تناقض
نویسه گردانی:
TNAQḌ
تناقض: ناسازگاری با خود یا با دیگری در رفتار یا گفتار یا هر دو؛ با خود به گونه ای است که رفتار و یا گفتار کنونی با رفتار یا گفتار پیشین یکی نباشد؛ رابطه ی میان دو مفهوم که یکی نفی کننده ی دیگری باشد. (https://www.cnrtl.fr/definition/contradiction) همتای پارسی این واژه ی عربی، اینهاست: لیکدژی likdoži، دژواز dožvāz (کردی) در منطق، برای تناقض هشت شرط آورده شده است: 1ـ یگانگی (وحدت) در موضوع. یعنی دو چیز زمانی با هم تناقض دارند که موضوع آنها یکی باشد. مثلا هر دو در باره ی درستکاری باشند. نه این که یکی در باره ی درستکاری و دیگری در باره ی شستن باشد. 2ـ یگانگی در ویژگی (محمول). مانند اینکه هر دو در باره ی شیرینی چیزی گفته باشند نه این که یکی از شیرینی و دیگری در باره ی رنگ آن چیز گفته باشد. 3ـ یگانگی در مکان. مکان هر دو موضوع یکی باشد. 4ـ یگانگی در شرط. مانند انسان به شرط کوشش موفق می شود و اگر نکوشد، موفق نمی شود؛ ولی اگر گفته شود انسان به شرط کوشش موفق می شود و اگر برنامه ریزی خوبی نداشته باشد، موفق نمی شود. در این مثال، در یک جمله شرط موفق بودن کوشش است و در جمله ی دیگر، برنامه ریزی. 5ـ یگانگی در سنجش (اضافه یا نسبت). مانند اینکه گفته شود این شیر برای کودک داغ است و برای او داغ نیست؛ ولی اگر گفته شود این شیر برای کودک داغ است و برای پدر بزرگ داغ نیست، یگانگی در سنجش از میان رفته است. 6ـ یگانگی در یکپارچگی (جزء و کل). یعنی دو چیز در جزئیات و در کل همسان باشند. مانند اینکه در جاهایی گفته شود دانشها تغییر پذیرند و در جای دیگر گفته شود تغییر پذیر نیستند؛ ولی اگر در جایی گفته شود تغییر پذیر نیستند و در جای دیگر گفته شود برخی از آنها تغییر پذیرند، یگانگی در یکپارچگی از میان رفته است. 7ـ یگانگی در قوه و فعل. مانند اینکه گفته شود این کودک مرد یا زن است، این کودک مرد یا زن نیست. معنی این است که این کودک بالقوه مرد یا زن است؛ زیرا بزرگ که شود، مرد یا زن می شود؛ ولی اگر گفته شود این کودک مرد یا زن است، این کودک زیبا نیست، یگانگی در قوه و فعل حاصل نشده است. 8 ـ یگانگی در زمان. مانند اینکه در جایی گفته شود جنگ جهانی دوم در قرن بیستم بوده و در جای دیگر گفته شود نبوده، ولی اگر گفته شود جنگ جهانی دوم می توانست در قرن نوزدهم رخ دهد، یگانگی زمان در کار نیست. نکته مهم اینکه وجود این هشت شرط برای همه ی موضوع ها لازم نیست؛ زیرا ممکن است در موضوعی تنها ویژگی، زمان و در موضوع دیگر زمان و مکان باشد؛ بلکه منظور از رعایت این هشت شرط این می باشد که موضوعات متناقض یا متضاد از این هشت شرط خارج نیست. ***فانکو آدینات 09163657861
واژه های همانند
۴ مورد، زمان جستجو: ۰.۰۹ ثانیه
تناقض . [ ت َق ُ ] (ع مص ) عهد شکستن . || باز کردن بنا و تاب رسن و جز آن . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد). || ضد یکدیگر شد...
عبارت است از رویارویی دو گزاره که از لحاظ موضوع و محمول یکساناند، ولی از حیث کیفیت یکسان نیستند و نیز کمیت یکسان ندارند (یکی از آن دو کلی، و دیگری جز...
تهافتالفلاسفه یا تهافةالفلاسفه که ترجمه فارسی آن را میتوان تناقض گوییهای فیلسوفان دانست، عنوان کتابی است از ابوحامد محمد غزالی، دانشمند، فقیه، و مت...
تناغض . [ ت َ غ ُ ] (ع مص ) تزاحم . (اقرب الموارد).