی( بلخی ۹۳۴م.) به شماره ۱۲ ، نقشهٔ دیار عرب اسطخری (۹۵۱ م.) به شماره ۱۶ و نقشهٔ عراق از اسطخری به شماره ۱۸ ، نقشهٔ جهان نمای ابن حوقل(۹۷۷م.) به شماره ۱۹ ، نقشهٔ عراق از ابن حوقل به شماره ۲۲، نقشه جهان از جیهانی( ۹۷۷م.) به شماره ۲۶، نقشه جهان نمای ادریسی( ۱۰۹۹-۱۱۶۴ م.) به شماره ۲۹ ، نقشه جهان نمای قزوینی (۱۲۰۳-۱۲۸۳م.) به شماره ۳۱ ، نقشه ابن الوردی ۱۳۴۸م. به شماره ۳۶ نقشه شماره ۳۸ از جغرافیانویس مجهول و نقشه شماره ۳۹ به نام مواضیع التاریخیه کلمهٔ بحر فارس ( دریای فارس) بکار رفته‌است.

اطلس مذکور توسط موسسه کارتوگرافی سحاب دو بار باز چاپ شده‌است.
دولت کویت درسال ۱۹۹۲ م. کتابی را مشتمل بر هشتاد نقشه و سند تاریخی تحت عنوان " الکویت فی الخرائط العالم" (کویت در نقشه‌های جهان) به چاپ رسانیده‌است که در همهٔ این نقشه‌ها و اسناد تاریخی که از اطلس‌های مختلف گرد آوری شده‌است، نام خلیج فارس وجود دارد.
اطلس "الکویت قراءه فی الخرایط التاریخیه" در سال ۱۹۹۴ م. در کویت به همت عبدالله یوسف الغنیم به چاپ رسیده که حاوی حدود 200 نقشه با نام خلیج فارس است.
۶ - اطلس" ریشه‌های کویت" بنام( اصول الکویت المنشور العام ) که در سال ۱۹۹۱ در هلند به چاپ رسیده‌است،پانزده نقشهٔ تاریخی وجود دارد که در همهٔ آن‌ها نام خلیج فارس ثبت شده‌است.

بنیاد ایران‌شناسی نیزکتاب «وصف خلیج فارس در نقشه‌های تاریخی، با ۴۰ نقشه اسلامی و ۱۲۰ نقشه اروپایی را منتشر کرده‌است.[۵]
"اطالس التاریخی للعالم الاسلامی فی العصور الوسطی" عبد المنعم ماجد، علی البنا، (دار الفکر العربی ۱۹۸۶م، مکتبه القاهره الکبری، رمز ۲۵۴۰۰)دارای حدودشانزده نقشه از جمله نقشه‌های شماره ۲،۳،۷،۸،۹،۱۰،۱۶ مربوط به خلیج فارس با همین نام است .درچاپ جدیداین اطلس عبارت خلیج فارس در تمام نقشه‌ها به خلیج عربی تخریب شده‌است.
در کتاب "مصور الجغرافی لاقالیم الارض الطبیعیه و السیاسیه" 90 نود نقشه از منابع عربی وجود دارد که دردوازده نقشهٔ مربوط به منطقهٔ خلیج فارس، نام تاریخی بحر فارس و خلیج فارس وجود دارد. این کتاب تألیف "الشیخ محمد فخرالدین" مدرس دارالعلوم است که انتشارات مکتبه الهلال بشارع الفجاله مصر، چاپ یازدهم آنرا در سال ۱۹۲۵ انجام داده‌است.


Names, دریای اریترا+پرشن سی
در کتابخانه‌ها و موزه‌های سایر مناطق جهان اطلس‌ها و اسنادو مدارک معتبری در تائیداصالت و کهنت نام خلیج فارس وجود دارد.
در کتابخانه‌ها و آرشیوهای ملی کشورها نقشه‌های بسیار زیبا و هنری از خلیج فارس نگه داری می‌شود
در کتابخانه کنگرهآمریکا و کتابخانه آرگوسی نیویورک بیشتر از ۲۰۰ نقشه تاریخی در بریتانیا- روسیه و هند و در بسیاری از کشورهایی اروپایی نیز نقشه‌هایی با ارزش تاریخی و موزه‌ای و وجود دارد که خلیج فارس با نام اصلی در آن‌ها ثبت شده‌است.
در کتابخانه ملی بریتانیا (لندن) ، کتابخانه و اسناد وزارت امور هند (لندن)، مرکز اسناد عمومی لندن و کتابخانه دانشکده مطالعات خاورشناسی لندن بیشتر از ۳۰۰ نقشه در بر دارنده نام خلیج فارس وجود دارد در *بسیاری از موزه‌ها ،کتابخانه‌ها و حتی هتلها و یا آرشیو‌های خصوصی چه در کشور‌های عربی مانند مصر و چه کشور‌های غیر عربی صدها نقشه تاریخی با نام خلیج فارس وجود دارد.
[۲۳]

نقشهٔ موجود در موزه متحف مصری قاهره که بر اساس یک لوحه سنگی عظیم قبل از میلاد ترسیم شده‌است و از سال ۱۹۰۳ در کنار این لوح نصب است وبه نام خلیج فارس مزین می‌باشد که بعضی از این نقشه‌ها از سوی یونسکو به عنوان میراث بشریت برسمیت شناخته شده و بطور نمونه می‌توان به نقشهٔ موجود در کتابی تحت عنوان نوادر المخطوطات(RARE MANUSCRIPTS) که از سوی یونسکو در سال ۱۹۹۵ بر اساس اسناد کتابخانه اسکندریه مصر به عنوان میراث جهانی چاپ شده‌است اشاره کرد.[۶]


pars sea


Persian sea
موسسه دریای شرق با کمک دولت کره جنوبی نیز در سال ۲۰۰۲ کتابی بنام:
East Sea in World Maps این کتاب ۴۰ نقشهٔ تاریخی را از سال ۱۷۱۵ تا سال ۱۸۰۰ در جهت اثبات نام دریای شرق به چاپ رسانده‌است که در تمامی نقشه هائی که جنوب ایران را در بر گرفته‌اند (۳۱ نقشه) نام خلیج فارس ثبت گردیده‌است. در این کتاب همچنین فهرست مشخصات ۹۰ نقشه کتابخانه لندن از سال ۱۵۹۵ م. تا ۱۸۹۴م. و فهرست ۶۱ نقشه موجود در دانشگاه کمبریج لندن متعلق به سالهای ۱۵۷۰ تا ۱۸۲۴ م.راجع به آسیا را به چاپ رسانده در این نقشه‌ها نیز همچنان خلیج فارس با نام تاریخی و درست خود ثبت شده‌است.

درآلمان یک اطلس تاریخی حاوی تصاویر نقشه‌های موجود در موزه‌ها و آرشیو‌های خصوصی آلمان سال ۲۰۰۲ چاپ شده که ۹ مورد نقشه‌های جهان نام خلیج فارس را در بر دارد.
حدود ۳۰ اطلس تاریخی مربوط به قرن گذشته خلیج فارس را با همین نام ثبت کرده‌اند.
از جمله: اطلس توماس هربرت ۱۶۲۸ م. ،اطلس پاریس دانشگاه لوساج ۱۸۶۳م. ،اطلس آلمان ۱۸۶۱م. ،اطلس پاریس انویلی ۱۷۶۰م. ، اطلس جغرافیای مدرن ۱۸۹۰م. پاریس که توسط" F.SCHRADER and F.PRUDENT " طراحی شده دارای ۱۰ نقشه با ذکر نام خلیج فارس است. این اطلس در مرکز اسناد ملی مصر ( دار الوثائق قومی) نگهداری می‌شود و در نقشه شماره ۴۰ جزایر سه گانه با رنگ و متعلق به ایران ترسیم شده‌است.

اطلس لندن ۱۸۷۳م. ،اطلس ارنست امبروسیوس ۱۹۲۲،اطلس بیلفیلد ۱۸۹۹ اطلس هارمسورث قرن ۱۹ لندن . و …
دایرة المعارف‌های بزرگ جهان مانند RAISONNE DE SCIENCE KOSJDK NHDVI HGLUHVT (چاپ ۱۷۵۱م. فرانسه) ، دایرة المعارف بریتانیکا، دایرة المعارف لاروسکا، امریکانا و….و .. تمام دایرة المعارف‌ها ی مشهور از قدیم تا کنون خلیج فارس را با همین واژه ثبت نموده‌اند.توضیح چند نقشه از اطلس تونس:جرارد ون شاگن نقشه‌نگار هلندی در سال ۱۶۸۹ (میلادی) در آمستردام نقشه‌ای از جهان ترسیم کرد.
نوشتار اصلی: نقشه جهان
این نقشه به سبک کنده‌کاری با فلز مس و رنگ‌کاری دستی تزئین شده‌است. نقشه مس‌آرایی شده، نقشه‌ای کمیاب است و فقط یک رونوشت از آن در دانشگاه آمستردام می‌باشد و نسخه‌ای مشابه در کتابخانه‌های آمریکا ندارد.

جزایر خلیج فارس

جزایر زیادی در خلیج فارس وجود دارند که برخی از آن‌ها از اهمیت کم و برخی از اهمیت بالایی برخوردارند. جزایر مهم خلیج فارس عبارت‌اند از: قشم، بحرین، کیش، خارک، ابوموسی، تنب بزرگ، تنب کوچک و لاوان که تمامی آنها به جز قسمتی ازبحرین به ایران تعلق دارد.



جزایر ایرانی خلیج فارس


کشتی یونانی در آب‌های ساحلی جزیره کیش در خلیج فارس
از میان جزایر خلیج فارس بیش از ۳۰ جزیره مسکونی و غیر مسکونی آن متعلق به کشور ایران است. برخی از این جزایر به علت کشند آب(جذر و مد) در زیر آب قرار می‌گیرند و غیر مسکونی هستند. جزایر غیر مسکونی خلیج فارس به عنوان زیستگاه مرجان‌های دریایی، محل تخمگذاری پرستوهای دریایی و لاک پشت‌ها و همچنین زیستگاه انواع پرندگان مهاجر از اهمیت ویژه جهانی برخوردار است.بزرگترین جزیره این خلیج قشم نام دارد . [۲۴][۲۵][۲۶]



جزایری که در استان هرمزگان ایران قرار دارند:

جزیره کیش - جزیره قشم - جزیره تنب بزرگ - جزیره تنب کوچک - جزیره ابوموسی - جزیره لاوان - جزیره شتور - جزیره هندرابی - جزیره فرور بزرگ - جزیره فرور کوچک - جزیره سیری - جزیره لارک - جزیره ناز - جزیره هرمز - جزیره هنگام



جزایری که در استان بوشهر ایران قرار دارند:[۲۷][۲۸][۲۹]
جزیره خارک - جزیره خارکو - جزیره عباسک - جزیره میر مهنا - جزیره فارسی - جزیره نخیلو - جزیره تهمادو - جزیره گرم - جزیره ام الکرم - جزیره شیخ الکرامه - جزیره شیف - جزیره متاف - جزیره مرغی - جزیره چراغی - جزیره ام سیله - جزیره سه‌دندون - جزیره مولیات



جزایری که در استان خوزستان ایران قرار دارند:
جزیره مینو - جزیره خور موسی - جزیره بونه - جزیره دارا - جزیره قبر ناخدا

اهمیت خلیج فارس



ساحل خلیج فارس در بندر سیراف در استان بوشهر ایران
خلیج فارس در واقع محور ارتباط بین اروپا، آفریقا، آسیای جنوبی و جنوب شرقی است. از نظر راهبردی در منطقه خاور میانه، به عنوان بزرگ ترین و مهم ترین مرکز ارتباطی بین این سه قاره‌است و بخشی از یک سیستم ارتباطی شامل اقیانوس اطلس، دریای مدیترانه، دریای سرخ و اقیانوس هند می‌باشد. به همین دلیل از دیرباز مورد توجه قدرت‌های جهانی و همچنین بازرگانان و تجار دنیا بوده‌است. همچنین این منطقه منبع مهم انرژی جهان می‌باشد. در مجموع خلیج فارس از نظر جغرافیای سیاسی، استراتژیک، انرژی و تاریخ و تمدن یک پهنه آبی مهم و حساس در دنیا محسوب می‌شود.[۳۰][۳۱]

اهمیت اقتصادی خلیج فارس


افق خلیج فارس در منطقه پارس جنوبی
بزرگترین عامل اهمیت خلیج فارس وجود معادن سرشار نفت و گاز در کف بستر و سواحل آن است به طوری که این منطقه را «مخزن نفت جهان» نام نهاده‌اند. خلیج فارس مسیر انتقال نفت کشورهای ایران، عراق، کویت، عربستان و امارات متحده عربی است، و به همین سبب، منطقه‌ای مهم و راهبردی به شمار می‌آید. در حدود ۳۰ درصد نفت جهان از منطقه خلیج فارس تامین می‌شود[۳۲] که این مقدار گاهی افزایش و گاهی کاهش می‌یابد. نفت تولید شده در حوزه خلیج فارس باید از طریق این پهنه آبی و از راه تنگه هرمز به سایر نقاط جهان حمل شود.[۳۳] خلیج فارس از نظر ذخایر نفتی در مقایسه با سایر نقاط جهان دارای مزایای زیادی مانند سهولت استخراج، هزینه پایین تولید، مازاد ظرفیت تولید، کیفیت بالای نفت خام منطقه، سهولت حمل و نقل، توان بالای تولید چاه‌ها و امکان کشف ذخایر جدید نفتی وسیع در منطقه می‌باشد. طبق آخرین برآوردهای انجام شده حوزه خلیج فارس در حدود ۷۳۰ میلیارد بشکه ذخیره نفت اثبات شده و بیش از ۷۰ تریلیون مترمکعب گاز طبیعی را در خود جای داده‌است.[۳۴][۳۵] همچنین بندرهای مهمی در حاشیه خلیج فارس وجود دارد که از آنها می‌توان بندرعباس، بوشهر، بندرلنگه، کیش، خرمشهر و بندر ماهشهر در ایران، و شارجه، دوبی و ابوظبی را در امارات متحده عربی و بندر بصره و فاو در عراق را نام برد.

اهمیت نظامی-راهبردی خلیج فارس
از منظر نظامی، وجود پایگاه‌های نظامی متعدد اعم از دریایی، هوایی و زمینی در منطقه خلیج فارس که عمدتا متعلق به کشورهای آمریکا و انگلستان هستند و همچنین حضور ناو‌های جنگی کشورهای غربی بخصوص آمریکا در آب‌های خلیج فارس، اهمیت نظامی و راهبردی خلیج فارس را نمایان می‌سازد. جنگ نفت‌کش‌ها که در جریان جنگ ایران و عراق رخ داد یکی از عوامل حضور نظامی کشورهای غربی به ویژه آمریکا در خلیج فارس شد. اهمیت نظامی-راهبردی خلیج فارس به طور ویژه در جریان جنگ ایران و عراق، جنگ خلیج فارس و جنگ عراق آشکار شد.[۳۶]

پیشینه دریانوردی در خلیج فارس

پیشینه دریانوردی در خلیج فارس به گذشته‌های بسیار دور، دست کم دو هزار سال پیش از میلاد، باز می‌گردد. مردمان تمدن‌هایی مانند سومر، آکاد، ایلام مسیر خود بین میان‌رودان و موهنجودارو در دره سند را از طریق این پهنه آبی می‌پیمودند. بررسی‌های اخیر نشان می‌دهد که فنیقی‌ها، نخست در جزیره‌ها و سرزمین‌های پیرامون خلیج فارس زندگی و دریانوردی می‌کردند. در دوره هخامنشیان، داریوش اول از دریانوردان برجسته ایرانی، فینیقی و ساتراپ‌های یونانی نشین امپراتوری پارس خواست تا برای کشف یرزمین‌های جدید به دریانوردی بپردازند که در نتیجه شناخت ایرانیان نسبت به خلیج فارس بیشتر شد. در یکی از کهن ترین اسناد پیرامون دریانوردی در خلیج فارس که به سده چهارم پیش از میلاد مربوط می‌شود، دریانوردی به نام نیارخوس (نئارخوس) در یازدهمین سال فرمان روایی اسکندر مقدونی و به دستور او سفر دریایی خود را آغاز کرد و در این سفر از دهانه رود سند به دهانه تنگه هرمز رفته و پس از عبور از خلیج فارس در ساحل رود کارون لنگر انداخت. او که در این سفر چند دریانورد ایرانی ازجمله بگیوس پسر فرناکه، هیدارس بلوچ و مازان قشمی نیز او را همراهی می‌کردند، سفرنامه‌ای از سفر ۱۴۶ روزه خود نوشت که چکیده‌ای از آن باقی مانده‌است. او در سفرنامه خود به فانوس‌های دریایی بزرگ و شگفت انگیز در خلیج فارس اشاره می‌کند.[۳۷]

منابع غذایی خلیج فارس

بیش از ۱۵۰ نوع ماهی متفاوت در خلیج فارس یافت می‌شود. بیشتر آبزیان خلیج فارس بجز چند مورد که وارد آبهای کارون، بهمن شیر و اروند می‌شوند مابقی در آب‌های شور زندگی کرده و در همان جا تخم ریزی و تولید مثل می‌کنند. از مهمترین انواع ماهی‌های تجاری خلیج فارس می‌توان به زبیده، حلوا سفید، قباد، شیر ماهی، شانک، سنگسر، پیش ماهی، هامور، سیکین، کارفه، طوطی، حلوا سیاه، شوریده، خبور، کفشک، سرخو، خابور و سبور اشاره کرد. از دیگر محصولات غذایی باارزش خلیج فارس می‌توان به میگو اشاره کرد. انواع صدف‌های خوراکی نیز در برخی سواحل مانند ساحل بندرعباس و ساحل گشه(ساحل صدف) در بندر لنگه و همچنین در اطراف بعضی جزایر مانند هرمز، قشم و لارک یافت می‌شوند که بازار عمده آن کشورهای اروپایی است.[۳۸]

محیط زیست خلیج فارس



پستاندار دریایی به نام داگونگ به همراه فرزندش در ساحل کم عمق خلیج فارس
خلیج فارس یکی از بزرگ ترین پناهگاه‌های موجودات دریایی مانند مرجان‌ها، ماهی‌های تزئینی کوچک، ماهی‌های خوراکی و غیر خوراکی، صدف‌ها، حلزون‌ها، نرم تنان، شقایق‌های دریایی، اسفنج‌های دریایی، عروس‌های دریایی، لاک پشت‌ها، دلفین‌ها، کوسه ماهی‌ها و بسیاری از موجودات دریایی دیگر می‌باشد. متخصصان محیط زیست به دلیل نبود کارشناس و متخصص ویژه، هزینه‌های پژوهشی بالا و فقدان دانش کافی، گونه‌های مختلف جانوری پستاندار در خلیج فارس را در معرض خطر و آسیب می‌بینند. خشکسالی و عدم ورود مواد مغذی به آب، موجب کوچک ماندن و عدم رشد کافی برخی از آبزیان خلیج فارس شده‌است.[۳۹][۴۰]

لاک پشت‌های خلیج فارس
۵ گونه از ۸ گونه لاک پشت‌های موجود در جهان در آب‌های خلیج فارس و دریای عمان زندگی می‌کنند که ۲ گونه لاک پشت عقابی و لاک پشت سبز در سواحل و جزایر ایران تخم گذاری می‌کنند. این دو لاک پشت در سواحل جزایری چون هرمز، لارک، قشم، فارور و بنی فارور و مکان‌های کم عمق ساحلی سکونت دارند و عمده مکان‌های تخم ریزی آن‌ها در جزایر هرمز، هنگام، فرور، شیدور، لاوان، کیش، نخیلو و ام الگرم گزارش شده‌است. وارد شدن نفت به آب‌های خلیج فارس می‌تواند باعث ایجاد مسمویت در این لاک پشت‌ها شود. همچنین فعالیت‌های صیادی، وجود زباله، فاضلاب‌ها، تردد شناورها، انفجارات جهت اکتشاف معادن و آلودگی حرارتی تهدیداتی برای زندگی آن‌ها محسوب می‌شوند.[۴۱]



دلفین‌ها و نهنگ‌های خلیج فارس


دلفین‌های سواحل جنوبی ایران، در اطراف جزیره هنگام
دلفین‌ها و نهنگ‌ها از جمله پستانداران آبی هستند که در خلیج فارس و دریای عمان زندگی می‌کنند. دلفین‌هایی با نام پورپویز و همچنین دلفین‌های بینی بطری در جنوب جزیره قشم و در جوار جزیره‌های هنگام، سالارک و هرمز زندگی می‌کنند که در معرض مخاطرات گوناگون هستند. نبود تحقیقات کافی و نبود متخصص زبده باعث کاهش تعداد دلفین‌های گوژپشت و نهنگ‌های خاکستری شده‌است. برخورد دلفین‌ها و نهنگ‌ها با شناورها و پروانه موتور قایق‌ها و همین طور آلودگی برخی از نقاط آب‌های خلیج فارس به آلاینده‌های نفتی و شیمیایی زندگی این پستانداران را تهدید می‌کند. طبق برخی گزارش‌ها نهنگ خلیج فارس در معرض خطر انقراض قرار دارد.[۴۲][۴۳]

جنگلهای حرا
تنها جنگلی است که روی آب شور دریا به دلیل مهکشند(جذر و مد) شبها زیر آب هستند و روزها سر از آب بیرون میاورند که دارای انواع خاصی درخت است که ریشه آنان آب شور را، شیرین کرده و به درخت میدهد.

کوسه‌های خلیج فارس
۷ گونه از کوسه‌ها در آب‌های خلیج فارس زندگی می‌کنند که از میان آن‌ها می‌توان به کوسه ماهی درنده، کوسه گربه ماهی، نهنگ کوسه یا کوسه کر، کوسه سرچکشی، کوسه ماهی شکاری و کوسه ماهی گورخری اشاره کرد. به دلیل گرانی قیمت کوسه در مقایسه با دیگر ماهیان خلیج فارس، صید بی رویه این آبزی در سال‌های اخیر افزایش چشمگیری یافته‌است و نسل آن‌ها را در معرض انقراض قرار داده‌است. از آنجایی که اغلب گونه‌های کوسه ساکن خلیج فارس زنده زا هستند، نمی‌توان برنامه‌های مناسبی برای احیای نسل ان‌ها به روش پرورشی انجام داد. همچنین این کوسه‌ها در زمان زاد و ولد به سوی اب‌های با عمق کمتر (که کمینه دما را برای بچه‌های انان فراهم می‌کند) می‌آیند، افزایش تخریب مناطق ساحلی خطری دیگر برای تداوم نسل آن‌ها به حساب می‌آید.[۴۴]

آلودگی محیط زیست خلیج فارس
در دهه‌های گذشته آلودگی زیست محیطی یکی از چالش‌های مهم در این پهنه آبی بوده‌است. از آن جایی که ۶۰ درصد از ذخایر نفت جهان در خلیج فارس است، احداث سکو‌های نفتی و مجتمع‌ها و پالایشگاه‌ها در اطراف خلیج فارس و ورود نفت، مواد شیمیایی و پساب‌ها به داخل آب از عوامل مهم این آلودگی می‌باشند. یکی از مهمترین آلودگی‌های خلیج فارس در زمان جنگ ایران و عراق رخ داد بطوری که در حدود ۵,۸ میلیون بشکه نفت در آب رها شد و همچنین آتش سوزی چاه‌های نفت که باعث ورود حجم عظیمی از نفت خام به دریا شد.[۴۵][۴۶] همچنین عبور سالانه بیش از ۱۰،۰۰۰ شناور از خلیج فارس و دریای عمان که ۷۵ درصد آن‌ها به حمل و نقل نفت خام و محصولات نفتی مربوط است و در پی آن تخلیه مواد زائد مختلف مانند آب شستشوی موتور، فاضلاب، آب توازن کشتی و بسیاری موارد دیگر سبب بروز مداوم انواع آلودگی‌ها در منطقه می‌شود که اثرات قابل توجهی بر محیط زیست دارد. طبق مطالعات انجام شده سالانه در حدود ۱,۵ میلیون تن نفت به خلیج فارس نشت می‌کند و به همین علت سازمان بین المللی دریانوردی(IMO) این منطقه را در سال ۲۰۰۷.م به عنوان منطقه ویژه دریایی اعلام کرد. طبق آمارها میزان آلودگی این منطقه بیشتر از حد متوسط بین المللی است.[۴۷][۴۸]

آلودگی ناشی از گرد و غبار

یکی از عواملی که بر محیط زیست حاشیه خلیج فارس و تمامی شهرهای غربی ایران اثرات زیست محیطی منفی ناگواری برجای گداشته گرد و غبار عربی است هر سال در فصل خشک" توفانی از گرد و غبار" از سوی عراق - کویت و شمال عربستان بسوی سواحل شمال خلیج فارس و غرب ایران وزیدن می گیرد این گرد و غبار مخرب حتی گاهی اوقات تا تهران نیز می رسد و موجب تعطیلی زندگی و کسب و کار می شود.گرد و غبار باعث فرار پرندگان و حیواناتشده و بر توع زیستی سواحل خلیج فارس آسیب زده است. [۷]

نگارخانه خلیج فارس


نقشه‌ای که توسط کارتوگرافر آلمانی آبراهام ارتلیوس ترسیم شده که در نخستین اطلس نوین در میان سال‌های ۱۵۷۰ تا ۱۶۲۴ چاپ شده‌است. نام خلیج فارس در نقشه مشهود است


نقشه‌ای که توسط اصطخری جغرافیدان ایرانی در قرن ۹ میلادی در کتاب الاقالیم رسم شده‌است، و در آن نام «دریای فارس» (بحر فارس) برای خلیج فارس به‌کار رفته‌است.


نقشه بریتانیایی چاپ ۱۸۰۸ میلادی که نام خلیج فارس را نشان می‌دهد.


نقشه‌ای اروپایی از سال ۱۷۱۹ میلادی که نام خلیج فارس را نشان می‌دهد.


نقشه تاریخی به زبان فرانسه از خلیج فارس


نقشه‌ای اروپایی از قرن ۱۶ میلادی؛ نام خلیج فارس به لاتین Sinus Persicus در سمت راست پایین نقشه دیده می‌شود


نقشه‌ای که سباستین مونستر در سال ۱۵۸۸ میلادی رسم کرده، و نام «خلیج فارس» را نشان می‌دهد.


نقشه‌ای که توسط اصطخری در دوران طلایی اسلام ترسیم شده‌است.


نقشه‌ای اروپایی از سال ۱۵۳۱ میلادی که نام لاتین خلیج فارس را نشان می‌دهد.


نقشه‌ای فرانسوی از سال ۱۵۴۰ میلادی که نام خلیج فارس را نشان می‌دهد.


تپه‌های مرجانی در خلیج فارس


نقشهٔ امپراطوری ایران، ۱۱۲۶ خورشیدی، نقشهٔ چاپ شده در لندن. ۱۷۴۷ م. نام خلیج فارس «Persian Gulf» و نام دریای عمان «Persian Sea» نوشته شده‌است.


نقشه عربستان سعودی از خلیج فارس، مربوط به سال ۱۹۵۲ میلادی که نام خلیج فارس را نشان می‌دهد.


نقشهٔ هلندی که شامل نام خلیج فارس می‌شود.




جستارهای وابسته

تحریف نام خلیج فارس
اسناد نام خلیج فارس، میراثی کهن و جاودان
روز ملی خلیج فارس
جزیره‌های خلیج فارس
فهرست جزایر خلیج فارس
نخستین ناو جنگی ایران در خلیج فارس
جنگ ایران و عراق
جنگ خلیج فارس
اصطلاحات دریانوردی در خلیج فارس
کشورهای پیرامون خلیج فارس
منابع

↑ «جغرافیای خلیج فارس». کانون پژوهش‌های خلیج فارس.
↑ کتابBook:Documents on the Persian Gulf's name.names of Iran.pp.23-60 molk e Ajam=MOLKE JAM. اسناد نام خلیج فارس، میراثی کهن و جاودان، محمد عجم - تهران 1388 ISBN 978-600-90231-4-1PAGE 23-60...
↑ محمد خواجوئی. «ایران و نظام امنیتی خلیج‌فارس». روزنامه همشهری، ۳۰ آذر ۱۳۸۹. ایران. بازبینی‌شده در ۲ ژانویه ۲۰۱۰.
↑ «Omission of 'Persian Gulf' Name Angers Iran» ‎(انگلیسی)‎. World Press.com، ۲۶. بازبینی‌شده در ۱۰ آگوست ۲۰۱۰.
↑ http://en.wikipedia.org/wiki/Persian_Gulf#cite_note-IHO-5
↑ «پیدایش دریای پارس (خلیج فارس)». کانون پژوهش‌های خلیج فارس.
↑ «راهکاری برای حفاظت از خلیج فارس». جام جم.
↑ "Limits of Oceans and Seas, 3rd edition". International Hydrographic Organization. 1953. http://www.iho-ohi.net/iho_pubs/standard/S-23/S23_1953.pdf. Retrieved 7 February 2010.
↑ «دریای خلیج فارس». دانش نامه رشد.
↑ «پیدایش دریای پارس (خلیج فارس)». کانون پژوهش‌های خلیج فارس.
↑ «جغرافیای خلیج فارس». کانون پژوهش‌های خلیج فارس.
↑ «دریای خلیج فارس». دانش نامه رشد.
↑ «جغرافیای خلیج فارس». کانون پژوهش‌های خلیج فارس.
↑ «دریای خلیج فارس». دانش نامه رشد.
↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ ۱۵٫۲ «م“Undoubtedly, the correct geographical term in history is the Persian Gulf,” Sir Richard Dalton, a British former ambassador to Iran and senior fellow at the Chatham House think tank, saidرد». اسکوتسمن. بازبینی‌شده در 5 مه 2012.
↑ مشکور، محمدجواد. نام خلیج فارس در طول تاریخ. وزارت اطلاعات و جهانگردی، ۱۳۵۵ خورشیدی. ۶۷ صفحه.
↑ «اسناد فارس بودن خلیج فارس». ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۰. بازبینی‌شده در ۳ مرداد ۱۳۹۰.
↑ حاکمیت تاریخی ایران بر جزایر تنب و بوموسی، ص ۲۱
↑ http://www.irpds.com/FileEssay/geomatic82-87-2-18-a-sy(1).pdf
↑ تصویر دست‌نوشته جمال عبدالناصر و استفاده از نام خلیج فارس در مکاتبات رسمی
↑ [ File:Saudi map of Persian gulf 1952.jpg|نقشه سرکت نفتی آرامکوی عربستان سعودی در سال ۱۹۵۲ میلادی و استفاده از نام خلیج فارس ]
↑ Persian Gulf Online
↑ [۱], Documents on the Persian Gulf's name : the eternal heritage of ancient time Author:Ajam, Muḥammad.]],
↑ «آشنایی با جزایر ایرانی خلیج فارس». همشهری آنلاین.
↑ «جزایر ایران». کانون پژوهش‌های خلیج فارس.
↑ «جزایر ایرانی خلیج فارس». قشم آنلاین.
↑ «جزایر استان بوشهر». دایو پرشیا.
↑ «جزایر بوشهر». نشر ایرانگردان.
↑ «ژئوتوریسم بوشهر». پایگاه ملی داده‌های علوم زمین کشور.
↑ «جغرافیای خلیج فارس». کانون پژوهش‌های خلیج فارس.
↑ «اهمیت استراتژیک خلیج فارس». کانون پژوهش‌های خلیج فارس.
↑ «راهکاری برای حفاظت از خلیج فارس». جام جم.
↑ «اهمیت استراتژیک خلیج فارس». کانون پژوهش‌های خلیج فارس.
↑ «اقتصاد خلیج فارس». کانون پژوهش‌های خلیج فارس.
↑ «خلیج فارس و ژئوپلیتیک نفت و گاز». کانون پژوهش‌های خلیج فارس.
↑ «موقعیت نظامی خلیج فارس». کانون پژوهش‌های خلیج فارس.
↑ «پیشینه دریانوردی در خلیج فارس». تبیان.
↑ «اقتصاد خلیج فارس». کانون پژوهش‌های خلیج فارس.
↑ «زنگ انقراض کوسه‌های خلیج فارس به صدا درآمد». کانون پژوهش‌های خلیج فارس.
↑ «عدم رشد آبزیان در خلیج فارس». کانون پژوهش‌های خلیج فارس.
↑ «لاک پشت‌های دریایی در آب‌های خلیج فارس». کانون پژوهش‌های خلیج فارس.
↑ «نهنگ خلیج فارس در خطر انقراض» ‎(فارسی)‎. روزنامه جام جم.
↑ «کمبود متخصص گونه‌های خلیج فارس را تهدید می‌کند» ‎(فارسی)‎. وب‌گاه رسمی دانشجو، ۱۷ ژوئن ۲۰۰۹. بازبینی‌شده در ۱۶ مهٔ ۲۰۱۱.
↑ «کوسه‌های خلیج فارس زینت بخش رستوران‌های جنوب شرق آسیا». وب‌گاه خبری موج.
↑ «چاه‌های نفتی علت عمده آلودگی خلیج فارس» ‎(فارسی)‎. کانون پژوهش‌های خلیج فارس.
↑ «پساب‌های صنعتی در خلیج فارس» ‎(فارسی)‎. کانون پژوهش‌های خلیج فارس.
↑ «راهکاری برای حفاظت از خلیج فارس». جام جم.
↑ «نابودی خلیج فارس به بهانه توسعه» ‎(فارسی)‎. کانون پژوهش‌های خلیج فارس.
http://www.hamshahrionline.ir/News/?id=107791
خلیج فارس، پیروز مجتهدزاده
سایت بارتاب: بحران هویت و امیرنشین‌های بدون عرب
Pliny Natural History ۶٫۹۶-۱۱۱
جغرافیای تاریخی خلیج فارس _ محمود طلوعی
^ کتاب خلیج فارس نامی کهن تر از تاریخ محمد عجم - انتشارات پارت - تهران ۱۳۸۳
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ خلیج فارس موجود است.
کتاب حاکمیت تاریخی ایران بر جزایر تنب و بوموسی، سید علی حق‌شناس، انتشارات سنا - تهران ۱۳۸۹.
پیوند به بیرون

خلیج فارس در دانشنامه بریتانیکا
خلیج فارس
پاسداری از خلیج فارس
وب‌گاه خلیج‌فارس
خلیج‌فارس
خلیج فارس در جزیره دانش
خلیج فارس
توطئه برای تخریب نامی که میراث فرهنگی بشر است15/4/2002
جانوران افسانه‌ای خلیج فارس
قشم آنلاین - پایگاه اطلاع رسانی جزیره قشم و خلیج فارس
۲۲ نقشه از خلیج فارس به زبان عربی
۱۶ نقشه ماهواره‌ای از خلیج فارس و تنگه هرمز
نقشه توپوگرافی و مورفولوژی
نقشه‌های نفت و گاز خلیج فارس
نقشه مناطق حساس و نظامی
نقشه آب و هوایی خلیج فارس
نقشه قومی٬ دینی٬ زبانی
iranica encyclopedia : PERSIAN GULF i. IN ANTIQUITY
MIDDLE EAST map in united nation
خلیج فارس, در YAHOO! Maps
خلیج فارس, در Bing Maps
خلیج فارس, در Nokia Maps


[نمایش]
ن • ب • و
جزیره‌های خلیج فارس
[نمایش]
ن • ب • و
کشورهای پیرامون خلیج فارس
[نمایش]
ن • ب • و
اقیانوس‌ها و دریاهای جهان
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به خلیج فارس در ویکی‌گفتاورد موجود است.
رده‌های صفحه: خلیج فارستاریخ خلیج فارسجغرافیای سیاسیحقوق بین‌المللخاورمیانهخلیج‌هاروابط بین‌المللقومیت‌ستیزیمرز ایران و عراق مرز ایران و عربستان مرز ایران و قطرمرزهای ایران مرزهای عراق مرزهای عربستان مرزهای قطرمناقشات بین‌المللی

قس


خلیج‌ فارس‌ پهلو به‌ پهلوی‌ سرزمین‌ پارس‌ دارد، سرزمینی‌ که‌ نام‌ از اقوام‌ دیرینه‌ای‌ می‌گیرد که‌ دورانی‌ پرافتخار از تاریخ‌ ما را به‌ نام‌ خود رقم‌ زده‌اند و نام‌آوران‌ و فرمانروایان‌ بعد نیز هرگاه‌ خواسته‌اند تفاخری‌ کنند دنبالة‌ نسبشان‌ را به‌ آنان‌ کشانده‌اند و از این‌ رو این‌ دریا و این‌ سرزمین‌ بخشی‌ از هویت‌ ما شده‌اند. شاید هیچ‌ دریای‌ دیگری‌، از قدیمی‌ترین‌ زمان‌های‌ تاریخی‌ تاکنون‌، تا این‌ حد توجه‌ اقوام‌ و ملل‌ جهان‌ را به‌ خود جلب‌ نکرده‌ و کمتر دریایی‌، این‌ همه‌ وقایع‌ و حوادث‌ شگرف‌ را بر صحنه‌ خود آزموده‌ است‌.

کیست‌ که‌ نداند که‌ این‌ خلیج‌ با آب‌های‌ نیلگونش‌ تاریخی‌ به‌ قدمت‌ زمین‌ها و آسمان‌ها دارد. در این‌باره‌ مدارک‌ فراوانند و در اینجا تنها به‌ بخشی‌ از آنها اشاره‌ می‌شود:

نقل‌ قول‌ بابلی‌ها از هزاره‌های‌ پیش‌ از میلاد دربارة‌ دریانوردانی‌ که‌ در آب‌های‌ آن‌ کشتی‌ رانده‌اند و از این‌ طریق‌ به‌ دادوستد با هند پرداخته‌اند یا شرح‌ مهارت‌ها و دلاوری‌های‌ دریامردان‌ ایرانی‌ که‌ در این‌ خطه‌ بوده‌اند و بارها بر قلم‌ هرودوت‌ و دیگر مورخان‌ جاری‌ شده‌ است‌. سپس‌ این‌ خلیج‌ یا دریا با نام‌ پارس‌ بر صفحات‌ تاریخ‌ نمایان‌ می‌گردد. داریوش‌ بزرگ‌ این‌ نام‌ را در سنگ‌نوشته‌ای‌ که‌ شرح‌ گشایش‌ آبراه‌ سوئز است‌، بر دل‌ سنگ‌ها جاودانه‌ می‌کند.

نئارخوس‌ (Nearchus) دریاسالار اسکندر، در قرن‌ چهارم‌ پیش‌ از میلاد، در مجموعة‌ مشروح‌ تاریخ‌ سفرهای‌ جنگی‌ اسکندر روشن‌ و واضح‌، این‌ دریا را «پارس‌» می‌نامد و توضیح‌ می‌دهد که‌ او از رود سند به‌ عمان‌ آمده‌ است‌ و از خلیج‌ فارس‌ (Persikon Kaitas) گذشته‌ و به‌ مصب‌ رود فرات‌ رسیده‌ است‌. استرابون‌ جغرافی‌دان‌ یونانی‌ متولد سدة‌ نخست‌ پیش‌ از میلاد نیز خلیج‌ فارس‌ را به‌ همین‌ نام‌ نامیده‌ و در توضیح‌ آورده‌ است‌ که‌ عرب‌ها میان‌ خلیج‌ عرب‌ (یعنی‌ دریای‌ سرخ‌ یا بحراحمر) و خلیج‌ فارس‌ جای‌ دارند. بطلمیوس‌، عالم‌ نجوم‌ و جغرافیای‌ قرن‌ دوم‌ میلادی‌، در کتاب‌ جغرافیای‌ خود که‌ به‌ زبان‌ لاتین‌ نگاشته‌ است‌، این‌ دریا را سینوس‌ پرسیکوس‌ (Sinus Persikus) می‌نامد که‌ دقیقاً به‌ معنی‌ خلیج‌ فارس‌ است‌. در منابعی‌ دیگر از همین‌ نوع‌، خلیج‌ فارس‌ را آبگیر فارس‌ (Aquarum Persico) و همچنین‌ دریای‌ پارس‌ (Mare Persicum) نیز نامیده‌اند. در جغرافیای‌ دورة‌ ساسانی‌ نیز این‌ خلیج‌ همیشه‌ نام‌ پارس‌ داشته‌ است‌. در کتاب‌های‌ دورة‌ اسلامی‌ نیز بحر فارس‌، البحرالفارسی‌، الخلیج‌ الفارسی‌ و خلیج‌ فارس‌، نام‌های‌ متداول‌ این‌ خلیج‌اند. صفحات‌ تاریخ‌ نشان‌ می‌دهد که‌ قدرت‌ و اهمیت‌ خلیج‌ فارس‌، بالا و پایین‌ و فراز و نشیب‌ داشته‌ است‌، ولی‌ تغییر نام‌ نداشته‌ است‌.

دربارة‌ نام‌گذاری‌، پیشینة‌ تاریخی‌، موقعیت‌ اقتصادی‌ و سیاسی‌ خلیج‌ فارس‌، آداب‌ و رسوم‌، لهجه‌های‌ متداول‌ در کرانه‌های‌ آن‌ و غیره‌ تاکنون‌ مطالب‌ بسیاری‌ نگاشته‌ شده‌ است‌، در این‌ مقاله‌ سعی‌ بر این‌ است‌ که‌ از دیدگاه‌ دیگری‌ به‌ خلیج‌ فارس‌ بنگریم‌ و از اساطیر یاری‌ بخواهیم‌ و جایگاه‌ این‌ خلیج‌ را در تاریخ‌ اساطیریمان‌ جست‌وجو کنیم‌ و ببینیم‌ دریاهای‌ اساطیری‌ ما چگونه‌ به‌ وجود می‌آیند و در میان‌ این‌ دریاها، کدام‌یک‌ را می‌توان‌ با خلیج‌ فارس‌ به‌ گونه‌ای‌ همسانی‌ داد. در سه‌ هزارة‌ دوم‌ از دوران‌ پر رمز و راز دوازده‌ هزار سالة‌ تاریخ‌ اساطیری‌ ما که‌ به‌ چهار دورة‌ سه‌هزار ساله‌ تقسیم‌ می‌شود،



اورمزد اهریمن‌ را با جادوی‌ سخن‌ خود به‌ ناتوانی‌ سوق‌ می‌دهد و بر آن‌ می‌شود که‌ برای‌ مقابله‌ با شر حاکم‌ بر هستی‌، آفرینش‌ پدیده‌های‌ گیتی‌ (= مادی‌) را آغاز کند. او در شش‌ نوبت‌ یک‌ دوران‌ مینوی‌ (یعنی‌ روحانی‌ و فراسویی‌)، پیش‌ نمونه‌های‌ شش‌ پدیدة‌ اصلی‌ آفرینش‌ را می‌آفریند که‌ عبارتند از: آسمان‌، آب‌، زمین‌، گیاه‌، جانور و انسان‌.

اورمزد آفریدگان‌ را از روشنی‌ خویش‌ به‌ وجود می‌آورد. نخست‌ آسمان‌ را چون‌ اخگری‌ از سر خویش‌ می‌آفریند. گوهر آسمان‌ از آبگینة‌ سفید است‌ ، سنگ‌ است‌ و چون‌ الماس‌ درخشان‌ و آب‌ از میان‌ این‌ آبگینه‌ سفید بر جهان‌ فرو خواهد ریخت‌.

پس‌ از آسمان‌، نوبت‌ به‌ دومین‌ پیش‌نمونه‌ می‌رسد که‌ آب‌ است‌. اورمزد آب‌ را از گوهر آسمان‌ و به‌ روایتی‌ از اشک‌ خویش‌ می‌آفریند. زلال‌ و روشن‌، همچون‌ قطره‌ای‌ به‌ پهنای‌ همة‌ آب‌هایی‌ که‌ بعداً در زمین‌ جاری‌ خواهد شد. سپس‌ به‌ یاری‌ آن‌ آب‌، باد و باران‌ را می‌آفریند و آب‌ را در زمین‌ به‌ سه‌ گونه‌ به‌ جلوه‌ درمی‌آورد: «درون‌ زمین‌»، «روی‌ زمین‌»، «در هوا».

در پایان‌ سه‌هزارة‌ دوم‌ و آغاز سه‌هزارة‌ سوم‌ که‌ یورش‌ دوم‌ اهریمن‌ به‌ آفرینش‌ اورمزدی‌ پای‌ می‌گیرد، ایزد زمان‌ به‌ فرمان‌ اورمزد، آفرینش‌ را به‌ جنبش‌ درمی‌آورد و حمله‌های‌ اهریمنی‌ به‌ پیش‌نمونه‌های‌ گیتی‌ آغاز می‌گردد. نخست‌ اهریمن‌ به‌ آسمان‌ می‌تازد و روشنایی‌ آن‌ را با تاریکی‌ می‌آمیزد. سپس‌ به‌ آب‌ یورش‌ می‌برد و بخشی‌ از آن‌ را شور و بدمزه‌ و گِل‌آلود می‌سازد. تیشتر، ایزد باران‌ به‌ یاری‌ می‌آید، با جام‌ ابرگونة‌ خود از آب‌هایی‌ که‌ در آغاز به‌ عنوان‌ پیش‌نمونة‌ آب‌، آفریده‌ شده‌اند، آب‌ برمی‌دارد. باد آب‌ها را به‌ آسمان‌ می‌برد و از آسمان‌ به‌ زمین‌ می‌باراند و باران‌ بزرگ‌ و یک‌ ماهة‌ تیشتری‌ آغاز می‌گردد که‌ طی‌ آن‌ نبردی‌ بزرگ‌ با دیو اپوش‌ یا دیو خشکسالی‌ درخواهد گرفت‌. سومین‌ پیش‌نمونه‌، یعنی‌ زمین‌ که‌ از هراس‌ یورش‌ اهریمن‌ لرزیده‌ است‌ و از لرزش‌ او کوه‌ها و پستی‌ها و بلندی‌ها به‌ وجود آمده‌اند ، نمناک‌ در زیر این‌ باران‌ بزرگ‌ قرار می‌گیرد و به‌ هفت‌ پاره‌ تقسیم‌ می‌شود و هفت‌ کشور به‌ وجود می‌آیند، یکی‌ در میان‌ و شش‌ پیرامون‌.

پارة‌ میانی‌ که‌ خود به‌ اندازة‌ شش‌ کشور دیگر وسعت‌ دارد، ایران‌ ویچ‌ یا سرزمین‌ ایران‌ را در میان‌ خود جای‌ داده‌ است‌ و بهترین‌ مکان‌ است‌ و خونیرس‌ (= خُنَیرث‌، خُونیره‌) نام‌ دارد. خونیرس‌ در این‌ تقسیم‌بندی‌، تا حدودی‌ نشان‌دهندة‌ سرزمین‌های‌ شاهنشاهی‌ هخامنشی‌ و برخی‌ سرزمین‌های‌ مجاور آن‌ از جمله‌ هندوستان‌ و عربستان‌ است‌. تیشتر همچنان‌ آب‌ را بر زمین‌ می‌باراند و باد سه‌ روز این‌ آب‌ را به‌ جای‌ جای‌ زمین‌ می‌راند و در جنوب‌ خونیرس‌، دریای‌ بزرگ‌ اساطیری‌، فراخ‌ کرد (= وُروکَشَه‌) را به‌ وجود می‌آورد. این‌ دریا که‌ هزار چشمه‌ در آن‌ می‌جوشد، یک‌ سوم‌ زمین‌ را فرا خواهد گرفت‌. این‌ دریای‌ بزرگ‌ را با اقیانوس‌ هند همسان‌ شمرده‌اند. سپس‌ از این‌ آب‌ها، شش‌ دریای‌ کوچک‌تر بر زمین‌ پیدا می‌گردد:



ژاله آموزگار ـ عکس از مریم زندی

در جنوب‌ خونیرس‌ و ایران‌ ویچ‌ دریایی‌ به‌ نام‌ پوئتیک‌ یا پوئیدیگ‌ یا پودیگ‌ به‌ وجود می‌آید که‌ در آن‌ جزر و مد است‌ و مزة‌ آب‌های‌ دریایی‌ را دارد. این‌ دریا نیای‌ اساطیری‌ خلیج‌ فارس‌ می‌تواند باشد. سپس‌ دریای‌ سدویس‌ به‌ وجود می‌آید که‌ میان‌ دریای‌ بزرگ‌ فراخ‌ کرد و دریای‌ پودیک‌ قرار دارد. این‌ دریا را شاید بتوان‌ با دریای‌ عمان‌ یکی‌ دانست‌. دریای‌ پودیک‌ از طریق‌ این‌ دریا به‌ فراخ‌ کرد راه‌ پیدا می‌کند.

این‌ دو دریا نیز همچون‌ دریای‌ بزرگ‌ فراخ‌ کرد در جنوب‌ خونیرس‌ جای‌ دارند و به‌ ایران‌ ویچ‌ نزدیک‌ترند. دریای‌ دیگری‌ نیز در شمال‌ خونیرس‌ پدید می‌آید که‌ کَمرود نام‌ دارد. و آن‌ را با دریای‌ خزر یکی‌ شمرده‌اند. دریای‌ دیگری‌ که‌ سیاه‌ بُن‌ نام‌ دارد، در شمال‌ و به‌ سوی‌ غرب‌ خونیرس‌ کشیده‌ می‌شود و آن‌ را با دریای‌ سیاه‌ و مدیترانه‌ یکی‌ می‌گیرند. دو شاخة‌ دیگری‌ از دریای‌ فراخ‌ کرد تبدیل‌ به‌ دو دریای‌ بی‌نام‌ می‌شوند که‌ با توصیفی‌ که‌ از آنها می‌شود، یکی‌ در شرق‌ با خلیج‌ بنگال‌ همسانی‌ می‌یابد و دیگری‌ در غرب‌، دریای‌ سرخ‌ را به‌ ذهن‌ می‌آورد.

پس‌ از دریاها نوبت‌ به‌ رودها می‌رسد که‌ سرچشمه‌ در البرز دارند از دو رود بزرگ‌ سخن‌ به‌ میان‌ آمده‌ است‌ یکی‌ رنگ‌ها یا ارنگ‌ رود یا اروندرود است‌ که‌ دجله‌ تیز یا تازان‌ نیز نامیده‌ می‌شود و با دجله‌ همسان‌ شمرده‌ شده‌ است‌.

دیگری‌ ونگهوی‌ یا وه‌رود است‌ که‌ همچون‌ ارنگ‌ رود از البرز سرچشمه‌ می‌گیرد و به‌ سوی‌ شرق‌ سرازیر می‌گردد و آن‌ را با سند یکسان‌ می‌گرفتند و بعداً با جیحون‌ یکی‌ شمرده‌اند. در بندهشن‌ آمده‌ است‌ که‌ وه‌رود به‌ خراسان‌ بگذرد و به‌ سرزمین‌ سند رود و به‌ هندوستان‌ به‌ دریا ریزد و در آنجا آن‌ را مهران‌ رود خوانند.

از رود دائیتی‌ یا وِه‌ دائیتی‌ نیز باید سخن‌ به‌ میان‌ آوریم‌ که‌ پیش‌نمونه‌های‌ نخستین‌ انسان‌ و نخستین‌ چهارپا در کنار آن‌ آفریده‌ می‌شوند و در کنار آن‌ جان‌ می‌دهند و همچنین‌ زردشت‌ در کنار آن‌ به‌ هم‌پُرسگی‌ اورمزد می‌رسد و وحی‌ دین‌ بِهی‌ را دریافت‌ می‌کند. این‌ رود آب‌های‌ تازنده‌ را سروَر است‌. از رودی‌ به‌ نام‌ درزیگ‌ یا دراجه‌ نیز نام‌ باید برد که‌ در کنار خانة‌ پوروشَسْب‌ جاری‌ بوده‌ است‌ و زردشت‌ در کنار آن‌ به‌ دنیا آمده‌ است‌. در بندهشن‌ از رودهای‌ بزرگ‌ دیگری‌ نیز سخن‌ به‌ میان‌ می‌آید که‌ همه‌ از البرز سرازیر می‌شوند و چنین‌ از آنها یاد می‌شود: که‌ این‌ بیست‌ رود که‌ سرچشمه‌ آنها به‌ البرز است‌، در زمین‌ فرو شوند و در خونیرس‌ به‌ آشکارگی‌ رسند. ضمنا به‌ دو دریاچه‌ یا چشمه‌ ـ دریا نیز اشاره‌ کنیم‌ که‌ بنا بر بندهشن‌ بر روی‌ زمین‌ گشوده‌ شوند که‌ یکی‌ را چیچست‌ خوانند، دریاچة‌ ژرف‌، نمکین‌ آب‌، بی‌تازش‌ و بی‌زندگی‌ ، که‌ بر ساحلش‌ آتشکدة‌ آذرگشسب‌ نشیند. این‌ دریاچة‌ اساطیری‌، که‌ کیخسرو بر کنارة‌ آن‌ بتکده‌ها را ویران‌ می‌کند ، با دریاچة‌ ارومیه‌ یکسان‌ شمرده‌ شده‌ است‌. از دریاچة‌ دیگری‌ به‌ نام‌ سووَر یا سوبر نیز سخن‌ گفته‌ می‌شود که‌ بنا بر بندهشن‌ در سرزمین‌ اَبَرشهر، بر سر کوه‌ توس‌ ، روشن‌ و پاک‌، آتش‌ بُرزین‌ مهر را بر کنار دارد و ناپاکی‌ها را کنار می‌نهد . حدود این‌ دریاچه‌ را در اطراف‌ نیشابور فرض‌ کرده‌اند. به‌ دریاچة‌ اساطیری‌ کیانسه‌ نیز باید اشاره‌ کنیم‌ که‌ در سیستان‌ قرار دارد و نطفه‌های‌ زردشت‌ را در درون‌ خود حراست‌ می‌کند که‌ مادرانِ موعودانِ زردشتی‌، با آب‌تنی‌ در این‌ آب‌ بارور خواهند شد. این‌ دریا را با دریاچة‌ هامون‌ همانند کرده‌اند.

فهرست‌ دریاها و رودهای‌ اساطیری‌ در اینجا به‌ پایان‌ نمی‌رسد. به‌ اختصار کوشیدیم‌ و تلاشی‌ بود بر اینکه‌ خلیج‌ فارس‌ را نیز در دنیای‌ زیبای‌ اساطیریمان‌ جای‌ دهیم‌ و تاریخ‌ این‌ دریای‌ نیلگون‌ سرزمین‌مان‌ را نیز به‌ هزاره‌ها بکشانیم‌.
قس مصری
الخلیج الفارسى أو "خلیج فارس" ، بیسمیه عرب الخلیج العربى - بالفارسى خلیج فارس أو دریای فارس ، بالانجلیزى : Persian Gulf ، بالفرنساوى : Golfe Persique ، بالالمانى : Persischer Golf ، بالاسبانى : Golfo Pérsico - ، هو خلیج موجود فی جنوب غرب آسیا بین منطقة الخلیج العربیه من الغرب و ایران من الشرق ، و بیعتبر امتداد ل بحر عمان و دراع من المحیط الهندى. بیمتد الخلیج الفارسى من المحیط الهندى جهة الشمال الغربى و طوله 650 میل و عرضه بیختلف من 55 ل 350 میل. الخلیج فیه جزر کتیره متفرقه جنب الساحل الصخرى الوعر. على ضفته الغربیه بیسکن عرب و على ضفته الشرقیه ایران.

التسمیه بتاعة الخلیج دا محل خلاف بین بعض الدول العربیه اللی بتحب تسمیه الخلیج العربى او الخلیج بس لکن تاریخیا و عالمیا معروف باسم الخلیج الفارسى.

التسمیه العربیة جات ایام الریس جمال عبد الناصر اللی کان بیقود موضوع القومیه العربیه [عایز مصدر] وحجة العرب انهم ساکنین علی جانبیین الخلیج فی جزیرة العرب والاهواز , لکن ایران بتقول ان ده مش مبرر لتغییر اسم معروف تاریخیا. اسم الخلیج الفارسى هو الاسم اللى استخدم فى الخرایط التاریخیه القدیمه و اسامى الخلیج الفارسى و بحر فارس هى الاسامى المستخدمه فى کتب المؤرخین العرب و المصریین القدام [1] [2] [3] [4] [5] و کمان فى العصر الحدیث [6][7] [8].
الخلیج الفارسی غنی (بالاضافة للبترول و الغاز الطبیعی) بحاجات تانیة کتیر زی الاسماک اللی بتتصاد و کانت مصدر رئیسی للغذاء بتاع شعوب المنطقه قبل البترول و کمان الشُعب المرجانیة و اللؤلؤ.



Khaleej Ajam = Persian gulfخریطة مصریة.


iزرابی عراقی من زمن صدام حسینrakien


بحر فارس
المحتویات [تخبیة]
1 الدول اللی بتطل علیه
2 التسمیه
3 شوف کمان
4 اسم الخلیج فى خرایط تاریخیه
5 فهرست وملحوظات
6 وصلات خارجیة
الدول اللی بتطل علیه



Old map


PERSIAN EMPIRE ARABIC MAP


ایران اللى بتغطى معظم ساحل الخلیج الفارسى الشمالى.
العراق
السعودیة
الکویت
قطر
البحرین
الامارات
عمان
التسمیه



خریطه تاریخیه للخلیج الفارسى فی متحف فی دبى ممسوحه منها کلمة " Persian " (="الفارسى"). [9][10]
سنة 330 (ق ع ح ) قدر الایرانیین القدام یاسسو اول امبراطوریه فارسیه (الاخمینیین) و عشان کدا الخلیج دا اتسما الخلیج الفارسی من اکتر من 2300 سنة.و فی دلایل تاریخیه من ساعتها لحد دلوقتی على تسمیته ببحر او بخلیج فارس. المؤرخین العرب نفسهم فى العصور الوسطى و العصر الحدیث استخدمو اسامى الخلیج الفارسى و بحر فارس و ده بیوضح ان ده کان اسمه الساید. فی الستینات من القرن العشرین و مع انتشار الافکار العروبیة ابتدت بعض البلاد تسمی الخلیج دا باسم الخلیج العربی و مع ذلک فالاسم دا مالقاش قبول خالص بره المنطقة العربیه و مش معترف بیه فی الامم المتحده او ای منظمه دولیه تانیه.



Persian/Ar/Gulf street of central Cairo
فى الجلسه التلاته و عشرین للامم المتحده فی مارس-ابریل سنة 2006، اسم الخلیج الفارسی اتعاد تأکیده من تانی على انه الاسم الرسمی و الشرعی الوحید المصرح باستخدامه من الدول الاعضاء فی الامم المتحده.

شوف کمان

یوم الخلیج الفارسی
بحر العرب
اسم الخلیج فى خرایط تاریخیه


بالفارسى: "بحر فارس" (قرن 9 میلادى)


باللاتینى: "الخلیج الفارسى" (1478 میلادی)


باللاتینى: "الخلیج الفارسى" (قرن 15 میلادی)


باللاتینى: "الخلیج الفارسى" (1531-1532 میلادی)


بالطلیانى: "الخلیج الفارسى" (1540 میلادی)


بالفرنساوى: "الخلیج الفارسى" (1540 میلادی)


باللاتینى: خلیج البصرة. (1548 میلادی)


"الخلیج الفارسى" (1563 میلادی)


بالطلیانى: "الخلیج الفارسى" (1574 میلادی)


باللاتینى: "الخلیج الفارسى" (1578 میلادی)


بالإنجلیزى: "الخلیج الفارسى" (1580 میلادی)


بالإنجلیزى: "الخلیج الفارسى" (1584 میلادی)


بالإننجلیزى: "الخلیج الفارسى" (1588 میلادی)


بالإنجلیزى: "الخلیج الفارسى" (1595 میلادی)


بالإنجلیزى: "الخلیج الفارسى" (1598 میلادی)


بالإنجلیزى: "الخلیج الفارسى" (1610 میلادی)


"الخلیج الفارسى" (1657 میلادی)


بالإنجلیزى: "خلیج البصرة" (1717-1735 میلادی)


بالإنجلیزى: "الخلیج الفارسى" (1719 میلادی)


باللاتینى: "الخلیج الفارسى" (1720 میلادی)


بالإنجلیزى: "الخلیج الفارسى" (1747 میلادی)


بالفرنساوى: "الخلیج الفارسى" أو خلیج البصرة (1740 میلادی)


"الخلیج الفارسى" (1762 میلادی)


بالإنجلیزىة: "الخلیج الفارسى" أو "بحر القطیف". (قرن 17 میلادی)


بالإنجلیزى: "الخلیج الفارسى" (1808 میلادی)


"الخلیج الفارسى" (1815 میلادی)


بالإنجلیزى: "الخلیج الفارسى" (1818 میلادی)


بالإنجلیزى: "الخلیج الفارسى" (1820 میلادی)


بالفرنساوى: "الخلیج الفارسى" (1838 میلادی)


"الخلیج الفارسى" (1883 میلادی)


"الخلیج الفارسى" (1890 میلادی)


"الخلیج الفارسى" (1892 میلادی)


باللاتینى: "الخلیج الفارسى" (1903 میلادی)


"الخلیج الفارسى" (1912 میلادی)


بالإنجلیزى: "الخلیج الفارسى" (1913 میلادی)


"الخلیج الفارسى" (1926 میلادی)


بالعربى: "الخلیج الفارسی" (1952)
فهرست وملحوظات

↑ القلقشندى ، صبح الاعشى فى صناعة الانشا، دار الفکر، بیروت ، 4/345
↑ یاقوت البغدادى ، معجم البلدان، دار صادر، بیروت، 1/343
↑ ابن خرداذبه، المسالک و الممالک ،233 و 272
↑ الأصطخرى، المسالک و الممالک ، 4
↑ المقدسى ، أحسن التقاسیم فى معرفة الأقالیم ، 7
↑ على مبارک ، الخطط التوفیقیة الجدیدة لمصر والقاهرة، المطبعه الامیریه ، بولاق 1306هـ.
↑ جمال الدین الشیال ، تاریخ مصر الاسلامیة، دار المعارف ، القاهرة 2000 ، ج1/ص 152
↑ جرجى زیدان ، الکویت، مجلة الهلال ، صفحة 127 - مجلد 10، اکتوبر 1901 - یولیه 1902 ، مطبعة الهلال، القاهرة 1902
↑ K Darbandi (Oct. 27th 2007). "Gulf renamed in aversion to 'Persian'". Asia Times. Retrieved 2010-11-30.
↑ Mahan Abedin (Dec. 9th 2004). "All at sea over 'the Gulf'". Asia Times. Retrieved 2010-11-30.
وصلات خارجیة

فیه فایلات فى تصانیف ویکیمیدیا کومونز عن:
الخلیج الفارسى (الخلیج العربى)
خاص بالجوار/ وثیقة بخط جمال عبد الناصر یستخدم خلالها تسمیة "الخلیج الفارسی"
صوت جمال عبد الناصر یستخدم خلالها تسمیة "الخلیج الفارسی" [1]
[2]
خطاب الرئیس جمال عبد الناصر فى عید الثورة الرابع من الإسکندریة "خطاب تأمیم قناة السویس" ٢٦/٧/١٩٥٦ «من المحیط الاطلسی الی الخلیج الفارسی» استمع لهذا الجزء[3]

تصانیف: عایز مصدرخلجان مناطق العالم
قس اردو
خلیج فارس جنوب مغربی ایشیاء میں ایران اور جزیرہ نما عرب کے درمیان واقع خلیج ہے۔ یہ تجارتی نقطہ نظر سے دنیا کے اہم ترین آبی علاقوں میں شمار ہوتی ہے۔ یہ ایران ، عراق اور بعض عرب ریاستوں کو بحر ہند سے ملاتی ہے۔
خلیج فارس 1980ء سے 1988ء کے درمیان ایران عراق جنگ کے باعث دنیا بھر کی توجہ کا مرکز بنی جب دونوں ممالک نے ایک دوسرے کے تیل کے ذخائر پر حملے کئے۔ 1991ء میں "جنگ خلیج" کے موقع پر خلیج فارس ایک مرتبہ پھر جنگ کی زد میں آئی جب امریکا نے کویت پر عراق کے قبضے کو ختم کرنے کے لئے اتحادیوں کی مدد سے عراق پر حملہ کیا۔
خلیج فارس مچھلیوں، شعب البحر اور موتیوں کی دولت سے مالا مال ہے لیکن گزشتہ تین دہائیوں میں جنگوں کے درمیان تیل کے ذخائر میں رساؤ کے با‏عث آبی حیات کو شدید خطرات لاحق ہیں۔


Persian/Ar/Gulf street of central Cairo
[ترمیم]جغرافیہ

2 لاکھ 33 ہزار اسکوائر کلومیٹر کی خلیج فارس آبنائے ہرمز کے ذریعے خلیج اومان سے منسلک ہے ۔ دریائے فرات و دجلہ خلیج فارس میں گرنے سے قبل شط العرب بناتے ہیں ۔ 989 کلومیٹر طویل یہ خلیج ایران اور سعودی عرب کو جدا کرتی ہے۔ دونوں ملکوں کے درمیان کم از کم فاصلہ آبنائے ہرمز کے مقام پر 56 کلومیٹر ہے۔ خلیج میں پانی زیادہ گہرا نہیں اور زیادہ سے زیادہ گہرائی 90 میٹر ہے جبکہ خلیج کی اوسط گہرائی 50 میٹر ہے۔
خلیج فارس کے ساحلوں کے ساتھ قائم ممالک میں ایران، اومان، متحدہ عرب امارات، سعودی عرب،قطر، بحرین، کویت اور عراق شامل ہیں۔ علاوہ ازیں خلیج میں کئی چھوٹے چھوٹے جزیرے بھی ہیں۔
[ترمیم]تیل اور گیس



Old map


PARSSEA
تصویر:Hors sinus persic mare persicum.JPG
Bunting H.S.Q34/24CM Hanover,1620 published in iranology fundation2008 page168


PERSIAN EMPIRE ARABIC MAP
خلیج فارس اور اس کے ساحلی علاقے دنیا میں تیل کا سب سے بڑا ذریعہ ہیں اسی لئے تیل سےمتعلقہ صنعتیں ہی خطے میں سبسے زیادہ ہیں۔ سمندر میں دنیا کی سب سے بڑی آئل فیلڈ السفانیہ خلیج میں ہی واقع ہیں۔ علاوہ ازیں قطر اور ایران میں گیس کے وسیع ذخائر بھی دریافت ہوئے ہیں۔ اس گیس کی بدولت قطر نے بڑی تعداد میں ما‏ئع قدرتی گیس (ایل این جی) اور پیٹروکیمیکل صنعتیں قائم کی ہیں۔
زمرہ جات: Pages with broken file linksجغرافیہ خلیج
قس پنجابی
خلیج فارس مغربی ایشیاء چ ایران تے جزیرہ نما عرب دے وچکار واقع اے ۔ ایہہ تجارتی نقطہ نگاہ نال دنیا دے اہم ترین آبی تجارتی علاقیاں چ شمار ہندی اے ۔ ایہہ ایران ، عراق ، کویت تے دوجے عرب علاقیاں نوں بحر ہند نال ملاندی اے ۔
خلیج فارس 1980ء توں 1988ء رہن والی ایران عراق جنگ چ اودوں دنیا دی توجہ دا مرکز بنی جدوں دوناں ملکاں نے اک دوجے دیاں تیل دیاں تنصیبات تے حملے کیتے ۔ 1991ء چ جنگ خلیج دے موقع تے خلیج فارس اک واری فیر جنگ دی زد چ آئی جدوں امریکہ نے کویت توں عراق دا قبضہ ختم کرن لئی اس تے اتحادیاں دی مدد نال حملہ کردتا ۔
خلیج فارس مچھیاں ، شعب البحر تے موتیاں دی دولت نال مالامال اے پر گزشتہ 3 دہائیاں چ جنگ دے دوران تیل دے رساؤ دی وجہ توں آبی حیات نوں شدید خطرات لاحق نیں ۔

[لکھو]جغرافیہ



atlas of tunisia


PARSSEA
File:Hors sinus persic mare persicum.JPG
Bunting H.S.Q34/24CM Hanover,1620 published in iranology fundation2008 page168


Al khaleej al faresi


PERSIAN EMPIRE ARABIC MAP
دو لکھ 33 ہزار مربع کلومیٹر دی خلیج فارس آبنائے ہرمز راہیں خلیج اومان نال جڑی ہوئی اے ۔989 کلومیٹر طویل ایہہ خلیج ایران نوں سعودی عرب توں جدا کردی اے تے دوہاں ملکاں دے درمیان گھٹ توں گھٹ فاصلہ آبناۓ ہرمز تے 56 کلومیٹر اے ۔ خلیج چ پانی زیادہ ڈوہنگا نئیں تے زیادہ توں زیادہ گہرائی 90 میٹر اے تے اوسط گہرائی 50 میٹر اے ۔
خلیج فارس دے ساحلاں تے قا‏ئم ملککاں چ ایران ، سعودی عرب ، کویت ،عراق ، بحرین، ،قطر ، عرب امارات ، تے اومان نیں ۔ اس توں علاوہ خلیج فارس چ کئی چھوٹے چھوٹے جزیرے وی نیں۔

[لکھو]تیل تے گیس

خلیج فارس تے اسدے ساحلی علاقے دنیا چ تیل دا سب توں وڈازریعہ نیں اس لئی تیل نال متعلقہ صنعتاں ای خطے چ سب توں زیادہ نیں ۔ سمندر چ دنیا دا سب توں وڈا آئل فیلڈ السفانیہ وی خلیج فارس چ واقع اے ۔ استوں علاوہ قطر تے ایران چ گیس دے وڈے ذخیرے وی دریافت ہوئے نیں ۔ اس گیس دی بدولت ای قطر نے بڑی وڈی تعداد چ مائع قدرتی گیس ایل پی جی تے پیٹرو کیمیکل صنعتاں قائم کیتیاں نیں۔
گٹھیاں: ٹٹے ہوۓ جوڑاں آلے صفحےجغرافیہایرانآبی جغرافیہ
قس پشتو
د فارس خلیج یا د عرب خلیج (په پارسی کې: خلیج فارس په عربی کې:الخلیج العربی) د هند سمندر د خلیجونو څخه دی چې د ایران او د عرب د ټاپووزمې په منځ کې پروت دی. دغه خلیج د عمان د خلیج سره د هرمز د کانال په واسطه یو ځای کېږی. مساحت یی ۲۳۹،۰۰۰ کیلومتره مربع دی، اوږدوالی یی ۱۰۰۰ کیلومتره دی، سور یی د ۳۵ کیلومترو څخه تر ۳۸۰ کیلومترو پورې دی او ژوروالی یی ۵۵ مترو څخه تر ۱۰۴ مترو پورې رېسیدلی سی.





Old map


PARSSEA
دوتنه:Hors sinus persic mare persicum.JPG
Bunting H.S.Q34/24CM Hanover,1620 published in iranology fundation2008 page168


PERSIAN EMPIRE ARABIC MAP
وېشنیزې: د دوتنو د ماتو تړنو مخونه خلیجونه ایران
قس کردی
کەنداوی فارس یا کەنداوی عەرەبی (بە فارسی: خلیج فارس، بە عەرەبی: الخلیج العربی یا الخلیج الفارسی) ناوی ڕەسمی کەنداوەێکە کە لە وڵاتە عەرەبییەکان پێی‌دەڵێن «کەنداوی عەرەبی» و لە کۆمەڵگایە نێو‌دەوڵەتییەکان پێی‌دەڵێن «کەنداو». ئەم کەنداوە لە نێوان ئێران و عەرەبستانی سەعوودیدا ھەڵکەوتووە و سێیەمین کەنداوی گەورەی جیھانە دوای کەنداوی مێکسیک و کەنداوی ھەدسن.













ئەمە کۆڵکەوتارێکە. دەتوانی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت بە فراوانکردنی.
پۆلەکان: کورتکەنداوەکان
قس انگلیسی
The Persian Gulf is located in Western Asia between Iran (Persia) and the Arabian Peninsula. It is an extension of the Indian Ocean.[1]
The Persian Gulf was the focus of the 1980–1988 Iran-Iraq War, in which each side attacked the other's oil tankers. In 1991, the Persian Gulf again was the background for what was called the "Persian Gulf War" or the "Gulf War" when Iraq invaded Kuwait and was subsequently pushed back, despite the fact that this conflict was primarily a land conflict.
The Persian Gulf has many good fishing grounds, extensive coral reefs, and abundant pearl oysters, but its ecology has come under pressure from industrialization, and in particular, oil and petroleum spillages during wars in the region.
Historically and internationally[2][3][4] known as the Persian Gulf, this body of water is sometimes controversially referred to as the Arabian Gulf or simply The Gulf by most Arab states,[5] although neither of the latter two terms are recognized internationally. The name Gulf of Iran (Persian Gulf) is used by the International Hydrographic Organization.[6]
Contents [hide]
1 Geography
1.1 Extent
2 Oil and gas
3 Etymology
4 Naming dispute
5 History
5.1 Pre-Islamic era
5.2 Colonial era
6 Islands
7 Wildlife
8 See also
9 References
10 External links
Geography

This inland sea of some 251,000 km² is connected to the Gulf of Oman in the east by the Strait of Hormuz; and its western end is marked by the major river delta of the Shatt al-Arab, which carries the waters of the Euphrates and the Tigris. Its length is 989 kilometres, with Iran covering most of the northern coast and Saudi Arabia most of the southern coast. The Persian Gulf is about 56 kilometres wide at its narrowest, in the Strait of Hormuz. The waters are overall very shallow, with a maximum depth of 90 metres and an average depth of 50 metres.
Countries with a coastline on the Persian Gulf are (clockwise, from the north): Iran, Oman (exclave of Musandam), United Arab Emirates, Saudi Arabia, Qatar on a peninsula off the Saudi coast, Bahrain on an island, Kuwait and Iraq in the northwest. Various small islands lie within the Persian Gulf, some of which are the subject of territorial disputes between the states of the region.
Extent
The International Hydrographic Organization refers to the gulf as the "Gulf of Iran (Persian Gulf)", and defines its southern limit as "The Northwestern limit of Gulf of Oman". This limit is defined as "A line joining Ràs Limah (25°57'N) on the coast of Arabia and Ràs al Kuh (25°48'N) on the coast of Iran (Persia)".[6]
Oil and gas

See also: Strait of Hormuz
The Persian Gulf and its coastal areas are the world's largest single source of crude oil and related industries dominate the region. Safaniya Oil Field, the world's largest offshore oilfield, is located in the Persian Gulf. Large gas finds have also been made with Qatar and Iran sharing a giant field across the territorial median line (North Field in the Qatari sector; South Pars Field in the Iranian sector). Using this gas, Qatar has built up a substantial liquified natural gas (LNG) and petrochemical industry.
In 2002, the Persian Gulf nations of Bahrain, Iran, Iraq, Kuwait, Qatar, Saudi Arabia, and the UAE, produced about 25% of the world's oil, held nearly two-thirds of the world's crude oil reserves, and about 35% of the world natural gas reserves.[7][8] The oil-rich countries (excluding Iraq) that have a coastline on the Persian Gulf are referred to as the Persian Gulf States. Iraq's egress to the gulf is narrow and easily blockaded consisting of the marshy river delta of the Shatt al-Arab, which carries the waters of the Euphrates and the Tigris rivers, where the east bank is held by Iran.
Etymology



Old map


Map of the Persian Gulf. The Gulf of Oman leads to the Arabian Sea. Detail from larger map of the Middle East.
In 550 BC, the Achaemenid Empire established the first Persian Empire in Pars (Persis, or modern Fars) in the southwestern region of the Iranian plateau. Consequently in the Greek sources, the body of water that bordered this province came to be known as the Persian Gulf.[9]
Considering the historical background of the name Persian Gulf, Sir Arnold Wilson mentions in a book, published in 1928 that:
“ No water channel has been so significant as Persian Gulf to the geologists, archaeologists, geographers, merchants, politicians, excursionists, and scholars whether in past or in present. This water channel which separates the Iran Plateau from the Arabia Plate, has enjoyed an Iranian Identity since at least 2200 years ago.[1] ”
No written deed has remained since the era before the Persian Empire, but in the oral history and culture, the Iranians have called the southern waters: "Jam Sea", "Iran Sea", and "Pars Sea".
During the years: 550 to 330 BC coinciding with sovereignty of the first Persian Empire on the Middle East area, especially the whole part of the Persian Gulf and some parts of the Arabian Peninsula, the name of "Pars Sea" has been widely written in the compiled texts.[1]
In the travel account of Pythagoras, several chapters are related to description of his travels accompanied by Darius the Great, to Susa and Persepolis, and the area is described. From among the writings of others in the same period, there is the inscription and engraving of Darius the great, installed at junction of waters of Red Sea (also called "Arabian Gulf" or "Ahmar Sea") and the Nile river and the Rome river (current Mediterranean) which belongs to the 5th century BC where, Darius the Great, the king of the Achaemenid Empire has named the Persian Gulf Water Channel: Pars Sea (Persian Sea).[1]
Naming dispute



A historical map of the Persian Gulf in a Dubai museum, United Arab Emirates with the word Persian removed.[10][11]
Main article: Persian Gulf naming dispute
The name of the gulf, historically and internationally known as the Persian Gulf after the land of Persia (Iran), has been disputed by some Arab countries since the 1960s.[12] Rivalry between Iran and some Arab states, along with the emergence of pan-Arabism and Arab nationalism, has seen the name Arabian Gulf become predominant in most Arab countries.[13][14] Names beyond these two have also been applied to or proposed for this body of water.
History

Pre-Islamic era


Picture depicting extent of early civilizations around the Persian Gulf, including Lackhmids, and Sassanids.


Picture depicting the Achaemenid Persian empire in relation to the Persian Gulf.


Picture depicting "Persian Corridor" through which the Allies provided supplies to USSR.
For most of the early history of the settlements in the Persian Gulf the southern shores have been ruled by a series of nomadic tribes. During the end of the fourth millennium BC the southern part of the Persian Gulf was dominated by the Dilmun civilization. For a long time the most important settlement on the southern coast of the Persian Gulf was Gerrha. In the 2nd century the Lakhum tribe, who lived in what is now Yemen, migrated north and founded the Lakhmid Kingdom along the southern coast. Occasional ancient battles took place along the Persian Gulf coastlines, between the Sassanid Persian empire and the Lakhmid Kingdom, the most prominent of which was the invasion led by Shapur II against the Lakhmids, leading to Lakhmids' defeat, and advancement into Arabia, along the southern shore lines.[15] During the 7th century the Sassanid Persian empire conquered the whole of the Persian Gulf, including southern and northern shores.
Between 625 BC and 226 AD the northern side was dominated by a succession of Persian empires including the Median, Achaemenid, Seleucid and Parthian empires. Under the leadership of the Achaemenid king Darius the Great (Darius I), Persian ships found their way to the Persian Gulf.[16] Persian naval forces laid the foundation for a strong Persian maritime presence in Persian Gulf, that started with Darius I and existed until the arrival of the British East India Company, and the Royal Navy by mid-19th century AD. Persians were not only stationed on islands of the Persian Gulf, but also had ships often of 100 to 200 capacity patrolling empire's various rivers including Shatt-al-Arab, Tigris, and the Nile in the west, as well as Sind waterway, in India.[16]
The Achaemenid high naval command had established major naval bases located along Shatt al-Arab river, Bahrain, Oman, and Yemen. The Persian fleet would soon not only be used for peacekeeping purposes along the Shatt al-Arab but would also open the door to trade with India via Persian Gulf.[16][17]
Following the fall of Achaemenid Empire, and after the fall of the Parthian Empire, the Sassanid empire ruled the northern half and at times the southern half of the Persian Gulf. The Persian Gulf, along with the Silk Road were important trade routes in the Sassanid empire. Many of the trading ports of the Persian empires were located in or around Persian Gulf. Siraf, an ancient Sassanid port that was located on the northern shore of the gulf, located in what is now the Iranian province of Bushehr, is an example of such commercial port. Siraf, was also significant in that it had a flourishing commercial trade with China by the 4th century, having first established connection with the far east in 185 AD.[18]
Colonial era
See also: British Residency of the Persian Gulf
Portuguese expansion into the Indian Ocean in the early 16th century following Vasco da Gama's voyages of exploration saw them battle the Ottomans up the coast of the Persian Gulf. In 1521, a Portuguese force led by commander Antonio Correia invaded Bahrain to take control of the wealth created by its pearl industry. On April 29 of 1602, Shāh Abbās, the Persian emperor of the Safavid Persian Empire expelled the Portuguese from Bahrain,[19] and that date is commemorated as National Persian Gulf day in Iran.[20]With the support of the British fleet, in 1622 'Abbās took the island of Hormuz from the Portuguese; much of the trade was diverted to the town of Bandar 'Abbās which he had taken from the Portuguese in 1615 and had named after himself. The Persian Gulf was therefore opened by Persians to a flourishing commerce with the Portuguese, Dutch, French, Spanish and the British merchants, who were granted particular privileges.
In World War II, the Western Allies used Iran as a conduit to transport military and industrial supply to Russia (USSR), through a pathway known historically as the "Persian Corridor". This path would utilize the Trans-Iranian Railway, but in order for the supply to be transported to Iran, Britain utitlized the Persian Gulf as the entry point for the supply chain.[21] Persian Gulf therefore became a critical maritime path through which the Allies transported equipment, to Russia against the Nazi invasion.[22]
From 1763 until 1971, the British Empire maintained varying degrees of political control over some of the Persian Gulf states, including the United Arab Emirates (originally called the "Trucial Coast States"[23][24]) and at various times Bahrain, Kuwait, Oman, and Qatar through the British Residency of the Persian Gulf. United Kingdom maintains a high profile in the region to date; in 2006 alone, over 1 million British nationals visited Dubai.[25]
Islands

See also: List of islands in the Persian Gulf
Persian Gulf is home to many small islands. Bahrain an island in the Persian Gulf, is itself a Persian Gulf Arab state. Geographically the biggest island in the Persian Gulf is Qeshm island located in the Strait of Hormuz and belonging to Iran. Other significant islands in the Persian Gulf include Greater Tunb, Lesser Tunb and Kish administered by Iran, Bubiyan administered by Kuwait, Tarout administered by Saudi Arabia, and Dalma administered by UAE. In recent years, there has also been addition of artificial islands, often created by Arab states such as UAE for commercial reasons or as tourist resorts. Although very small, these artificial islands have had a negative impact on the mangrove habitats upon which they are built, often causing unpredicted environmental issues. Persian Gulf islands are often also historically significant having been used in the past by colonial powers such as the Portuguese and the British in their trade or as acquisitions for their empires.[26]
Wildlife

Wildlife of the Persian Gulf is diverse, and entirely unique due to the gulf's geographic distribution and its isolation from the international waters only breached by the narrow Strait of Hormuz. Persian Gulf has hosted some of the most magnificent marine fauna and flora, some of which are near extinction or at serious environmental risk. From corals, to dugongs, Persian Gulf is a diverse cradle for many species many of which depend on each other for survival.
A great example of this symbiosis are the mangroves in the gulf, which require tidal flow and a combination of fresh and salt water for growth, and act as nurseries for many crabs, small fish, and insects; these fish and insects are the source of food for many of the marine birds that feed on them.[27] Mangroves are a diverse group of shrubs and trees belonging to the genus Avicennia or Rhizophora that flourish in the salt water shallows of the gulf, and are the most important habitats for small crustaceans that dwell in them. They are as crucial an indicator of biological health on the surface of the water, as the corals are to biological health of the gulf in deeper waters. Mangroves' ability to survive the salt water through intricate molecular mechanisms, their unique reproductive cycle, and their ability to grow in the most oxygen deprived waters have allowed them extensive growth in hostile areas of the gulf.[28][29] Unfortunately however, with the advent of artificial island development, most of their habitat is destroyed, or occupied by man-made structures. This has had a negative impact on the crustaceans that rely on the mangrove, and in turn on the species that feed on them.
One of the most unique marine mammals living in the Persian Gulf is Dugong dugon, commonly referred to as the dugong, or the "sea cow". Called "sea cows" for their grazing habits, their mild manner and resemblance to the livestock, dugongs have a life expectancy similar to that of humans and can reach lengths of up to 3 meters. These gentle mammals feed on the sea grass and genetically resemble the land mammals more than the dolphins and the whales.[30] Despite the simplicity of their grass diet, new developments along the Persian Gulf coastline, particularly artificial island development in Arab states, pollution particularly by oil spills caused during the "Persian Gulf war" and also due to occasional oil spills, and uncontrolled hunting has had a negative impact on the survival of the dugongs.[30] After Australian waters with some 80,000 dugong inhabitants, waters of Qatar, Bahrain, UAE, and Saudi Arabia have some 7,500 dugongs remaining, making the Persian Gulf the second most important habitat for the species. Dugong's current number is dwindling and it is not clear as of now how many are currently alive or what their reproductive trend is.[30][31] Unfortunately, ambitious and uncalculated construction schemes, political unrest and an ever present international conflict, and presence of the most lucrative world supply of oil, along with lack of cooperation between Arab states and Iran, has had a negative impact on the survival of many marine species, including dugongs.
Coral is another important inhabitant of the Persian Gulf waters. Corals are vital ecosystems that support multitude of marine species, and whose health directly reflects the health of the gulf. Recent years have seen a drastic decline in the coral population in the gulf, partially owing to global warming but majorly due to irresponsible dumping by Arab states like UAE and Bahrain.[32] Construction garbage such as tires, cement, and chemical by products have found their way to the Persian Gulf in recent years. Aside from direct damage to the coral, the construction waste creates "traps" for marine life in which they are trapped and die.[32] The end result has been a dwindling population of the coral, and as a result a decrease in number of species that rely on the corals for their survival.
The Persian Gulf is also home to many migratory and local birds. There is great variation in color, size, and type of the bird species that call the gulf home. One bird in particular, the kalbaensis, a sub-species of the kingfishers is at the brink of extinction due to real state development by cities such as Dubai and countries such as Oman.[27] Estimates from 2006 showed that only three viable nesting sites were available for this ancient bird, one located 80 miles from Dubai, and two smaller sites in Oman, all of which are in the process of becoming real estate developments.[27] Such expansion would prove devastating and could cause this species to become extinct. Unfortunately for the kingfisher, a U.N. plan to protect the mangroves as a biological reserve was blatantly ignored by the emirate of Sharjah, which allowed the dredging of a channel that bisects the wetland and construction of an adjacent concrete walkway.[27] Environmental watchdogs in Arabia are few, and those that do advocate the wildlife are often silenced or ignored by developers of real estate, most of whom have royal family connections and huge energy profits to invest.[27] The end result has been sacrifice of a beautiful yet delicate ecology that has been in harmony for hundreds of years, for structures that are erected only a few years, yet will have a lasting detrimental effect.
Almost no species in the Persian Gulf is spared from the real estate development of UAE and Oman, including the hawksbill turtle, the flamingo, and the booted warblers, mainly due to destruction of the mangrove habitats to make way for towers, hotels, and luxury resorts.[27][33] Even dolphins that frequent the gulf in northern waters, around Iran are at serious risk. Recent statistics and observations show that dolphins are at danger of entrapment in purse seine fishing nets and exposure to chemical pollutants; perhaps the most alarming sign is the "mass suicides" committed by dolphins off Iran's Hormozgan province, which are not well understood, but are suspected to be linked with a deteriorating marine environment from water pollution from oil, sewage, and industrial run offs.[34][35]
The Persian Gulf is also home to over 700 species of fish, most of which are native to the gulf.[36] Of these 700 species, more than 80% are coral reef associated, and directly or indirectly depend on the coral reef for their survival.[36] Overall, the wild life of the Persian Gulf is endangered from both global factors, and regional, local negligence. Most pollution is from ships; land generated pollution counts as the second most common source of pollution,[37] ranging from mercury, to acidic or basic toxins.

Dugong mother and its offspring in shallow water.



A healthy coral is an indication of a viable aquatic environment.



One variant of the kingfisher bird group.



Dolphins off the southern shore of Iran, around Hengam Island.

See also

Arab cuisine of the Persian Gulf
Cradle of civilization
Deluge (prehistoric)
Gulf of Aden
References

^ a b c d United Nations Group of Experts on Geographical Names Working Paper No. 61, 23rd Session, Vienna, 28 March – 4 April 2006. accessed October 9, 2010
^ Central Intelligence Agency (CIA). "The World Fact Book". Retrieved 2010-12-04.
^ nationsonline.org. "Political Map of Iran". Retrieved 2010-12-04.
^ United Nations. "United Nations Cartographic Section (Middle East Map)".
^ Niusha Boghrati, Omission of 'Persian Gulf' Name Angers Iran, World Press.com, December 28, 2006
^ a b "Limits of Oceans and Seas, 3rd edition". International Hydrographic Organization. 1953. Retrieved 7 February 2010.
^ Persian Gulf Online. "Persian Gulf Oil and Gas Exports Fact Sheet (U.S. Department of Energy)". Retrieved March 4, 2011.
^ U.S. Energy Information Administration (EIA). "Persian Gulf Oil and Gas Export Fact Sheet". EIA/DOE (Energey Information Administration/Department of Energy).
^ Touraj Daryaee (2003). "The Persian Gulf Trade in Late Antiquity". Journal of World History 14 (1).
^ K Darbandi (Oct. 27th 2007). "Gulf renamed in aversion to 'Persian'". Asia Times. Retrieved 2010-11-30.
^ Mahan Abedin (Dec. 9th 2004). "All at sea over 'the Gulf'". Asia Times. Retrieved 2010-11-30.
^ Eilts, Hermann F. (Autumn 1980). "Security Considerations in the Persian Gulf". International Security. Vol. 5, No. 2. pp. 79–113.
^ Abedin, Mahan (4 December 2004). "All at Sea over 'the Gulf'". Asia Times Online. Retrieved 13 May 2012.
^ Bosworth, C. Edmund (1980). "The Nomenclature of the Persian Gulf". In Cottrell, Alvin J. (ed.). The Persian Gulf States: A General Survey. Baltimore, Maryland: Johns Hopkins University Press. pp. xvii–xxxvi. "Not until the early 1960s does a major new development occur with the adoption by the Arab states bordering on the Gulf of the expression al-Khalij al-Arabi as weapon in the psychological war with Iran for political influence in the Gulf; but the story of these events belongs to a subsequent chapter on modern political and diplomatic history of the Gulf. (p. xxxiii.)"
^ M. Th. Houtsma (1993). E.J. Brill's first encyclopaedia of Islam 1913–1936. ISBN 978-90-04-09796-4. Retrieved 2010-11-26.
^ a b c Kaveh Farrokh (2007). Shadows in the desert: ancient Persia at war. Osprey Publishing. p. 68. ISBN 978-1-84603-108-3.
^ Pierre Briant (2006). From Cyrus to Alexander: A History of the Persian Empire. Eisenbrauns. pp. 761. ISBN 978-1-57506-120-7.
^ British Institute of Persian Studies. "Siraf". Retrieved 2010-11-24.
^ Juan R. I. Cole (1987). "Rival Empires of Trade and Imami Shiism in Eastern Arabia, 1300–1800". International Journal of Middle East Studies 19 (2): 177–203. JSTOR 163353.
^ [1],IRIB,
^ Martin Blumenson, Robert W. Coakley, Stetson Conn, Byron Fairchild, Richard M. Leighton, Charles V.P. von Luttichau, Martin Blumenson, Robert W. Coakley, Stetson Conn, Byron Fairchild, Richard M. Leighton, Charles V.P. von Luttichau, Charles B. MacDonald, Sidney T. Mathews, Maurice Matloff, Ralph S. Mavrogordato, Leo J. Meyer, John Miller, Jr., Louis Morton, Forrest C. Pogue, Roland G. Ruppenthal, Robert Ross Smith, Earl F. Ziemke. Command Decisions. Government Printing Office. p. 225.
^ T. H. Vail Motter (1952). The Persian Corridor and aid to Russia, Volume 7, Part 1. Office of the Chief of Military History, Dept. of the Army.
^ "Trucial states". LookLex Encyclopedia. Retrieved 2010-11-19.
^ Trucial States. Donald Hawley. 1970. p. 172. ISBN 978-0-04-953005-8. Retrieved 2010-11-19.
^ Peter Beaumont, "Blair was dangerously off target in his condemnation of Iran", The Guardian, December 24, 2006.
^ Marco Ramerini. "Portuguese in the Arabia and the Persian Gulf". Retrieved 2010-11-27.
^ a b c d e f Jim Krane (2006-07-03). "Development in Persian Gulf Threatens Wildlife". Discovery Channel. Retrieved 30 June 2008.
^ SunySB. "Mangals". Retrieved 2010-11-23.
^ Akiyo Yamada, Takeo Saitoh, Tetsuro Mimura and Yoshihiro Ozeki (2002-04-30). Expression of Mangrove Allene Oxide Cyclase Enhances Salt Tolerance in Escherichia coli, Yeast, and Tobacco Cells.
^ a b c "Case Study". American.edu. Retrieved 2009-07-10.
^ "Persian Gulf Mermaids Face Environmental Threats". Maurice Picow. 2010-03-04. Retrieved 2010-11-19.
^ a b "Dumping by Construction Crews Killing Bahrain Coral". Maurice Picow. 2010-06-16. Retrieved 2010-11-19.
^ Tim Thomas and Ian Robinson (2001). "Turtles Rehabilitated After Persian Gulf Oil Spills". Retrieved 2010-11-23.
^ Mandana Javidinejad (2007). "Dolphins of Persian Gulf are in danger". Payvand News Agency. Retrieved December 25, 2010.
^ Vahid Sepehri (October 3, 2007). "Iran: Spill, Dolphin Deaths Spark Alarm At Persian Gulf Pollution". Radio Free Europe, Radio Liberty. Retrieved December 25, 2010.
^ a b Jen/fishbase.org (2003-06-30). "Fish Species in Persian Gulf". Retrieved 2010-11-24.
^ Morteza Aminmansour/Pars Times. "Pollution in Persian Gulf". Retrieved 2010-11-24.
External links

Look up persian gulf in Wiktionary, the free dictionary.
Wikimedia Commons has media related to: Persian Gulf
Persian Gulf, Encyclopedia Iranica
The Persian Gulf, Information, history and resources of the Persian Gulf
The Portuguese in the Arabian peninsula and in the Persian Gulf
Persian Gulf Studies website
Documents on the persian gulf[2]
32 historical map of Persian gulf[3]
Coordinates: 26°N 52°E
[show] v t e
Earth's oceans and seas
[show] v t e
Ancient Mesopotamia
[show] v t e
Petroleum industry
View page ratings
Rate this page
What's this?
Trustworthy
Objective
Complete
Well-written
I am highly knowledgeable about this topic (optional)

Submit ratings
Categories: Persian GulfBahrain–Saudi Arabia borderBahrain–Qatar borderIran–Iraq borderIraq–Kuwait borderKuwait–Saudi Arabia borderQatar–Saudi Arabia borderSaudi Arabia–United Arab Emirates borderSeas of the Indian Ocean
قس Basra Körfezi (Farsça: خلیج فارس Halîc-e Fars; Arapça: الخلیج العربی El khalij'al-arab) ya da tarihsel adıyla Pers Körfezi, Arabistan Yarımadası ile İran arasındaki körfez. Zengin petrol ve doğal gaz yataklarıyla bilinir.
Konu başlıkları [gizle]
1 Etimoloji
2 Coğrafya
3 Tarih
4 Kaynaklar
Etimoloji [değiştir]

Ana madde: Basra Körfezi adlandırma sorunu
Körfezin tarihsel adı "Pers Körfezi"dir. Ama körkezin Pers kıyılarının Arap fethileriyle ele geçmesi ve Arap denizcililerin Afrika kıtasında koloniler kurabilecek kadar gelişmesi sonucu "Arap Körfezi" tanımı doğmuştur. Körfezin, Türkçe adı ise, İzmir, Antalya veya İskenderun Körfezinde olduğu gibi körfezin kıyısındaki en gelişmiş yerleşim yeri olan Basra kentinden dolayı "Basra Körfezi"dir. İran, Pers ismini korumak için "Milli Pers Körfezi Günü" ilan etmiştir. Ama özellikle körfezin Arap ülkeleri tarafından "Arap Körfezi" ismi hala kullanılmaktadır[1]. BM ise Pers Körfezi ismine destek vermiştir.[kaynak belirtilmeli]
Coğrafya [değiştir]

Körfezin sıcak suları Hürmüz Boğazı kanalıyla Umman Denizi ve Hint Okyanusu'na karışır. Kuzeydoğuda Şattülarab (Ervend) ırmağı ağzından başlayan ve Güneydoğuda Hürmüz Boğazı'na kadar uzanan Basra Körfezi'nin uzunluğu yaklaşık olarak 805 km’dir. Genişliği yaklaşık 280 km. derinliği ise ortalama 40-50 m arasında değişmektedir. Derinliğin en fazla olduğu ve 100 metreye ulaştığı yer Hürmüz Boğazı'dır.
Basra Körfezi'nin kıyıları, İran'ın güneybatı sınırlarından Bender Abbas'a, Kuveyt'e, Suudi Arabistan'ın Kuveyt sınırlarından Khobar'a, Bahreyn'e, Katar'a (Doha'ya da kıyısı var.), Birleşik Arap Emirlikleri'ne, Umman'a ve Maskat'a hatta Pakistan'ın bir kısmına kadar uzanmaktadır.
Tarih [değiştir]

1980 ile 1988 arasında süren İran-Irak Savaşı'nın odak noktasıdır. 1991 yılında Körfez Savaşı'nda temel olmuştur.
Kaynaklar [değiştir]

^ http://www.arabiangulfmaps.com/ (en) Arap Körfezi Haritaları
Koordinatlar: 26°54′17″N 51°32′51″E
[gizle] g · t · dBasra Körfezi'ne kıyısı olan ülkeler
Bahreyn · Birleşik Arap Emirlikleri · Irak · İran · Katar · Kuveyt · Suudi Arabistan · Umman
Asya ile ilgili bu madde bir taslaktır. İçeriği geliştirerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.
Orta Doğu ile ilgili bu madde bir taslaktır. İçeriğini geliştirerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.
Kategoriler: Asya taslaklarıOrta Doğu taslaklarıBasra Körfezi
ترکی آذری
Fars körfəzi,[1] [2] [3][4][5][6] İran körfəzi[7], Ərəb körfəzi,[8] Kəngər körfəzi[Mənbə göstərin] (fars. خلیج فارس, Xəlic-e Fars, ərəb.: الخلیج العربی, əl-Xəlicul-Arabi[9], həmçinin, الخلیج الفارسی, əl-Xəlic əl-farsi[10]) - İran və Ərəbistan yarımadası arasında körfəz. Hörmüz boğazını Oman körfəzi ilə, Ərəbistan dənizini Hind okeanı ilə birləşdirir. Mənbələrdə körfəzin əvvələr türklər tərəfindən Kəngər körfəzi adlandırıldığı da qeyd olunur.[11] Cənubi Azərbycan türkləri daha çox "Kəngər körfəzi" adından istifadə edirlər.[Mənbə göstərin]
Körfəzin “Fars körfəzi” yaxud “Ərəb körfəzi” adlandırılması bəzi ərəb ölkələri ilə İran rəsmiləri arasında ciddi mübahisə mövzusudur.[12]
İstinadlar

↑ Prezidenr.az saytı: Azərbaycan Respublikasında 2011-ci ilin “Turizm ili” elan edilməsi
↑ 2006-ci il 10 noyabr tarixli iclasın stenoqramı
↑ Milli Məclisin Mətbuat xidmətinin 09/04/12 tarixli məlumatı
↑ Anspress: Fars körfəzi ərəb ölkələrinin Əməkdaşlıq Şurası...
↑ qəzeti: Fars körfəzində köpək balıqları...
↑ Respublika qəzeti
↑ ASE, cild IV, məqalə: İran körfəzi
↑ APA. Pentaqon: ABŞ-ın Ərəb körfəzinə təyyarə gəmilərini göndərməsi İranın Hörmüz boğazını bağlaması təhdidi ilə əlaqəli deyil
↑ Arab League
↑ Official United Nations Document E/CN.15/2008/16 • E/CN.7/2008/12, Job number: V0850945
↑ Mahmud İsmayıl, “Azərbaycan xalqının yaranması” Azərbaycan dövlət nəşriyyatı, Bakı, 1995
↑ Lent.az “Körfəzin adı uğrunda Tehran dünya ilə savaşmaq istəyir”
Xarici keçidlər

Iranica - Persian Gulf
Persian Gulf Studies Center
Həmçinin bax

Vikimedia Commonsda Fars körfəzi ilə əlaqədar müxtəlif fayllar var.
İran körfəzi ölkələrinin əməkdaşlıq şurası
Coğrafiya ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Bu məqalənin azərbaycan dili əlifbasının ərəb qrafikası ilə qarşılığı vardır. Bax: کنگر کورفزی
Kateqoriyalar: Vikipediya:Mənbəsiz məqalələrCoğrafiya qaralamalarıKörfəzlər