سبزواران

سبزواران . [ س َ زَ / زِ ] (اِخ ) یکی از بخشهای چهارگانه ٔ شهرستان جیرفت . مشخصات آن بشرح زیر است :
حدود: از شمال بکوهستان جبال بارز، از خاور به جلگه ٔ رودبار، از جنوب به کوهستان کلمرد، باختر به ارتفاعات سرگز و اسفندقه .
رودخانه های آن عبارتند از: رودخانه ٔ هلیل که ازکوههای لاله زار و گوغر، رابر، بهرآسمان سرچشمه گرفته از بخش بافت به ساردوئیه عبور نموده در شمال باختر وارد جلگه ٔ جیرفت می شود. رودخانه ٔ شور که از قلل کوههای جبال بارز، فاشکوه ، گور، سرچشمه گرفته و در شمال خاوری سبزواران وارد جلگه ٔ جیرفت شده و در 3 هزارگزی خاور سبزواران به رودخانه ٔ هلیل ملحق و پس از مشروب نمودن قراء دو طرف رودخانه در جنوب خاوری جیرفت وارد رودخانه ٔ رودبار شده و انتهای آن جازموریان است . این رودخانه در ایام قدیم در ارتفاعات باختری سبزواران سدی داشته که تمام سال آب جیرفت را تأمین می نموده ، آن سد خراب شده است . فعلاً آب رودخانه در زمستان بقدری زیاد است که عبور مشکل است و در تابستان از سبزواران به پایین بدون آب و حتی برای خوردن آب از چاه استفاده مینمایند. چنانچه سد نامبرده بسته شود در جلگه ٔ جیرفت و رودبار که از رسوبات رودخانه تشکیل شده و حاصلخیز است محصولات گرمسیری بسیار زیادی می توان به دست آورد. این بخش از یک دهستان که 202 آبادی بزرگ و کوچک است تشکیل شده و جمعیت آن 18970 تن است . مرکزبخش قصبه ٔ سبزواران و قراء مهم آن دوساری ، عنبرآبادو گنج آباد است . راههای بخش : راه بم - کرمان به سبزواران شوسه ، راههای سبزواران به کهنوج ، گلاشکرد، اسفندقه ، بافت ، عنبرآباد، گاوکان فرعی است و بقیه ٔ راههای بخش مالرو و پیاده رو است .
محصولات بخش : غلات ، خرما، برنج ، حبوب ، لبنیات . صادرات آنجا برنج و غلات است .
شغل مردم آنجا زراعت و مکاری است . خرابه های شهر قدیم جیرفت در دو هزارگزی باختر سبزواران واقع شده که در خرابه های آن دانه های قیمتی و قطعات طلا یافت میشود. این شهر مخروبه در زمان مغول آباد بود و بعداً بواسطه ٔ زلزله و خرابی سد ویران گردیده که شرح آن در نزهةالقلوب و معجم البلدان داده شده است . زمستان این بخش برای نگاهداری حشم بسیار خوب و قابل ملاحظه است و ایلات مشروحه ٔ زیر از آن استفاده میکنند: طایفه ٔ ساردویی در کوهستان باختری سبزواران ، طایفه ٔ بهرآسمان ساردویی در دامنه ٔ کوهستان جنب سبزواران ، طایفه ٔ جبال بارزامجزی در دامنه ٔ کوههای شمالی و اول جلگه سبزواران .(از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 8).