نوایی . [ن َ ] (اِخ ) امیر علیشیربن الوس ، ملقب به نظام الدین و متخلص به نوائی و فانی یا فنائی
۞ . از احفاد جغتای پسر چنگیز و از مشاهیر وزرای سلطان حسین میرزا بایقرا و از اعاظم دانشمندان و ادبای قرن نهم هجری است . وی به دو زبان فارسی و ترکی اشعار و دیوان دارد و صاحب تصانیف گوناگون است . در دوران قدرت و وزارت ، حامی و مشوق هنرمندان و شاعران بود و با مولانا عبدالرحمن جامی ارادت و مصاحبت می ورزید. او راست :
1 - دیوان فارسی ، بالغ بر شش هزار بیت .
2- اربعین منظوم .
3 - تاریخ الانبیاء، به ترکی .
4 - تاریخ ملوک عجم ، به ترکی .
5 - ترجمة اللغة الترکیة بالفارسیة.
6 - نسائم المحبة، در ترجمه ٔ ترکی نفحات الانس جامی .
7 - حیرة الابرار.
8 - لیلی و مجنون .
9 - فرهاد و شیرین .
10 - سبعه ٔ سیاره .
11 - سد اسکندری یا اسکندرنامه
۞ .
12 - خمسه ٔ المتحرین ، به زبان ترکی در شرح حال جامی .
13 - دیوان ترکی ، شامل چهار کتاب : غرایب الصغر یا غرایب النوائب ،نوادر الشباب ، بدایع الوسط، و فوائد الکبر.
14 - سراج المسلمین .
15 - عروض ترکی .
16 - مثنوی لسان الطیر.
17 - محاکمة اللغتین .
18 - محبوب القلوب .
19 - مفردات ، در معما.
20 - منشآت ترکی .
21 - منشآت فارسی .
22- نظم الجواهر.
23 - مجالس النفایس ، که از مهمترین تألیفات او و تذکره ای است در شرح حال قریب
350 تن از معاریف معاصران او به زبان ترکی . وی به سال
906 هَ. ق . در
63سالگی وفات یافت . از اشعار پارسی اوست :
رسد هر کس به مقصودی ز یارب یارب شبها
چرا مقصود من حاصل نشد یارب ز یاربها
نگویم بهر تشریف قدومت خانه ای دارم
غریبم ، خاکسارم ، گوشه ٔ ویرانه ای دارم .
(از ریحانة الادب ج
4 ص
235 و مجمع الفصحاء ج
1 ص
41 و تذکره ٔ نصرآبادی ص
470 و فهرست کتابخانه ٔ مدرسه ٔ سپه سالار ج
2 ص
538).
و نیز رجوع به متفرقات الذریعه و کشف الظنون و بهارستان جامی ص
122 و تذکره ٔ دولتشاه ص
494 و مجالس النفایس ترجمه ٔ حکیم ص
357 و تحفه ٔ سامی ص
179 و آتشکده ٔ آذر ص
23 و تاریخ کثیرة ص
144 و مرآةالخیال ص
72 و نگارستان سخن ص
72 و
133 و طرایق الحقایق ج
3 ص
46 و اسماء المؤلفین وآثار المصنفین ج
1 ص
739 و از سعدی تا جامی ص
469 ومجله ٔ دانشکده ٔ ادبیات تبریز سال
1 شماره ٔ
5 ص
32 ومیر علی شیر نوائی تألیف علی اصغر حکمت و فرهنگ سخنوران ص
616 شود.