پشیمانی . [ پ َ ] (حامص ) حالت وچگونگی پشیمان . ندامت . ندَم . تندم . حسرت بر فعلی یاترکی رفته . سَدَم . تأسف . اَسف . دریغ. ارمان . (برهان قاطع). ید. ندمان . کیفر. (لغت نامه ٔ اسدی نخجوانی ) (تفلیسی ) (برهان قاطع). تفکه . لهف . حسر
: نخواستم ز تمنا مگر که دستوری
نیافتم ز عطاها مگر پشیمانی .
رودکی .
پشیمانی آید بفرجام زود
گل آرزو را نشاید پسود.
فردوسی .
ز راه خرد هیچ گونه متاب
پشیمانی آرد دلت را شتاب .
فردوسی .
بدو گفت کین بودنی کار بود
ندارد پشیمانی و درد سود.
فردوسی .
همه یاد کردند رزم فرود
نبد جز پشیمانی و درد سود.
فردوسی .
بجای بزرگی و تخت نشست
پشیمانی و رنج بودش بدست .
فردوسی .
سپهدار توران ز کردار خویش
پشیمان شود هم ز گفتار خویش
پشیمانی آنگه نداردش سود
که برخیزد ازبوم آباد دود.
فردوسی .
مفرمای اکنون و تیزی مکن
که تیزی پشیمانی آرد به بن .
فردوسی .
ز بیشی و از گردن افراختن
وزین کوشش و غارت و تاختن
پشیمانی افزون خورد ز آنکه مست
بشب زیر آتش کند هر دو دست .
فردوسی .
پشیمانی از کار نیکی کراست
که دل بر پشیمانی او گواست .
فردوسی .
دریغ آنهمه رنج و پیکار من
پشیمانی آمد همه بار من .
فردوسی .
بسیجید و اندر عماری نشست
پشیمانی و درد بودش بدست .
فردوسی .
عتاب و بدی کار آهرمنست
پشیمانی و رنج جان و تنست .
فردوسی .
پشیمانی آنگه نداردت سود
که شمشیر من سر بکینه درود.
فردوسی .
تهمتن همی در عماری نشست
پشیمانی و رنج بودش بدست .
فردوسی .
بخاقان یکی نامه ارژنگ وار
نبشتند پر بو و رنگ و نگار
بپوزش کزان کرده هستم بدرد
دلی پر پشیمانی و باد سرد.
فردوسی .
همانگه پشیمانی آمد به پیش
پر از غم شده دل ز کردار خویش .
فردوسی .
با همه زیرکی و رندی و کاردانی
نخل این کار برآورد پشیمانی .
منوچهری .
ره نیابد بدو پشیمانی
زانکه باشد بوقت خشم حلیم .
ابوحنیفه ٔ اسکافی (از تاریخ بیهقی ).
چه سود خواهد داشت پشیمانی در میان دام . (تاریخ بیهقی ).
مکن بد که چون کردی و کار بود
۞ پشیمانی از پس نداردْت سود.
اسدی .
پشیمانی از دی نداردْت سود
چو چشمت به امروز می ننگرد.
ناصرخسرو.
مردم چرا از کاری پشیمانی خورند که دیگر بار خورده باشند. (انوشروان از قابوسنامه ). آفت مردمی پشیمانی است . (مسعودسعد). جزع آن (مال ) بیوجه کند (شخص ) پشیمانی آرد. (کلیله و دمنه ). و هرگاه که متقی در کار این جهان گذرنده تأملی کند هرآینه مقابح آنرا بنظر بصیرت ... و کارها بر قضیت عقل پردازد از پشیمانی فارغ آید. (کلیله و دمنه ). عاقل بداند که خواهش دنیوی ... بجز پشیمانی ثمره ای ندارد. (کلیله و دمنه ).
از آن آتش برآمد دودت اکنون
پشیمانی ندارد سودت اکنون .
نظامی .
اندیشه کردن که چه گویم به از پشیمانی بردن که چرا گفتم . (گلستان سعدی ).
پشیمانی بود در هرزه گردی
پریشانی بود در سوبسوئی .
مغربی .
از پشیمانی چه سود اکنون که کار از دست رفت .
؟.
عَبَد؛ پشیمانی . فکنة؛ با پشیمانی بر گذشته . (منتهی الارب ).
-
امثال :
اگر پشیمانی شاخ بود فلان شاخش به آسمان میرسید .
|| توبه . انابة
: درد گنه را نیافتند حکیمان
جز که پشیمانی ای برادر درمان
چیست پشیمانی آنکه باز نگردد
مردبکاری کز او شده ست پشیمان .
ناصرخسرو.