شیعة. [ ع َ ] (اِخ ) گروهی از هواداران حضرت امیرالمومنین علی بن ابیطالب و حضرت فاطمه و اولاد ایشان سلام اﷲ علیهم اجمعین . ج ، اَشْیاع ، شیَع. (منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد).گروهی از مسلمانان که معتقدند به خلافت بلافصل حضرت علی بن ابیطالب علیه السلام و اولاد طیبین آن بزرگوار سلام اﷲ علیهم اجمعین . (ناظم الاطباء). شیعه در اصطلاح کسانی را می گویند که علی بن ابیطالب پسرعم و داماد پیغمبر را پس از او خلیفه میدانند و عمل آنان را که در سقیفه ٔ بنی ساعده گرد آمدند و ابوبکربن ابی قحافه را به خلافت پیغمبر برگزیدند، تصویب نمیکنند. این اختلاف کلمه پس از مرگ رسول (ص ) و هنگام تعیین جانشین او بین مسلمانان پدید آمد و عده ای بر انتخاب ابوبکر اعتراض کردند. ازجمله ٔ این معترضان علی (ع ) بود و جماعتی از صحابه مانند عماربن یاسر، اباذر غفاری ، سلمان فارسی ،جابربن عبداﷲ، عباس بن عبدالمطلب ، ابی بن کعب حذیفه وجز آنان ، و بدین طریق در اوان رحلت رسول (ص ) دسته ای کوچک در امر جانشینی از مسلمانان دیگر جدا شدند و همان هسته ٔ ایجاد فرقه ای بزرگ بنام شیعه گردید. تعلیمات شیعه بعداً توسعه یافت و مسأله ٔ بزرگتری مطرح شدو آن اینکه امر امامت در صلاحیت عامه نیست یعنی مردم حق تعیین امام و جانشین ندارند بلکه این امر مانند نبوت امری الهی و رکن دین و قاعده ٔ اسلام است و به همین سبب پیغمبر نسبت به آن غفلت نمی ورزد و چون تعیین امام از باب حفظ مصالح است بر او واجب بود که جانشین خود را تعیین کند و کسی که پیغمبر می بایست بجانشینی خود برگزیند لازم است که معصوم از صغایر و کبایر و از خاندان رسالت باشد و چنین کسی علی بن ابیطالب (ع ) است که او را در غدیر خم تعیین کرد. شیعه سپس در طول تاریخ به فرقه های متعدد تقسیم شدند که مهمترین آنان امامیه بوده و سپس اسماعیلیه و زیدیه اند. رجوع به ذیل هر یک از این کلمات شود. ابن ندیم گوید: آنگاه که طلحه و زبیر به مخالفت علی بن ابیطالب (ع ) برخاستند پیروان امیرالمؤمنین به شیعه موسوم گشتند چه خود آن حضرت آنان را «شیعه ٔ من » خطاب فرمود و به طبقات تقسیم کرد: اصفیاء، اولیاء، شرطةالخمیس ، اصحاب . (از فهرست ابن الندیم ). مذهب شیعه پنج فرقه داشته است ، یکی زیدیه و آنان پنج صنف بوده اند. دوم ، کیسانیه و آنان چهار صنف بوده اند. سیم ، عباسیه و آنان دو صنف بوده اند.چهارم ، غالیه و آنان نه صنف بوده اند. پنجم امامیه ، و آنان شش صنف بوده اند. (مفاتیح ). فرقه ای از بزرگان فِرَق اسلامی هستند که علی علیه السلام را پیروی کردند و گفتند بعد از رسول خدا علی امام است به نص آشکار یا پنهانی . و معتقدند كه امامت نباید از او و اولادش بدیگران برسد و اگر برسد یا از روی ستم است یا از بیم ، و آنان بیست ودو گروهند که هر گروهی گروه دیگر را تکفیر می کند و اصول شیعه غُلات و زیدیه و امامیه اند.
الف - غُلات هجده فرقه اند:
1 - سبائیه .
2 - کاملیه .
3 - بنائیه .
4 - مغیریه .
5 - جناحیه .
6 - منصوریه .
7 - خطابیه .
8 - غرابیه .
9 - ذمیه .
10 - هشامیه .
11 - زراریه .
12 - یونسیه .
13 - شیطانیه .
14 - رزامیه .
15 - مفوضیه .
16 - بدائیه .
17 - نصیریه .
18 - اسماعیلیه .
ب - زیدیه خود
3 گروه است :
1 - جارودیه .
2 - سلیمانیه .
3 - منیریه . (از کشاف اصطلاحات الفنون ).
شیعه پنج فرقه اند:
اول - که خود
5 فرقه است :
1- ابتریه .
2 - جارودیة.
3 - اخشبیة.
4 - ذکیریه .
5 - خلفیه .
دوم - نیز
5 فرقه است :
1 - کیسانیه .
2 - کربیه .
3 - مختاریه .
4 - اسحاقیه .
5 - حربیه .
سوم - غالیه که خود
8 شعبه است :
1 - کلابیه .
2 - سبائیه .
3 - منصوریه .
4 - غرابیه .
5 - بزیغیه .
6 - یعقوبیه .
7 - اسماعیلیه .
8 - ازدیه .
چهارم - فقط دو فرقه است :
1 - صاحبیه .
2 - ناصریه .
پنجم - تنها یک فرقه است و آن هم امامیه ٔ اثناعشریه می باشد. (از بیان الادیان ).
آنان که علی رضی اﷲ عنه را پیروی کردند و گفتند او بعد از پیغمبر (ص ) امام است . (از تعریفات جرجانی )
: من تولی به علی دارم کز تیغش
بر منافق شب و برشیعه نهار آید.
ناصرخسرو.
شیعیان مر ناصبی را ازسؤال مشکلات
راست همچون در نواله استخوانند ای رسول .
ناصرخسرو.
- شیعه ٔ امامیه (اثناعشریه )؛ فرقه ای از مسلمانان که به خلافت بلافصل علی بن ابیطالب (ع ) و یازده تن از فرزندان او (یکی بعد از دیگری ) معتقدند.