مشبه

مشبه . [ م ُ ش َب ْ ب َه ْ ] (ع ص ) مثل . مانند. (از آنندراج ) (از منتهی الارب ) (از اقرب الموارد). مانندشده و شبیه شده و مانند. و مشبه به ، تشبیه کرده شده به او. (ناظم الاطباء). || (اصطلاح معانی و بیان ) در علم معانی و بیان ، آنچه که آن را به چیزی تشبیه کنند. مشبه و مشبه به را طرفین تشبیه گویند. طرفین تشبیه ممکن است هر دو حسی باشند یا هر دو عقلی و یا هر دو مختلف . مراد از حسی آن است که به یکی از حواس درک شود، مثل :
گشت لاله ز خون دیده رخم
شد بنفشه ز زخم دست برم .

مسعودسعد.

گاه ممکن است یکی از طرفین تشبیه هیأتی باشد مرکب از اجزاء حسیه که اجزاء آن محسوس و موجود باشند. ولی هیأت ترکیبی در خارج وقوع نیابد و این را تشبیه خیالی گویند، مانند:
هوا چو بیشه ٔ الماس گردد از شمشیر
زمین چو پیکر مفلوج گردد از زلزال .

عمعق .

مراد از عقلی آن است که به هیچ یک از حواس محسوس نباشد، مثل تشبیه خرد به جان در این بیت :
خرد همچو جان است زی هوشیار
خرد را چنین خوارمایه مدار.
گاه از طرفین تشبیه یکی عقلی و دیگری حسی است ، مانند:
اندیشه به رفتن سمندت ماند
خورشید به همت بلندت ماند.

ازرقی .

به تقسیم دیگر طرفین تشبیه یا هر دو مفردند، مثل :
زمین بر سان خون آلود دیبا
هوا بر سان مشک اندود مشتی .

دقیقی .

و یا هر دو مرکب اند، یعنی هیأت حاصل از چند جزء دیگر تشبیه میشود، مانند:
عنان بر گردن سرخش فکنده
چو دو مار سیه بر شاخ چندن .

منوچهری .

و یا مختلفند، مثل تشبیه خورشید به خون آلوده دزدی که سر از مکمن برآرد در این بیت از منوچهری :
سر از البرز برزد قرص خورشید
چو خون آلوده دزدی سر ز مکمن .

(از آئین سخن تألیف صفا ص 33).

و رجوع به تشبیه شود.
|| مشکل شده و مبهم و نامعلوم . (ناظم الاطباء) (از منتهی الارب ). || مشوش . درهم . ( از ناظم الاطباء).