انفورماتیک

(اَ فُ) [ فر. ] (اِ.) دانش دریافت و انتقال اطلاعات (کامپیوتر)، داده ورزی . (فره ).

انفورماتیک. این کلمه برابرنهاده واژه فرانسوی Informatique (انگلیسی Informatics) است و از لحاظ اصطلاحی عبارت از مطالعه ساختار و ویژگی‌های اطلاعات و کاربرد فن‌آوری برای سازماندهی، ذخیره‌سازی، بازیابی، و اشاعه آن است (1: ذیل "واژه"). در مورد مفهوم و مصادیق آن اختلاف نظر وجود دارد. کاکِل[1] انفورماتیک را مترادف با فن‌آوری اطلاعات می‌داند و معتقد است که انفورماتیک عموماً به معنی کاربرد خردمندانه و نظام‌یافته فن‌آوری اطلاعات در توسعه اقتصادی، اجتماعی، و سیاسی است (3: 176)، و حال آنکه دانشگاه ادینبورگ، انفورماتیک را شامل مطالعه ساختار، رفتار، و تعامل نظام‌های محاسباتی طبیعی و مصنوعی می‌داند (4).

تاریخچه. توجه خاص به موضوع انفورماتیک در فاصله سال‌های 1979 تا 1984 آغاز شد. در این سال‌ها، در همایش‌های جهانی مدیریت رادیو[2] ، نظم نوین اطلاع‌رسانی و ارتباطات جهانی[3] ، و جریان فرامرزی اطلاعات[4] بحث‌های مهمی مطرح شد. سلسله مباحثاتی که درباب سلطه ارتباطات و کنترل کشورهای توسعه‌یافته بر بازار اطلاعات آغاز شد بر شدت این بحث‌ها افزود. کشورهای در حال توسعه احساس کردند که اهداف مشروع آنها نادیده گرفته شده است؛ به همین سبب، تمرکز بحث‌های ارائه‌شده در همایش مدیریت رادیو در سال 1979 پیرامون تمایل ایالات متحده به اجرای سیاست "هر که زودتر" در مورد اخذ موقعیت از ماهواره‌ها و فرکانس‌های فعال آن بحث می‌کرد. در سال 1985، در یکی از نشست‌های اتحادیه بین‌المللی ارتباط دوربرد[5] تصمیم گرفته شد که به کشورهای در حال توسعه نیز اجازه داده شود که به‌منظور استفاده‌های احتمالی آینده از ماهواره‌ها درخواست موقعیت و فرکانس کنند.

با ورود ماهواره‌های پخش مستقیم[6] و همپوشانی در کشورهای همجوار که نسبت به سیاست آزادی اطلاعات در کشور هدف نگرش کاملاً متفاوتی داشتند، این موضوع اهمیت بیشتری یافت.

نشست‌های نظم نوین اطلاع‌رسانی نیز برای بحث درباره گزارش مک‌براید[7] ـ که در سال 1980 منتشر شد ـ و تحلیل مسائل ارتباطی در جوامع نوین در یونسکو برگزار گردید. در گزارش‌های مندرج در جراید ایالات متحده، یونسکو دشمن آزادی جراید قلمداد شد، اما ماسمودی[8] در سال 1984 ادعا کرد که جریان اطلاعات میان کشورهای شمال و جنوب توازن ندارد و کشورهای توسعه‌یافته بر 90 درصد دامنه پخش امواج رادیویی کنترل دارند (176:3). نتیجه این شد که نسبت به نیازهای کشورهای در حال توسعه بی‌اعتنایی شود و نوعی استعمار سیاسی، اقتصادی، و فرهنگی تداوم یابد.

بنابر اظهارات سورپرنانت (1985)، جلسات آکنده از تنش، اتهام، و مانورهای سیاسی بود. ماحصل جلسات این شد که بخش زیادی از گزارش مک‌براید نادیده گرفته شود. در سال 1984 ایالات متحده حمایت خود را از یونسکو قطع کرد.