زاده

زاده . [ دَ / دِ ] (ن مف / نف ، اِ) بمعنی زاد است که فرزند و زائیده شده و زائیده باشد ۞ . (برهان ) (آنندراج ). فرزند. (شرفنامه ٔ منیری ) :
چه گوئید گفتا که : آزاده ای
بسختی همی پرورد زاده ای .

دقیقی .

بزرگان شدند ایمن از خواسته
زن و زاده و گنج آراسته .

فردوسی .

زن و زاده در بند ترکان شوند
پی جنگ دل پر ز پیکان شوند.

فردوسی .

نانشان چو برف لیک سخنشان چو زمهریر
من زاده ٔخلیفه ، نباشم گدای نان .

خاقانی .

- آدمی زاده :
در آن مسلخ آدمیزادگان
زمین گشته کوه از بس افتادگان .

نظامی .

مباش ایمن ار زآنکه آزاده ای
که آخر تو نیز آدمیزاده ای .

نظامی .

نه هر آدمیزاده از دد بهست
که دد ز آدمیزاده ٔ بد به است .

سعدی (بوستان ).

همه آدمیزاده بودند لیکن
چو گرگان بخون خوارگی تیزچنگی .

(گلستان ).

و آدمیزاده ندارد بجز از عقل و تمیز.

سعدی (گلستان ).

- آقازاده .
- امام زاده .
- برادرزاده .
- بزرگ زاده .
- بنده زاده .
- پادشاه زاده (پادشه زاده ) ؛ : پس واجب آمد معلم پادشاهزاده را در تهذیب اخلاق خداوندزادگان . (گلستان ).
یکی پادشه زاده در گنجه بود
که دور از تو ناپاک سرپنجه بود.

سعدی (بوستان ).

شنیدم که وقتی گدازاده ای
نظر داشت با پادشه زاده ای .

سعدی (بوستان ).

- پارسازاده ؛ : پارسازاده ای را نعمت بیکران از ترکه ٔ عمان بدست افتاد. (گلستان ).
- پرستارزاده :
پرستارزاده نیاید بکار
اگر چند باشد پدر شهریار.

فردوسی .

- پریزاده (پریزادگان ) :
پریزادگان بوسه دادند خاک .

نظامی .

- پهلوان زاده :
که ای پهلوان زاده ای بچه شیر
نزاید چو تو زورمند دلیر.

فردوسی .

چنان پهلوان زاده ٔ بیگناه
ندانست رنگ سپید از سیاه .

فردوسی .

که چون بودی ای پهلوان زاده مرد
بدین راه دشوار با دود و گرد.

فردوسی .

- پیرزاده .
- پیغمبرزاده ؛ و گفت یا محمد (ص ) امت تو بهتر از پیغمبرزادگان نباشند که با برادر خود چه کردند. (قصص الانبیاء ص 59).
- پیمبرزادگی :
چو کنعان را طبیعت بی هنر بود
پیمبرزادگی طبعش نیفزود.

سعدی (گلستان ).

- چاکرزاده .
- حاجی زاده .
- حرام زاده :
گفت این چه حرام زاده مردمانند.

(گلستان ).

- حلال زاده .
- خادم زاده .
- خاله زاده .
- خواجه زاده .
- خالوزاده .
- خان زاده .
- خواهرزاده .
- خردمندزاده :
وز پس مرگ او وفاداری
با خردمندزاده نیز کنند.

سعدی .

- دائی زاده .
- دیوزاده .
- روستازاده :
روستازادگان دانشمند به وزیری پادشا رفتند.

سعدی (گلستان ).

- زنازاده .
- سرهنگ زاده :
سرهنگ زاده ای را بر در سرای اغلمش دیدم ... (گلستان ). فلان سرهنگ زاده مرا دشنام مادر داد... . (گلستان ).
- شاهزاده .
- شاهنشاهزاده .
- شهزاده .
- عم زاده :
میان دو عم زاده وصلت فتاد
دو خورشیدسیمای مهترنژاد.

سعدی (بوستان ).

- عموزاده .
- عمه زاده .
- غلام زاده .
- کیان زاده :
بیامد همان گاه نستور شیر
بنزد کیان زاده پور زریر.

فردوسی .

- گدازاده :
شنیدم که وقتی گدازاده ای
نظر داشت با پادشه زاده ای .

سعدی (گلستان ).

- مجتهدزاده .
- ملک زاده ؛ یکی از فضلا تعلیم ملک زاده همی کردی ... (گلستان ).
ز تاج ملک زاده ای در مناخ
شبی لعلی افتاد در سنگلاخ .

سعدی (بوستان ).

- ناپاک زاده :
بناپاک زاده مدارید امید
که زنگی بشستن نگردد سفید.

فردوسی .

|| مجازاً محصول ، ثمره ، هر چیز تولیدشده و پدیدآمده از عدم :
سبب عزت و سخای تو گشت
زاده و داده ٔ جبال و بحور.

مسعودسعد.

گوهر خود می دهد خاطر من همچو تیغ
زاده ٔ خود پرورد فکرت من چون بحار.

خاقانی .

سخن که زاده ٔ خاقانی است دیر زیاد
که آن زنه فلک آمد نه از چهار گهر.

خاقانی .

و رجوع به زاده ٔ تاک ، زاده ٔ تأیید، زاده ٔ ثانی ، زاده ٔ دهن ، زاده ٔ خاطر، زاده ٔ طبع، زاده ٔ مریخ و سایر ترکیبات زاده و همچنین رجوع به زادن و زائیدن شود.