سوراخ

سوراخ . (اِ) ثقبه . منفذ. رخنه . شکاف . معبر. (ناظم الاطباء). ثقبه . (منتهی الارب ) (دهار). جحر. (دهار). کنام : معاویة السلمی گفت : یا رسول اﷲ دشمن اندر حصار چنان بود که دده اندر سوراخ . (ترجمه ٔ تاریخ طبری بلعمی ).
ز سوراخ چون مار بیرون کشی
همی دامن خویش در خون کشی .

فردوسی .

چون برون جست لوز از سوراخ
شد سموره به نزد او گستاخ .

عنصری .

کرده گلو پر ز باد قمری سنجاب پوش
کبک فروریخته مشک بسوراخ گوش .

منوچهری .

آن سوراخ بکندند و قلعه ویران کردند. (تاریخ بیهقی ).
آنکه شد یکبار زهرآلود از سوراخ مار
بار دیگر گرد آن سوراخ کی آرد گذر.

امیرمعزی .

نهاده اند زن و بچه ٔ من از سرما
بسان سگ بچه بتفوز بر در سوراخ .

سوزنی .

- سوراخ بینی ؛ منخر.
- سوراخ سوز ؛ ثقبه و پستانک اسلحه ٔ آتشی . (ناظم الاطباء).
|| لانه :
زآن روز که پرده ٔ تو جان دیدم
سوراخ بجان خویش در کردم .

عطار.

دگر ره گر نداری طاقت نیش
مکن انگشت در سوراخ کژدم .

سعدی .

زآنکه هرگز دوبار مؤمن را
نگزد مار در یکی سوراخ .

جامی .

- امثال :
با زبان خوش مار از سوراخ بیرون می آورد .
سوراخ دعا را گم کرده است .
سوراخش کن بینداز گردنش .
سوراخ مار بهزار دینار .
سوراخ موش بصد دینار خریدن ؛ یعنی در وقت اضطرار و بیچارگی که جای فراخ بدست نیاید در جای تنگ که در آن امنیت متصور باشد بهر قیمت یا کرا بدست آید. (آنندراج ).