اعراب القرآن

اعراب القرآن . [ اِ بُل ْ ق ُرْ ] (ع اِ مرکب ) یا علم اعراب القرآن . بنا بگفته ٔ مؤلف مفتاح السعاده از فروع علم تفسیر محسوب است ولیکن در حقیقت این علم از فروع یا مباحث علم نحو است و آنرا علمی مستقل شناختن چنانکه سیوطی در اتقان آنرا اختیار کرده ، درست درخور نباشد. سپس سیوطی اموری را که رعایت آنها برای اعراب گذار لازم و بمنزله ٔ مقدمه برای کتاب اعراب القرآن است بیان می نماید ولی مراد وی بسیار ساختن این دانشها باشد. و گروهی از دانشمندان در این دانش تصنیفی مستقل پرداخته اند که از آن جمله است : الشیخ الامام مکی بن ابوطالب حموش بن محمد القیسی نحوی متوفی 437 هَ . ق . و این کتاب تنها در مشکلات بحث میکند. و ابوالحسن علی بن ابراهیم الحوفی نحوی متوفای 562 هَ . ق ، این کتاب در ده مجلد و واضح ترین کتاب در این دانش است . و ابوالبقا عبداﷲبن حسین عکبری نحوی متوفای 616 هَ . ق . این کتاب بیان نام دارد و مشهورترین تألیف در این موضوع است . وابواسحاق ابراهیم بن محمد سفاقسی متوفای سنه ٔ 742 هَ. ق . این کتاب در چندین مجلد و موسوم است به «المجید فی اعراب القرآن المجید». و از قدماء نیز کسانی درباره ٔ علم اعراب قرآن تصنیفاتی ساخته اند که از آن جمله است : امام ابوحاتم سهل بن محمد سجستانی متوفای سنه ٔ248 هَ . ق . و ابومروان عبدالملک بن حبیب بن سلیمان مالکی قرطبی متوفای سال 286 هَ . ق . و ابوالعباس محمدبن یزید معروف به مبرد نحوی متوفای سال 291 هَ . ق . و ابوجعفر محمدبن احمدبن النخاس نحوی متوفای سال 338هَ . ق . و ابوطاهر اسماعیل بن خلف صقلی نحوی متوفای سال 455 هَ . ق . کتاب وی در نه مجلد تدوین شده است . و شیخ ابوزکریا یحیی بن علی بن محمد خطیب تبریزی متوفای سال 502 هَ . ق . کتاب او شامل چهار مجلد است . و شیخ ابوالبرکات عبدالرحمان بن ابوسعید محمد انباری نحوی متوفا بسال 328 هَ . ق . وی کتاب خود را «البیان » نام نهاده است . و امام الحافظ ابوالقاسم اسماعیل بن محمد طلحی اصفهانی متوفا بسال 535 هَ . ق . و منتخب الدین حسین بن ابوالعزبن رشید همدانی متوفا بسال 643 هَ . ق . و کتاب خود را «کتاب الفرید فی اعراب القرآن المجید» نامیده است . و ابوعبداﷲ حسین بن احمد معروف به ابن خالویه نحوی متوفا بسال 370 هَ . ق . و شیخ موفق الدین عبداللطیف بن یوسف بغدادی متوفا بسال 629 هَ . ق . و شیخ اسحاق بن محمودبن حمزه . وی کتاب خود را که درباره ٔ اعراب جزء اخیر قرآن است به «التنبیه » موسوم گردانیده است . و نیز «کتاب تحفةالاقران فیما قری لتثلیث من القرآن » درباره ٔ اعراب قرآن است . (از کشف الظنون ).