اعداد متمم

اعداد متمم . [ اَ دِ م ُ ت َم ْ م ِ ] (ترکیب وصفی ، اِ مرکب ) بیرونی آرد: چون جذرمربع چند بار جذر مربعی کنی ، آنچه گرد آید او را متمم خوانند یعنی تمام کننده ، ازیراک از آن دو مربع با دو توی متمم مربعی نو شود که جذر او و جمله ٔ دو جذر آن دو مربع بود. و نموده ٔ او یک مربع را جذر دو، و دیگر مربع را جذر سه اگر دو را سه بار کنی شش بود. و این متمم است ، زیرا که جمله ٔ چهار و نه با دو بار شش بیست وپنج بود و این مربعی است ، جذر او پنج . (التفهیم بیرونی ص 36). آقای همائی ذیل همان صفحه از کتاب التفهیم در حاشیه چنین نوشته اند: چون جذر مربعی را ضرب در جذر مربع دیگر کنند حاصل ضرب را عدد متمم گویندیعنی اگر دو مربع را با هم جمع و متمم را دو برابر کنی از مجموع آنها مربعی بدست می آید که جذرش مجموع دو جذر اول است . مثلاً 2 * 3 = 6. پس شش متمم است چرا که مجموع مربع 2 و 3 یعنی 4 و 9 را اگر مجموع کنی و ضعف شش را یعنی 12 بر آن افزایی حاصل بیست وپنج می شودکه جذرش مجموع 2 و 3 است . (حاشیه ٔ همائی بر ص 36).