مرکبات

مرکبات . [ م ُ رَک ْ ک َ ] (ع اِ) ج ِ مرکبة. مرکبه : و انواع امراض و صنوف مزاجات و مرکبات و غیر آن ثبت گردانید. (سندبادنامه ص 65). و اورا... و مالک مرکبات سفلی کرد. (سندبادنامه ص 3).
- مرکبات امتزاجیه و غیرامتزاجیه ؛ مرکبات امتزاجیه از یازده تا نوزده و غیرامتزاجیه از بیست و یک تا نودونه باشد. (از آنندراج ). رجوع به مرکب شود.
|| ج ِ مرکب ، نوع درختان گرمسیری که برگهای شکننده و لغزان و میوه های ترش یا ملس یا شیرین دارد و برگهای آن در زمستان نیز بر درخت ماند. نوعی درختان که خزان نکنند و میوه های شیرین و ترش و معطر دارند. (یادداشت مرحوم دهخدا). مرکبات در نواحی گرمسیر و مرطوب عمل می آید، در ایران مخصوصاً در سواحل بحر خزر و در بعضی نقاط جنوب است . سابقاً در گیلان و مازندران مرکبات زیاد بود ولی به تدریج رو به نقصان گذارده است طریقه ٔ کاشتن آن بوسیله ٔ تخم و یا بواسطه ٔ نهال ریشه دار است . در سال سوم درخت مرکبات را برای خوبی جنس و طول عمر پیوند میزنند و برای حمل میوه ٔ آن به نواحی دوردست معمولاً آنها را زودتر می چینند. (از جغرافیای اقتصادی کیهان ). برخی از انواع مرکبات ایران عبارتنداز: بادرنگ . بارپوست . بالنگ . بکرائی . پاتاوی . (پتابی ، پتاوی ). پرتقال . ترشاب . ترشه . ترنج . توسرخ . دارابی . سلطان المرکبات . عباسی . فتابی . فتاوی . لیموی آب . لیموی ترش . لیموی ژاپنی . لیموی شیرین . لیموی عمانی . نارنج . نارنگی . نافه . و رجوع به مرکب شود. || در اصطلاح فلسفی ، موالید ثلاث را مرکبات گویند در مقابل بسائط که عقول و نفوس و هریک از عناصر هستند. (از فرهنگ علوم عقلی ). و رجوع به مرکب و مرکبه شود.
- مرکبات خارجیه ؛ مرکباتی است که اجزاء ترکیب کننده ٔ آن درخارج موجود باشد مانند ترکیب جسم از ماده و صورت و غیره . ( شفا ج 2 ص 115، از فرهنگ علوم عقلی ).
- مرکبات طبیعی ؛ موالید ثلاث است و آنچه بالطبع ترکیب یافته باشد. (اسفار، از فرهنگ علوم عقلی ).
- مرکبات عقلی ؛ اموری است که با تعقل و تحلیل عقلی منحل به اجزائی شوند و وجود خارجی آنها در ظرف خارج منحل به اجزائی نگردد، مانند نوع که در عقل منحل به دو جزء ذاتی می شود که جنس و فصل باشدولکن در خارج یک امر است مقابل مرکبات عینیه . (شفا و اسفار، از فرهنگ علوم عقلی ).
- مرکبات عنصری ؛ موالید ثلاث است . (مصنفات ، از فرهنگ علوم عقلی ).
- مرکبات عینیه ؛ مرکبات خارجی است . (اسفار، از فرهنگ علوم عقلی ).
- مرکبات قابسه ؛ مرکبات جسمانی است مانند موالید. (مصنفات ، از فرهنگ علوم عقلی ).
- مرکبات کلیه ؛ مرکبات بر دو روی است یکی مرکبات کلی است چون افلاک و کواکب و امهات ، و دیگر جزوی است و آن ترکیب موالید است چون نبات و حیوان . (زادالمسافرین ، ازفرهنگ علوم عقلی ).