وایه . [ ی َ
/ ی ِ ] (اِ) ضروری . مرادف بایا و بر این قیاس است وای است و وایسته . (از آنندراج ) (انجمن آرا). ضروری . حاجت . مراد. مطلوب .دربایست . دروا. بایسته . محتاج الیه . بایا. وایا. نیازی . (یادداشت مرحوم دهخدا). حاجت باشد و آن را اندربایست و نیاز هم گویند. (فرهنگ خطی اوبهی ). خواهش و آرزو، و این از اهل زبان بتحقیق پیوسته و با لفظ برداشتن و داشتن و رسیدن مستعمل . (آنندراج ). غرض . (از فرهنگ شعوری )
۞ : تا ز درگاه جود او شب و روز
سایلان را روا شود وایه .
آغاجی (از یادداشتهای لغت نامه ).
رجوع شود به احوال و اشعار رودکی ص
1171.
چو کاتبی به شب هجر وایه ام اجل است
چه وایه ای که به صد وای وای می طلبم .
کاتبی .
ز درد وای وائی وایه بردار
بشوران گریه را گر های های است .
ظهوری (از بهار عجم ).
وایه ٔ جامی همین لعلت بود
گر نیاید وایه ٔ او وای وای .
جامی (از فرهنگ شعوری ج 2 ص 420).
عزیزان خوش آمدید و هر یک وایه ای دارید. در مجلس درویشان سلامتی مانده و ملامتی . (مزارات کرمان ص
35).
ز شور عشق ظهوری به وایه ای نرسی
اگر نه مایه ٔ چیز تو در سفر باشد.
ظهوری (از آنندراج ).
چنین گر دهد وایه ٔ شاعران
به شعری رسد پایه ٔ شاعران .
ظهوری (از آنندراج ).
با علم ریائی نتوان طالب حق شد
باشد که ببندی ز جهان وایه ٔ دیگر.
محسن تأثیر (از بهار عجم ).
گر کام وحید از تو طلب کرد نرنجی
جز سوختن خویش دگر وایه ندارد.
میرزا طاهر وحید (از آنندراج ).
|| آگاهی و خبرداری
: سخن گفتن به جاهل بس خطایی است
سخن بی وایه گفتن ژاژخائی است .
عنصری (از فرهنگ شعوری ج 2 ص 420).
|| حصه . نصیب . لذّت . (از فرهنگ شعوری )
: زیر پا آور هوای نفس را
کم بدو ده وایه های نفس را.
عطار (از فرهنگ شعوری ج 2 ص 420).
|| مجازاً به معنی مقدمه . || مجازاً به معنی معتاد هر روزه مثل خوراک کوکنار و افیون . (غیاث اللغات از مصطلحات و چراغ هدایت ).