آرتیمانی

رضی الدین آرتیمانی؛ میر رضی...

میرزا محمد رضی معروف به میررضی آرتیمانی از شاعران و عارفان مشهور زمان صفویه است که در نیمه دوم قرن دهم هجری قمری در روستای آرتیمان از توابع تویسرکان بدنیا آمد.

میر رضی در سال ۱۰۳۷ هجری قمری (۱۰۰۵ش)دیده از جهان فرو بست او را در محل خانقاهش بخاک سپردند. آرامگاه او در تویسرکان قرار دارد.

ساقی نامه معروف که با بیت

الهی به مستان میخانه‌ات به عقل آفرینان دیوانه‌ات
آغاز می‌شود از آثار اوست.رضی یکی از عُرفایی است که تا بحال در مورد شخصیت والایش کمتر در بین عموم صحبت یا سخنی رانده شده است وی در مکتب عرفان دارای منزلتی است است که از اشعار او خصوصاٌ ساقینامهْ وی بر می آید .نام او سید محمد و تخلصش «رضی» و تولدش را در نیمهْ دوم قرن دهم هجری در قریهْ آرتیمان که یکی از توابع شهر تویسرکان است واقع در استان همدان می‌باشد آورده اند وی در ایام جوانی به همدان عزیمت و در آنجا مشغول تحصیل شد واز شاگردان «میر» مرشد بُروجردی گردید رضی بعلت شایستگی و افری که داشت زود مورد توجه شاه عباس ماضی که معاصر وی بوده است قرار گرفت و در جمع منشیان میرزایان شاه درآمد وبهمین دلیل بود که داماد خاندان بزرگ صفوی شد و ثمرهْ این ازدواج یکی ابراهیم ادهم است که فرزند ارشد اوست وی نیز مقامی علمی و ادبی و عرفانی داشته است .

کلمهْ «میر» از آن جهت به رضی اطلاق شده است که مدتی جزء میرزایان شاه عباس بوده است در بستان السیاحه بدین مضمون آمده است که عارف ربانی «سید رضی آرتیمانی که در زمان شاه عباس ماضی صاحب دیوان و ساقینامه مشهور است از قریهْ آرتیمان اما اولاد وی اکنون از جد خویش نصیب و بهره نبرده اند.رضا قلیخان هدایت در مورد رضی چنین نوشته است : سیدی است صاحب ذوق و حال عرفانی با افضال در معارف الهیه مسلم آفاق و در مدارج حقانیه در عالم طاق معاصر شاه عباس صفوی و والد میرزا ابراهیم متخلص به ادهم است وی که از رِندان مست و عارفان پاکدل و صوفیان صافی دل است علوم نقلی و عقلی او را چون حجابی می بیند که انسان را به خود متوجه می سازد و از عشق به معشوق یکتا باز میدارد و در ساقینامه خود که سرشار از مفاهیم عرفانی است .می فرماید:

قلم بشکن و دور افکن سبق بسوزان کتاب و بشویان ورق

که گفته است چندین ورق ار ببین بگردان ورق را و حق را ببین

و در جایی دیگر سروده است:

کتاب اشـــــارت اَبرو بخوان شفا در لب جام پُر بــاده دان

بمن جان من می بده می بــده پیـاپی پـیـاپی پیـاپی بـده

رضی پس از درگذشت سالیانی از عمر شریف خود را دوباره عزم وطن خویش مینماید و به زادگاه خود بر می گردد و در همان جا جان به جان آفرین میدهد

و به حقیقت هستی و جانان نائل میآید آرامگاه ابدی رضی در «همینه» واقع شده که نام محلی است از محلات تویسرکان و هم اکنون تربت پاکش زیارتگاه عاشقان و سالکان و صوفیان والا مقام است و دیوان شعر او آبشخور هنرمندان این مرز بوم است که همواره با اشعار او عشق و مشق کرده اند.