یاسین . (اِخ ) نام سوره ٔ سی و ششم از قرآن مجید، پس از «الفاطر» و پیش از «الصافات »، آن را
83 آیه است . در ابتدای آن ثنای رسول اﷲ صلی اﷲ علیه و سلم مذکور است و نزد بعضی یاسین یکی از اسمای آن حضرت (ص ) است و در آن ناسخ و منسوخ نیست و نیز نوشته اند که «یا» حرف ندا و «سین » کنایه از لفظ سید است (از تفسیر حسینی و غیره ) و در بیضاوی مسطور است که سین مخفف انیسین است که تصغیر انسان باشد و تصغیر در اینجا برای تعظیم است . (غیاث ). از اسامی حضرت رسول . (مجموعه ٔ مترادفات ص
123). و آن را در رسم الخط قرآن (یس ) نویسند و صاحب آنندراج علاوه بر آنچه غیاث آورده است گوید و گاه کنایه از نار است و شعر ذیل را از میر خسرو شاهد آورده
: چند گوئی لب بدندانت گزم
در دهان مرده یاسین میدمی .
میر خسرو.
در صورتی که یاسین در شعر مزبور به معنی همان سورت قرآن است که دمیدن و فروخواندن آن را طبق روایات اثرهاباشد. و ابوالفتوح رازی آن را (ای سیدعالم ) ترجمه کرده و در تفسیر آن آرد: قوله تعالی یس ، قراء در این کلمه خلاف کردند حمزه و کسائی و خلف و عاصم در بیشتر روایات به اماله ٔ الف یاسین خواندند جز که کسائی اماله ٔ صریح کرد و دیگران از اینان بین بین و باقی قراءاماله نکردند به یاء مفتوح خواندند و ابوعمرو و حمزه و ابوجعفر و عاصم در بیشتر روایات اظهار نون کردنداز یاسین و نون ساکن خواندند. راویان نافع و ابن کثیر در این مختلف شدند و در شاذ قراء شواذ به فتح نون و ضم و کسر خواندند تشبیها به این و منذ و امس . مفسران در معنی او خلاف کردند بعضی گفتند قسم است عبداﷲ عباس گفت معنی آن است که ، یا انسان به لغت طی یعنی ، یا آدمی . ابوالعالیه گفت یا رجل ؛ ای مرد سعید. جبیر گفت یا محمد دلیلش قوله انک لمن المرسلین و قوله سلام علی آل یاسین ... و قال آن را آیتی توان شمرد. دیگر آنکه مطابق سر آیات است . (تفسیر ابوالفتوح ج
4 ص
401).و نیز رجوع به صفحه ٔ
399 همان مجلد از همان تفسیر شود.
یا نفس لا تمحضی بالنصح مجتهداً
علی المودة الا آل یاسینا.
السید الحمیری .
ابوبکر وراق گفت یا سید البشر اگر گویند چرا پس آیتی میشمرند و طس نمیشمرند گوئیم طس بر وزن قابیل و هابیل است از اسماء مفرد و اسم مفرده آیتی نباشد چون معنی ندارد و یاسین نه چنین است برای آنکه یاء که در اول اوست حرف ندا را میماند به منزله ٔ قولک یا زید و گون مشتبه باشد به این جمله کلام بود و مفید و چون فایده دهد. سوره ٔ یاسین از قوارع قرآن کریم است و آنها عبارتند از آیاتی که هر که آنها را بخواند ازشیاطین و انس و جن مصون و مأمون شود... از قبیل آیةالکرسی و آخر سوره ٔ البقرة و... (از تاج العروس ذیل ق رع )
: رادی بر تو پوید چون یار بریار
بخل از تو نهان گردد چون دیو ز یاسین .
فرخی .
و اکنون ز خوی او چو شدی آگه .
بردم به جان خویش یکی یاسین .
ناصرخسرو.
از علم پاک جانش وز زهد دل و لیکن
بر رو نبشته طاها بر طیلسانش یاسین .
ناصرخسرو.
شاعری هست اندرین مجلس که اهل روزگار
کرده اند اشعار او چون سوره ٔ یاسین زبر.
معزی (دیوان ص 366).
پس از الحمد و الرحمن و الکهف
پس از یاسین و طاسین میم و طاها.
خاقانی .
عقل و جان چون بی و سین بر دریاسین خفتند
تن چو نون کز قلمش دور کنی تا بینند.
خاقانی .
-
سر کوچه یاسین و الرحمن خواندن ؛ کنایه از گدائی کردن است .
-
یاسین در گوش خر خواندن ؛ کنایه از کار بی حاصل کردن و رنج بیهوده درباره ٔ شخص نالایق و نا قابل بردن است . این تمثیل را گاهی مختصر می کنند و آن رایاسین خواندن می گویند. (فرهنگ لغات عامیانه جمال زاده ).
|| (اِ) یاسین مغربی ؛ حرزی است که با سوره ٔ یاسین و بعض ادعیه تدوین شده است : یاسین کنند حرز و امام زمان کشند. || نیز به معنی یا انسان میباشد. (از ناظم الاطباء). || بعض عرب و پاره ای ترکان آن را به مردم نام دهند.