سمر. [ س َ م َ ] (ع اِ) افسانه . (برهان ). حدیث لیل . (آنندراج ) (منتهی الارب )
: ویژه تویی در گهر سخته تویی در هنر
نکته تویی در سمر از نکت سندباد.
منوچهری .
برنه بکفم که کار عالم سمر است
بشتاب که عمرت ای پسر درگذر است .
خیام .
نام وصیتت رونده همچو مثل
خصمت آواره درجهان چو سمر.
شرف الدین شفروه .
سایه خواب آرد ترا همچون سمر
چون برآید شمس انشق القمر.
مولوی .
در سمر میخواند و درزی نامه ای
گرد او جمع آمده هنگامه ای .
مولوی .
|| داستان
: راند خواهم ز گفته هات مثل
گفت خواهم ز کرده هات سمر.
مسعودسعد.
لیکن می نماید که مراد ایشان تقریر سمر و تحریر حکایت بوده است . (کلیله و دمنه ).
سرانگشت قلم زن چو قلم بشکافید
بن اجزای مقالات و سمر بگشائید.
خاقانی .
از عجایب روزگار سمرها شنیده بود. (سندبادنامه ص
148).
ز قند من سمرها در جهانست
در قصرم سمرقندی از آن است .
نظامی .
ز حدیث حسن لیلی بگذشت شوق مجنون
اگر این صفت بدانی و اگر آن سمر بخوانی .
سعدی .
|| مشهور. معروف
: هنر و فضل تو بر خلق چرا عرضه کنم
چون بنزدیک همه خلق بهر دو سمری .
فرخی .
گرچه بازوی هنر داری و دست و دل و کار
ورچه درجنگ بدین هر سه نشانی و سمر.
فرخی .
سمرم من شده و افتاده ام از خانه ٔ خویش
زین ستوران که بجهل و بسفاهت سمرند.
ناصرخسرو.
تو خداوند چو خورشید بعالم سمری
همچنین بنده ٔ زارت بخراسان سمر است .
ناصرخسرو.
ای عالم جود و گرد عالم
جود تو سمر سخای تو فاش .
سوزنی .
تو کین روی داری بحسن قمر
چرا در جهانی بزشتی سمر.
سعدی .
|| بمجاز، به معنی سخن . (غیاث ). || مجلس افسانه گویان . (آنندراج ) (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). || ضوء قمر. || روزگار و زمانه . || تاریکی شب . || شب . (آنندراج ) (منتهی الارب ). || درخت مغیلان . (تحفه ٔ حکیم مؤمن ). طلح . ام غیلان . مغیلان . خار مغیلان .