فقه

فقه دانش بدست آوردن احکام شرعی فرعی بوسیله روش‌های معینی از منابع فقه‌است.[۱]
محتویات [نمایش]
توضیح [ویرایش]

احکام شرعی دو دسته هستند:
احکام اصلی: باورهایی که یک فرد مسلمان از طریق استدلال عقلی آنها را بدست می‌آورد. این باورها را مسلمانان در دانش عقائد بررسی می‌کنند.
احکام فرعی:بخش عمدهٔ آن نحوه انجام مناسک دینی و مناسبات اجتماعی است و بخش دیگر آن که احکام فقهی نام دارد به هر کاری یکی از پنج حکم فقهی را نستب می‌دهد. که مسلمانان آن را در دانش فقه بررسی می‌کنند.[۲]
برای بدست آوردن احکام (اعم از اصلی و فرعی) به کار گیری علوم مختلفی لازم است، که از آنها به عنوان مقدمات اجتهاد نام می‌برند.[۳]
واژه شناسی [ویرایش]

واژه فقه به معنی درک کردن ِ و فهمیدن عمیق است [۴][۵] اما از آنجا که مسلمانان علم و فهم از دین را شریفتر از سایر علوم می دانسته اند، فقط فهم دین را فقه نامیده اند و اینگونه بود که اصطلاح علم فقه به وجود آمد.[۶]
منابع فقه [ویرایش]

منابع فقه اسلامی عبارتند از مجموعه گزاره‌هایی (اعم از آنکه عقل به این گزاره‌ها پی برده باشد یا فقط توسط شارع بیان شده باشد)که فرد آگاه به علوم لازم (مثل فقه، اصول فقه، علم الحدیث و...) می‌تواند با استفاده از آنها احکام شرعی فرعی را بدست آورد.[۷]
از دیدگاه فقهای شیعه، این منابع در اصل دو عددند و عبارت اند از نقل و عقل ما به طور سنتی و برای مقایسه پذیرتر شدن با سایر مذاهب اسلامی به صورت چهار دسته شمرده شده‌اند: کتاب، سنت، عقل و اجماع[۸].
فقهای مذاهب اهل سنت، (از جمله حنفیان)، قیاس و استحسان را نیز از جملة منابع استنباط دانسته اند(اما عقل را از جمله منابع فقه محسوب نکرده‌اند).[نیازمند منبع]
احکام فقهی [ویرایش]

در فقه به هر عمل اختیاری که انسان می‌تواند انجام دهد، یک حکم فقهی را نسبت می‌دهند[۹]. روش تقسیم احکام فقهی از این قرار است:
جائز: کارهایی که یک مسلمان اجازه دارد انجام دهد که خود سه دسته‌اند:
مباح: انجام دادن و انجام ندادن آن کار از نظر دین مانعی ندارد.
مکروه: ترک کردن آن کار مناسب است ولی انجام دادن آن نیز اجازه داده شده.
مستحب: انجام دادن آن کار مناسب است اما ترک آن نیز اجازه داده شده.
واجب: باید آن کار انجام شود.
غیر جائز: که حرام نامیده می‌شود: نباید آن کار انجام شود.[۱۰]
بنابر این یک فقیه علاوه بر بدست آوردن روش انجام مناسک شرعی از منابع فقه، باید حکم هر کاری را نیز مشخص کند. اما اگر بعد از آنکه در منابع فقهی جستجوی لازم را انجام داد در حرام بودن چیزی شک کرد، با برقراری شرایط اصل برائت اعلام می‌شود که مسلمانان می‌توانند آن کار را انجام دهند.[۱۱]
تاریخ فقه [ویرایش]

در سال‌های نخستین ظهوراسلام، علم فقه معنای مصطلح فعلی را که در کنار سایر علوم حکمت و تفسیر و کلام قرار می‌گیرد نداشته‌است.[نیازمند منبع]
قرآن مؤمنان را دعوت می‌کند تا به مراکز فرهنگی وارد شوند تا در اصول و فروع دین فقیه شوند[۱۲]. این فقاهت شامل عقاید و اخلاق و حقوق بوده‌است.[۱۳]
از آنجا که اهل سنت باب تفقه را بر روی خود بستند، تاریخ فقه را در نزد آنها باید از زاویه‌ای دیگر نگریست. اما در بین شیعیان فقه ادامه یافت، لذا می‌توان دوره‌های فقه را درعناوین زیر خلاصه کرد:
دوره اول : اختصاص به شیوه نقل عین روایات با ذکر اسناد دارد. این شیوه که از آن به " فقه مستند" نیز یاد می‌شود، حتی در زمان حضور ائمه معصومین -علیهم السلام- نیز وجود داشت. امااز نظر گستردگی، روش جمع آوری و تنظیم آنها، در مقایسه با کتب فقهی بعد از غیبت، در سطحی بسیار پایین و محدود قرار داشت: شیوه بیان فقه در قالب الفاظ روایات و با ذکر اسناد، تازمان نگارش کافی معمول بوده و از آن زمان به بعد به ندرت در آثار فقهاء به چشم می‌خورد. بنابراین چهره معروف این شیوه، شیخ کلینی است.
دوره دوم: شیوه بیان احکام با عبارات خود احادیث و با حذف اسناد بوده‌است. این شیوه از اوایل قرن چهارم هجری و در عصر شیخ کلینی پدید آمد. علی بن بابویه پدرشیخ صدوق و صاحب کتاب شرایع از اولین کوشندگان در این زمینه محسوب می‌شود. او نخستین بار کتاب فقهی مجرد از سند روایت و مانند اثر مخصوص به مولف و نشان دهنده فتوی و نظر مولف را تالیف کرد. شیخ صدوق، ابن ابی عقیل، ابن جنید، شیخ مفید، سید مرتضی، سلار، ابوالصلاح حلبی و ابن براج از دیگر فقهایی هستند که در این دوره می‌زیسته‌اند.
دوره سوم: اختصاص به شیوه بیان احکام در قالب عباراتی شخصی خود مجتهد دارد. این شیوه که به "فقه مستنبط" نیز خوانده می‌شود، توسط محمد بن حسن بن علی الطوسی معروف به شیخ طوسی بنیان نهاده شد، او با نگارش کتاب المبسوط شیوه جدیدی را در تبیین و تدوین مسائل فقهی بوجود آورد و برخلاف گذشتگان که فتاوی خود را درقالب الفاظ احادیث (با ذکر یا حذف سند) بیان می‌کردند، با عبارات خودش به ایراد فتوی پرداخت و شیوه نقل فتوی به دور از جمود بر الفاظ روایت و باعبارات شخصی مجتهد را درتدوین کتب فقهی تاسیس کرد. این شیوه راهگشای چگونگی تالیف کتب فقهی بعد از شیخ گشت که تا به امروز نیز ادامه دارد.
دوره‌های جدید فقهی که در آن نقش اجتهاد پر رنگ تر شد و تکیه فقها بر تعقل بیشتر. اما بعد از مدتی همزمان با افول عقل گرایی در غرب جریانی در بین شیعیان نفوذ کردند که عقل را بر زمین گذاشتند. تا آنکه شیخ انصاری بار دیگر موفق شد تعقل را با صحنه برگرداند و عصر طلائی اجتهاد را آغاز کرد.[۱۴]
ساختار کتاب‌های فقهی [ویرایش]

ساختار کتاب‌های فقهی بطور معمول به دو قسمت اصلی تقسیم شده است[۱۵][۱۶][۱۷]:
عبادات
معاملات(عام)
سپس هر کدام از این دو قسمت اصلی به چندین بخش که معمولا آن را باب و یا کتاب می‌نامند تقسیم می‌شود. مثلا باب القضاء زیر مجموعه‌ای از معاملات (عام) است که در آن به احکام قضاوت پرداخته می‌شود. باب‌های اصلی کتب فقه از این قرار اند:
کتاب التقلید: احکام دسترسی به حکم شرعی.
کتاب الطهاره: احکام پاک نمودن.
کتاب الصلاة: احکام نماز.
کتاب الصوم: احکام روزه.
کتاب الزکاة: احکام زکات (نوعی مالیات که باید صرف هزینه‌های جامعه اسلامی شود).
کتاب الخمس: احکام خمس (نوعی مالیات که صرف گسترش اسلام می‌شود. این مسئله مخصوص شیعیان است.)
کتاب الحج:احکام حج.
کتاب المتاجر: احکام داد و ستد.
کتاب الاجارة: احکام اجاره.
کتاب المضاربه: احکام مضاربه (نوعی سرمایه گذاری).
کتاب المزارعة: احکام سرمایه گذاری در کشاورزی.
کتاب المساقاة: احکام سرمایه کذاری در آبیاری.
کتاب الضمان: احکام آنچه انسان ضامن انجام آن می‌شود.
کتاب الحوالة.
کتاب النکاح: احکام ازدواج، محرم شدن.
کتاب الوصیة: احکام وصیت کردن.
کتاب القضاء: احکام داوری و قضاوت بین مردم که اکنون به آن دانش حقوق می‌گویند.
کتاب النذر: احکام نذر کردن.
کتاب الجهاد: احکام دفاع مظلومان و سرزمین‌های مسلمان نشین.
کتاب الامر بالعروف و النهی عن المنکر: احکام دعوت به اعمال نیک و دوری از بدی‌ها = امر به معروف و نهی از منکر.[۱۸][۱۹]
سبک‌های فقهی شیعه [ویرایش]

فقه سنتی:در فقه سنتی، پایه اصول استنباط فقهی، قرآن و سنت و اجماع و عقل می‌باشد
فقه گویا: یک سبک فقهی است، در برابر فقه سنتی و فقه پویا که عامه علمای معاصر شیعی برمبنای آنها فتوی می‌دهند، در این شیوه، صدور احکام بر پایه محوریت استنباط قرآن و سنت قطعیه که از عرضه احادیث بر قرآن بدست می‌آید بنیان نهاده شده‌است. بنیان گذار فقه گویا محمد صادقی تهرانی است که از مفسران قرآن و فقهای معاصر بوده‌است.[۲۰][۲۱]
مکاتب فقهی [ویرایش]

در نزد اهل سنت که به بسته بودن باب اجتهاد معتقداند، مذاهب فقهی منحصر در چهار مذهب حنبلی و مالکی و حنفی و شافعی است و از این رو علم فقه در نزد اهل سنت عمدتاً به معنای آموزش و اشاعه مکتب فقهی این چهار پیشوای فقهی اهل سنت است. اما مکتب فقهی شیعه که به مذهب جعفری موسوم است، برای هر مجتهدی و در هر زمانی قدرت استنباط قائل است و در نتیجه معتقد است که باید هر مومن مکلف یا خود مجتهد باشد و یا در فروع فقهی از یک مجتهد واجد شرایط پیروی و تقلید کند.[۲۲] اهل سنت تنها روایات موثقی را که از پیامبر اسلام رسیده، و حاکی از قول یا فعل اوست، به عنوان یکی از منابع استنباط قبول دارند، اما شیعیان در استنباط احکام، علاوه بر عقل، قرآن و سیره پیامبر بر روایاتی که از ائمه اطهار به طور قابل اعتماد رسیده باشد، نیز اتکا می‌کنند.[۲۳]
پانویس [ویرایش]

↑ مشکینی، میرزا علی، اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها، در یک جلد، نشر الهادی، قم - ایران، ششم، ۱۴۱۶ ه‍ ق ص ۱۸۰
↑ (آیت الله العظمی) سبحانی، جعفر. الموجز فی اصول الفقه. موسسه امام صادق. قم. ۱۳۸۷ ص ۹
↑ زین الدین العاملی (معروف به شهید ثانی). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة اللمعة الدمشقیة و الرّوضة البهیّة. کتاب القضاء.
↑ فیومى، احمد بن محمد مقرى، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، در یک جلد، منشورات دار الرضی، قم - ایران، اول، ه‍ ق :الفِقْهُ: فَهم الشَّی‌ءِ قَالَ ابْنُ فَارِسٍ وَ کُلُّ عِلْمٍ لِشَی‌ءٍ فَهُوَ فِقْهٌ .
↑ مصطفوى، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، 14 جلد، مرکز الکتاب للترجمة و النشر، تهران - ایران، اول، 1402 ه‍ ق:( أنّ الأصل الواحد فی المادّة: هو فهم على دقّة و تأمّل، و بهذا القید یفترق عن موادّ العلم و المعرفة و الفهم و غیرها.)
↑ ابن منظور، ابو الفضل، جمال الدین، محمد بن مکرم، لسان العرب، 15 جلد، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع - دار صادر، بیروت - لبنان، سوم، 1414 ه‍ ق( مدخل فقه:الفِقْهُ: العلم بالشی‌ء و الفهمُ له، و غلبَ على عِلْم الدین لسِیادَتِه و شرفه و فَضْلِه على سائر أَنواع العلم کما غلب النجمُ على الثُّرَیَّا و العُودُ على المَنْدَل؛ قال ابن الأَثیر: و اشْتِقاقهُ من الشَّقِّ و الفَتْح، و قد جَعَله العُرْفُ خاصّاً بعلم الشریعة، شَرَّفَها الله تعالى، و تَخْصیصاً بعلم الفروع منه)
↑ (آیت الله العظمی) خویی، حسین. شرح العروة الوثقی. مقدمه، تعریف اجتهاد.
↑ زین الدین العاملی (معروف به شهید ثانی). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة اللمعة الدمشقیة و الرّوضة البهیّة. کتاب القضاء.
↑ (علامه) مظفر، محمد رضا. اصول الفقه. بوستان کتاب قم. ۱۳۸۸. ص۲۱.
↑ سعدی ابو جیب، القاموس الفقهی لغة و اصطلاحا، در یک جلد، دار الفکر، دمشق - سوریه، دوم، ۱۴۰۸ ه‍ ق مدخل‌های احکام پنج گانه.
↑ (آیت الله العظمی) سبحانی، جعفر. الموجز فی اصول الفقه. موسسه امام صادق ۱۳۸۷. ص ۱۸۰.
↑ وَمَا کَانَ الْمُؤْمِنُونَ لِیَنْفِرُوا کَافَّةً ۚ فَلَوْلَا نَفَرَ مِنْ کُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طَائِفَةٌ لِیَتَفَقَّهُوا فِی الدِّینِ وَلِیُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَیْهِمْ لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ
↑ جوادی آملی، عبدالله (۱۳۸۵)، دین‌شناسی، قم: اسراء، صص ۲۵۰-۱
↑ تاریخ فقه و فقهای امامیه. محل نشر: ناشر، سال نشر: تهران: دانشگاه امام صادق (ع)، ۱۳۸۷.
↑ نمایندگی ولی فقیه در سپاه پاسدارن انقلاب اسلامی. آشنایی با ابواب فقه.
↑ حقق حلی (متوفی ۶۷۶) «شرایع الاسلام»
↑ شهید صدر. الفتاوی الواضحة. دارالبشیر. الطبعة الاولی. ص ۱۴۴، ۱۴۳
↑ ین الدین العاملی (معروف به شهید ثانی). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة اللمعة الدمشقیة و الرّوضة البهیّة.
↑ طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم. العروة الوثقی. انتشارات اسماعیلیان. فهرست.
↑ کتاب فقه گویا - محمد صادقی تهرانی - انتشارات امید فردا - چاپ اول ۱۳۸۲
↑ جامعة علوم القرآن پایگاه تخصصی علوم قرآنی
↑ توضیح المسائل مراجع. دو جلدی. مسئله اول التقلید.
↑ زین الدین العاملی. کتاب القضاء. ذیل (و من السنة...).
منابع [ویرایش]

قرآن کریم.
جوادی آملی، عبدالله (۱۳۸۵)، دین‌شناسی، قم: اسراء.
مشکینى، میرزا على، اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها، در یک جلد، نشر الهادی، قم - ایران، ششم، 1416 ه‍ ق.
(آیت الله العظمی) سبحانی، جعفر . الموجز فی اصول الفقه . موسسه امام صادق .قم . 1387
زین الدین العاملی ( معروف به شهید ثانی ) .الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة اللمعة الدمشقیة و الرّوضة البهیّة.
فیومى، احمد بن محمد مقرى، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، در یک جلد، منشورات دار الرضی، قم - ایران، اول، ه‍ ق.
مصطفوى، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، 14 جلد، مرکز الکتاب للترجمة و النشر، تهران - ایران، اول، 1402 ه‍ ق
ابن منظور، ابو الفضل، جمال الدین، محمد بن مکرم، لسان العرب، 15 جلد، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع - دار صادر، بیروت - لبنان، سوم، 1414 ه‍ ق.
( آیت الله العظمی) خویی، حسین. شرح العروة الوثقی.
جامعة علوم القرآن پایگاه تخصصی علوم قرآنی
توضیح المسائل مراجع: مطابق با فتاوای دوازده نفر از مراجع معظم تقلید. محل نشر، قم. تاریخ نشر1387.
فقه گویا - محمد صادقی تهرانی - انتشارات امید فردا - چاپ اول 1382
طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم. العروة الوثقی .انتشارات اسماعیلیان .
تاریخ فقه و فقهای امامیه. محل نشر: ناشر، سال نشر: تهران: دانشگاه امام صادق (ع)، 1387
شهید صدر. الفتاوی الواضحة. دارالبشیر . الطبعة الاولی.
نمایندگی ولی فقیه در سپاه پاسدارن انقلاب اسلامی .آشنایی با ابواب فقه.
[نمایش]
ن • ب • و
موضوعات اسلام
[نمایش]
ن • ب • و
فلسفه اسلامی
رده‌های صفحه: اصطلاحات اسلامی حقوق فقه حقوق اسلامی فقه امامیه
از ویکی پدیا
قس عربی
علم الفقه فی الإسلام هو العلم بالأحکام الشرعیة العملیة المستمدة من أدلتها التفصیلیة. أو بعبارة اخری هو العلم الذی یبحث لکل عمل عن حکمه الشرعی.
محتویات [اعرض]
[عدل]المعنی اللغوی والاصطلاحی للفقه

الفقه فی اللّغة : العلم بالشّیء والفهم له، والفطنة فیه، وغلب على علم الدین لشرفه، کما ذکر القرآن نقلا عن قوم النبی شعیب ‏‏: ﴿ قَالُواْ یَا شُعَیْبُ مَا نَفْقَهُ کَثِیراً مِّمَّا تَقُولُ ﴾، وقیل : هو عبارة عن کلّ معلوم تیقّنه العالم عن فکر. ‏ وفی الاصطلاح هو : العلم بالأحکام الشّرعیّة العملیّة المکتسب من أدلّتها التّفصیلیّة الصحیحة وفق أصول فقهیة سلیمة.
[عدل]مصادر التشریع

أما مصادر التشریع والأدلة التفصیلیة للفقه الإسلامی فهی القرآن والسنة (عند کافة المذاهب الإسلامیة)، حیث انهما المصدران الرئیسیان للتشریع, بالإضافة إلی الإجماع والقیاس أو العقل عند کثیر من الفقهاء للسنة وأتباع أهل البیت.
[عدل]أصول الفقه

مقال تفصیلی :أصول الفقه
أما أصول الفقه فهو العلم بالقواعد التی وضعت للوصول إلی استنباط الأحکام الشرعیة من أدلتها التفصیلیة. وبعبارة أخری: أصول الفقه هو علم یضع القواعد الأصولیة لاستنباط الأحکام الشرعیة من أدلّتها الصحیحة. والصّلة بین الفقه ‏وأصول الفقه أنّ الفقه یعنى بالأدلّة التّفصیلیّة لاستنباط الأحکام العملیّة منها، أمّا أصول الفقه ‏فموضوعه الأدلّة التفصیلة من حیث وجوه دلالتها على الأحکام الشّرعیّة. وکل ما ذکر من الإجماع والقیاس یندرج تحت مسمى (الرأی) وهو یتضمن أیضاً:
الاستحسان: وهو العدول عن الحکم الشرعی فی المسألة عن مثل ما حکم به فی نظائرها لوجه أقوى یقتضی هذا العدول عن المجتهد.
المصالح المرسلة: وهی المعانی أو الأمور التی یتم ربط الحکم بها وبناؤه علیها جلب منعفة أو دفع مضرة عن الناس دون أن یوجد نص بخصوص هذا الموضوع.
العرف: وهو ما تعارف علیه الناس والفوه من قول اوفعل تکرر حتى امتزج بافعالهم وصارت عقولهم تتلقاه بالقبول وهناک مصادر أخرى مختلف علیها بین الفقهاء بالإضافة إلى أن ما عدا الإجماع والقیاس مختلف أیضاً فی جیتهم.
[عدل]تعلم الفقه

وتعلّم الفقه قد یکون فرض عین على المکلّف کتعلّمه ما لا یتأدّى الواجب الّذی تعیّن علیه فعله ‏إلاّ به، ککیفیّة الوضوء والصّلاة، والصّوم ونحو ذلک، وعلیه حمل بعضهم الحدیث المرویّ عن أنس، عن النّبیّ : « طلب العلم فریضة على کلّ مسلم » ولا یلزم الإنسان تعلّم کیفیّة الوضوء ‏والصّلاة ونحوهما إلاّ بعد وجوب ذلک علیه. ‏ فإن کان لو أخّر إلى دخول الوقت لم یتمکّن من تمام تعلّمها مع الفعل فی الوقت، فالصّحیح عند ‏الشّافعیّة أنّه یلزمه تقدیم التّعلّم عن وقت الوجوب، کما یلزم السّعی إلى الجمعة لمن بعد منزله قبل ‏الوقت، لأن ما لا یتمّ الواجب إلاّ به فهو واجب، ثمّ إذا کان الواجب على الفور، کان تعلّم الکیفیّة ‏على الفور، وإن کان على التّراخی کالحجّ فتعلّم الکیفیّة على التّراخی، ثمّ ما یجب وجوب عین من ‏ذلک کلّه هو ما یتوقّف أداء الواجب علیه غالباً، دون ما یطرأ نادراً، فإن حدث النّادر وجب التّعلّم ‏حینئذ، أمّا البیوع والنّکاح وسائر المعاملات ممّا لا یجب أصله، فیتعیّن على من یرید شیئاً من ذلک ‏تعلّم أحکامه لیحترز عن الشّبهات والمکروهات، وکذا کلّ أهل الحرف، فکلّ من یمارس عملاً یجب ‏علیه تعلّم الأحکام المتعلّقة به لیمتنع عن الحرام. وقد یکون تعلّم الفقه فرض کفایة، وهو ما لا بدّ ‏للنّاس منه فی إقامة دینهم، کحفظ القرآن والأحادیث وعلومهما ونحو ذلک. ‏ وقد یکون تعلّم الفقه نافلةً، وهو التّبحّر فی أصول الأدلّة، والإمعان فیما وراء القدر الّذی ‏یحصل به فرض الکفایة، وتعلّم العامّیّ نوافل العبادات لغرض العمل، لا ما یقوم به العلماء من تمییز ‏الفرض من النّفل، فإنّ ذلک فرض کفایة فی حقّهم.‏
[عدل]فضل الفقه

وردت آیات وأحادیث فی فضل الفقه والحثّ على تحصیله، ومن ذلک قول الله تعالى : ﴿ وَمَا ‏کَانَ الْمُؤْمِنُونَ لِیَنفِرُواْ کَآفَّةً فَلَوْلاَ نَفَرَ مِن کُلِّ فِرْقَةٍ مِّنْهُمْ طَآئِفَةٌ لِّیَتَفَقَّهُواْ فِی الدِّینِ وَلِیُنذِرُواْ قَوْمَهُمْ إِذَا ‏رَجَعُواْ إِلَیْهِمْ لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ ﴾. ‏ فقد جعل ولایة الإنذار والدّعوة للفقهاء، وهی وظیفة الأنبیاء علیهم السلام، وقال النّبیّ ‏‎‏‎: « ‏من یرد اللّه به خیراً یفقّهه فی الدّین ».‏
[عدل]موضوع الفقه
موضوع علم الفقه هو أفعال المکلّفین من العباد، فیبحث فیه عمّا یعرض لأفعالهم من حلّ ‏وحرمة، ووجوب وندب وکراهة. ‏
[عدل]فروع الفقه

یتفرع علم الفقه حسب الموضوع الذی یدرسه إلى فروع کثیره أهمها :
فقه عبادات : و یختص بأبواب الطهارة, و الصلاة, و الزکاة, و الجنائز, و الجهاد, و الحج و العمرة, والجهاد, و الصوم
فقه معاملات : و یختص بأبواب المعاملات مثل الإجارة, و الرهن, و الربا, و الوقف, و الجعالة, و البیع, و الصرف, إلخ
عدة فروع و أبواب أخرى مثل : الجنایات و أحکام الأسرة و الطلاق , و الفرائض و المواریث, و الأطعمة و الأشربة, و القضاء و الشهادات
[عدل]نشأة الفقه وتطوّره

نشأ الفقه الإسلامیّ بنشأة الدّعوة وبدء الرّسالة، ومرّ بأطوار کثیرة ولکنّها غیر متمیّزة من حیث ‏الزّمن تمیّزاً دقیقاً، إلاّ الطّور الأوّل وهو عصر النّبوّة، فإنّه متمیّز عمّا بعده بکلّ دقّة بانتقال النّبیّ إلى الرّفیق الأعلى. ‏ وکان مصدر الفقه فی هذا الطّور الوحی، بما جاء به القرآن الکریم من أحکام، أو بما اجتهد ‏فیه النّبیّ " على رأی من قال بأنه جائز فی حق النبی "؛ من أحکام کان الوحی أساسها، أو کان یتابعها بالتّسدید، وکذلک کان اجتهاد أصحاب ‏النّبیّ فی حیاته مردّه إلى النّبیّ ؛ یقره أو ینکره.. وعلى ذلک کان الوحی مصدر التشریع فی ‏ذلک العصر. ثمّ تتابعت بعد وفاة النبی ؛ أطوار متعدّدة.‏
[عدل]مراحل التشریع الإسلامی

مر التشریع الإسلامی بستة أدوار: ‏
‏1- المرحلة الأولى: التشریع فی حیاة رسول الإسلام ‏.‏
‏2- المرحلة الثانیة: التشریع فی عصر کبار الصحابة وأئمة أهل البیت (من سنة 11 إلى سنة أربعین هجریة).‏
‏3- المرحلة الثالثة: التشریع فی عهد صغار الصحابة ومن تلقى عنهم من التابعین.‏
‏4- المرحلة الرابعة: تدوین السنة وأصول الفقه، وظهور الفقهاء الأربعة الذین اعترف الجمهور ‏لهم بالإمامة والاجتهاد المطلق، الفقه المالکی الفقه حنفی الفقه الشافعی الفقه الحنبلی‏.
‏5- المرحلة الخامسة: القیام على المذاهب وتأییدها، وشیوع المناظرة والجدل من أوائل القرن ‏الرابع إلى سقوط الدولة العباسیة. ‏
‏6- المرحلة السادسة: دور التقلید، وهو یبدأ من سقوط بغداد على ید هولاکو إلى بدایة القرن الهجری الماضی
7- المرحلة السابعة‏ : دور التجدید، وقد بدات نواته من بدایة القرن السابع على ید ابن تیمیة.
[عدل]المرحلة الأولى : التشریع فی حیاة رسول الله () ‏
من المعلوم أنَّ أهم مصدرین من مصادر الشریعة الإسلامیة هما کتاب الله عز وجل، وسنة ‏رسول الإسلام، ولکن فی ‏الحقیقة هناک مصدر أساسی واحد لا ثانی له للشریعة الإسلامیة، ألا وهو القرآن الکریم، ولکن لما ‏أمرنا الله عز وجل أن نتَّخذ من کلام رسول الإسلام شارحاً ومبیِّناً ومفصِّلاً لکتابه الکریم، کانت السنة ‏النبویة بأمر القرآن المصدر الثانی للتشریع. لقد أمرنا الله أن نطیع الرسول فی ما أخبر ‏وأن نعتمد على شرحه فی غوامض کتاب الله، فطاعتنا لرسول الإسلام إنما هی فرع من طاعة الله ‏عز وجل. ذکر القرآن: ﴿ مَنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّه ﴾ النساء: 80، ﴿ وَأَنزَلْنَا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ ‏لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ ﴾ النحل: 44، ﴿ وَأَطِیعُوا اللَّه وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَاحْذَرُوا﴾ ‏المائدة: 92، ﴿ وَمَا آتَاکُمْ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاکُ مْ عَنْهُ فَانْتَهُوا ﴾ الحشر: 7، ﴿ وَمَا أَنزَلْنَا عَلَیْکَ ‏الْکِتَابَ إِلا لِتُبَیِّنَ لَهُمُ الَّذِی اخْتَلَفُوا فِیهِ ﴾ النحل: 64. ‏
إذاً فالشریعة الإسلامیة فی عهد النبی، کانت تعتمد اعتماداً فعلیاً على مصدرین فقط هما ‏القرآن والسنة، أما الإجماع والقیاس فلم یکن لهما وجود فی ذاک العصر لأن القیاس یُلجَأ إلیه عند ‏وجود مسألة لا نص فیها، وما دام رسول الإسلام حیاً فالنص مستمر ولا إشکال، وحتى لو أنَّ النبی قاس أو اجتهد " على فرض انه اجتهد أو قاس کما یرى بعض العلماء " فلا بد أن یتحول هذا الاجتهاد إلى نص. وتفصیل ذلک أنه إذا اجتهد رسول الإسلام ‏فی مسألة فإما أن یقره الله علیها فتصبح نصاً حینئذ، أو أن یصوب الله له فیکون نصاً ‏أیضاً, ولکن على الرأی الآخر فإن الرسول لم یجتهد ولم یقس وذلک مصداقا لقوله تعالى: (قُلْ إِنَّمَا أُنْذِرُکُمْ بِالْوَحْیِ) سورة الأنبیاء آیة 45، (إِنْ أَتَّبِعُ إِلا مَا یُوحَى إِلَیَّ) سورة الأنعام آیة 50, (وَمَا یَنطِقُ عَنِ الْهَوَى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحَى) سورة النجم آیة 3-4.
[عدل]المرحلة الثانیة : التشریع فی عصر کبار الصحابة :‏
‏ توفی رسول الإسلام، وقد تکامل القرآن نزولاً، ولکنه لم یُجمَع فی مصحف واحد بین دفتی ‏کتاب، بل کان محفوظاً فی صدور الصحابة وصحف کتَّاب الوحی، وکان عدد الحفاظ فی العهد ‏النبوی کثیراً جداً. وکان قد وعى کثیر من الصحابة حدیث رسول الإسلام، بعضهم فی الصدور کأبی ‏هریرة، وبعضهم فی الکتابة فی السطور لا تدویناً. وتولى أبو بکر الخلافة، ولا یزال التشریع ‏یعتمد على مصدرین أساسیین هما القرآن والسنة.‏ فقد حصل فی أول ‏‎عهد أبی بکر ‏‎ما دفعه إلى جمع القرآن کله فی مصحف، ذلک أنه ‏واجهته أحداث جسام فی ارتداد جمهرة العرب، فجهز الجیوش لحروب المرتدین، وکانت غزوة أهل ‏الیمامة سنة 12 للهجرة تضم عدداً کبیراً من الصحابة القرَّاء، فاستشهد فی هذه الغزوة سبعون قارئاً ‏‏(أی حافظاً) من الصحابة، فهال ذلک عمر بن الخطاب ‏‎، فدخل على أبی بکر وأشار علیه بجمع ‏القرآن، وکتابته بین دفتی کتاب خشیة الضیاع بسبب وفاة الحفاظ فی المعارک. ولکن أبا بکر نفر من ‏هذه الفکرة وکَبُر علیه أن یفعل ما لم یفعله رسول الإسلام، وظل عمر یراوده حتى شرح الله ‏صدر أبی بکر لهذا الأمر.
فقام أبو بکر بتکلیف زید بن ثابت لما رأى فی زید من الصفات تؤهله لمثل هذه الوظیفة ومنها کونه من حفاظ القرآن ومن کتابه على عهد النبی محمد وقد شهد زید مع النبی العرضة الأخیرة للقرآن فی ختام حیاته. ثم إن زید قد عرف بذکائه وشدة ورعه وأمانته وکمال خلقه.
ویروی زید بن ثابت فیقول ‏‏: " قال أبو بکر: إنک رجل شاب عاقل ولا نتهمک، کنت تکتب الوحی لرسول الإسلام، فتَتَبع القرآن فاجمعه. فوالله لو کلفنی نقل جبل من الجبال ما کان أثقل علی مما أمرنی به من جمع القرآن، قلت: کیف تفعلان شیئاً لم یفعله النبی ؟ فقال أبو بکر: هو والله خیر، فلم أزل أراجعه حتى شرح الله صدری للذی شرح الله له صدر أبی بکر وعمر، فقمت فتتبعت القرآن أجمعه من الرقاع والأکتاف والعُسب وصدور الرجال…وکانت الصحف التی جُمع فیها القرآن عند أبی بکر حتى توفاه الله، ثم عند عمر حتى توفاه الله، ثم عند حفصة بنت عمر.
[أظهر] ع • ن • تالأحکام الخمسة فی الفقه الإسلامی
[عدل]طالع أیضاً

شرف الدین الیونینی
[عدل]المصادر

- إرشاد الفحول للإمام الشوکانی
- الرسالة للإمام الشافعی
- الشخصیة الإسلامیة الجزء الأول للإمام تقی الدین النبهانی
تصنیفان: إسلام فقه إسلامی
قس ترکی آذربایجانی
Fiqh(Ərəbcə: فقه) kəlməsinin lüğəti mənası: Anlama, başa düşülmə deməkdir. İstilahi (şəriət baxımından) mənası: Quran və Peyğəmbərin (s.ə.s) sünnəsindəki (hədislərindəki) dəlillərdən çıxarılan şəriət hökmləri ilə bağlı olan elm.İslam hüququ (fıqh) 4 əsas qaynağa dayanır: Quran, Hədis, İcma, Qiyas. Bunların xaricində istihsan, ıstıhlah, ürf, məsləhət uygulamaları da var. Fiqh - ibadət və s. şəriət hökmləri haqqında bəhs edən elmdir. Fiqh elmi ilə məşğul olanlara fəqih deyilirdi.

[redaktə]Həmçinin bax

Hüquq
Qazı
İslam ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Kateqoriyalar: İslam qaralamalarıİslam
قس انگلیسی
Fiqh (Arabic: فقه‎ [fiqh]) is Islamic jurisprudence. Fiqh is an expansion of the code of conduct (Sharia) expounded in the Quran, often supplemented by tradition (Sunnah) and implemented by the rulings and interpretations of Islamic jurists.
Fiqh deals with the observance of rituals, morals and social legislation in Islam. There are four prominent schools (madh'hab) of fiqh within Sunni practice and two within Shi'a practice. A person trained in fiqh is known as a Faqih (plural Fuqaha).[1]
Contents [show]
[edit]Etymology

The word fiqh is an Arabic term meaning "deep understanding" or "full comprehension". Technically it refers to the body of Islamic law extracted from detailed Islamic sources (which are studied in the principles of Islamic jurisprudence) and the process of gaining knowledge of Islam through jurisprudence. The historian Ibn Khaldun describes fiqh as "knowledge of the rules of God which concern the actions of persons who own themselves bound to obey the law respecting what is required (wajib), forbidden (haraam), recommended (mandūb), disapproved (makrūh) or merely permitted (mubah)".[2] This definition is consistent amongst the jurists.
In Modern Standard Arabic, fiqh has come to mean jurisprudence in general, be it Islamic or secular. It is thus possible to speak of Chief Justice John G. Roberts, Jr. as an expert in the common law fiqh of the United States, or of Farouk Sultan as an expert in the civil law fiqh of Egypt.
[edit]Introduction

The Qur'an gives clear instruction on many issues, such as how to perform the ritual purification (Arabic: wudu) before the obligatory daily prayers (Arabic: salat), but on other issues, some Muslims believe the Qur'an alone is not enough to make things clear. For example the Qur'an states one needs to engage in daily prayers (Arabic: salat) and fast (Arabic: sawm) during the month of Ramadan but some Muslims believe they need further instructions on how to perform these duties. Details about these issues can be found in the traditions of Islamic prophet Muhammad (Arabic: Sunnah), so Qur'an and Sunnah are in most cases the basis for (Arabic: Shariah).
With regard to some topics the Qur'an and Sunnah are silent. In those cases the Muslim jurists (Arabic: Fuqaha) try to arrive at conclusions by other means. Sunni jurists use analogy (Arabic: Qiyas) and historical consensus of the community (Arabic: Ijma). The conclusions arrived at with the aid of these additional tools constitute a wider array of laws than the Sharia consists of, and is called fiqh. Thus, in contrast to the sharia, fiqh is not regarded as sacred and the schools of thought have differing views on its details, without viewing other conclusions as sacrilegious. This division of interpretation in more detailed issues has resulted in different schools of thought (Arabic: madh'hab).
This wider concept of Islamic jurisprudence is the source of a range of laws in different topics that govern the lives of the Muslims in all facets of everyday life.
[edit]Islamic Law

Islamic law (fiqh) covers two main areas:
rules in relation to actions, and,
rules in relation to circumstances surrounding actions.
Fiqh can also be grouped as:
Worships (Ibadaat)
Dealings & transactions (Mua'malaat)
Rules in relation to actions ('amaliyya — عملیة) comprise:
Obligation (fardh)
Recommendation (mustahabb)
Permissibility (mubah)
Disrecommendation (makrooh)
Prohibition (haraam)
Rules in relation to circumstances (wadia') comprise:
Condition (shart)
Cause (sabab)
Preventor (mani)
Permit/Enforced (rukhsah, azeemah)
Valid/Corrupt/Invalid (sahih, faasid, batil)
In time/Debt/Repeat (adaa, qadaa, i'ada)
[edit]Fields of jurisprudence

Islamic economical jurisprudence فقه المعاملات
Islamic political jurisprudence فقه السیاسة
Islamic marital jurisprudence
Islamic criminal jurisprudence فقه العقوبات
Islamic etiquettical jurisprudence الآداب
Islamic theological jurisprudence
Islamic hygienical jurisprudence
Islamic military jurisprudence فقه الجهاد
[edit]Methodologies of jurisprudence usul al-fiqh (أصول الفقه)

Main article: Usul al-fiqh
The Modus operandi of the Muslim jurist is known as usul al-fiqh (principles of jurisprudence).
There are different approaches to the methodology used in fiqh to derive sharia from the Islamic sources. The main methodologies are:
The four classical Sunni schools are, in chronological order: the Hanafi school, the Maliki school, the Shafi'i school and the Hanbali school. They represent the generally accepted Sunni authority for Islamic jurisprudence.
Jafari fiqh, or the Shi'a fiqh
Other minor schools are the Zaidi, Zahiri, Sufian Al'thawree, Sufian bin O'yayna, Layth bin Sa'ad, Tabari and Qurtubi schools.
[edit]The four schools of Sunnis


Map of the Muslim world with the main madhhab's
The four schools (or Madh'hab) of Sunni Muslims are each named by students of the classical jurist who taught them. The Sunni schools (and where they are commonly found) are
Hanafi (The Levant, Iraq, Turkey, the Balkans, Central Asia, Indian subcontinent, Iran, Afghanistan, Jordan, China and Egypt)
Maliki (North Africa, the Muslim areas of West Africa, Kuwait, the United Arab Emirates and Bahrain)
Shafi'i (Yemen, Somalia, Djibouti, Eritrea, Ethiopia, Southern Iran, Muslim Southeast Asia, Jordan, Egypt, Swahili Coast, Maldives and southern parts of India)
Hanbali (Saudi Arabia and Qatar).
These four schools share most of their rulings, but differ on the particular hadiths they accept as authentic and the weight they give to analogy or reason (qiyas) in deciding difficulties.
The Hanafi school was the earliest established under the jurist Imam Abu Hanifa, who was born and taught in Iraq. Imam Abu Hanifa (80A.H.–150A.H.), whose real name was Nu'man ibn Thabit, was born in the city of Kufa (modern day Iraq) in the year 80 A.H (689 A.D). Born into a family of tradesmen, the Imam's family were of Persian origin. Under Imam Abu Hanifa, the witr prayer was considered to be compulsory and the Hanafis also differed with other sects in relation to methods of taking ablution, prayers and payment of tithe or zakat. Imam Abu Hanifa also differed with the other three schools in many areas including the type of punishments meted out for various crimes in Islam. On the whole, the Hanafi school of jurisprudence could be said to have the most differences with other three schools.
Students of Imam Malik established the Maliki school of which a majority now can be found in North Africa and some Persian gulf states . Imam Malik, whose real name was Abu Abdullah, Malik bin Anas, was born in Medina in the year 715 AD. His ancestral home was in Yemen, but his grandfather settled in Medina after embracing Islam. He received his education in Medina, which was the most important seat of Islamic learning, and where the immediate descendants of Muhammad's (SAW) followers lived. Imam Malik was attracted to the study of law, and devoted himself to the study of fiqh. His principal book, the Kitab al-Muwatta, is one of the earliest surviving books on hadith and fiqh. Differences under the Maliki school included the fact that those following the Maliki school could state their purpose (or niat) once only for compulsory fasting which is valid for the whole month of Ramadhan whilst for the Shafi'i.e. school (see below), one would have to state his purpose every day of the month of Ramadhan for his fast to be valid the next day.
[edit]Ja'fari jurisprudence
The Ja'fari school (Iran, Iraq, Azerbaijan, Lebanon, Afghanistan, Bahrain, Pakistan, India and Saudi Arabia) is associated with Imam Jafar-as-Sadiq. The fatwas, or time and space bound rulings of early jurists, are taken rather more seriously in this school, due to the more hierarchical structure of Shia Islam, which is ruled by the Imams. But they are also more flexible, in that every jurist has considerable power to alter a decision according to his opinion.
The Jafari school uses 'aql "intellect" instead of qiyas in the Sunni schools, when establishing Islamic laws.
[edit]Ismaili Fatimid jurisprudence
Daim al-Islam is a book on the rulings of Islam followed by Ismaili Muslims who adhere to the Shi'a Ismaili Fatimid fiqh. It describes manners and etiquette, including Ibadat in the light of guidance provided by the Ismaili Imams. The book emphasizes what importance Islam has given to manners and etiquette along with the worship of God, citing the traditions of the first four Imams of the Shi'a Ismaili Fatimid school of thought.
[edit]Arguments for and against reform
Each school reflects a unique al-urf or culture (a cultural practice that was influenced by traditions), that the classical jurists themselves lived in, when rulings were made. Some suggest that the discipline of isnad, which developed to validate hadith made it relatively easy to record and validate also the rulings of jurists. This, in turn, made them far easier to imitate (taqlid) than to challenge in new contexts. The argument is, the schools have been more or less frozen for centuries, and reflect a culture that simply no longer exists. Traditional scholars hold that religion is there to regulate human behavior and nurture peoples moral side and since human nature has not fundamentally changed since the beginning of Islam a call to modernize the religion is essentially one to relax all laws and institutions.
Early shariah had a much more flexible character, and some modern Muslim scholars believe that it should be renewed, and that the classical jurists should lose special status. This would require formulating a new fiqh suitable for the modern world, e.g. as proposed by advocates of the Islamization of knowledge, which would deal with the modern context. This modernization is opposed by most conservative ulema. Traditional scholars hold that the laws are contextual and consider circumstance such as time, place and culture, the principles they are based upon are universal such as justice, equality and respect. Many Muslim scholars argue that even though technology may have advanced, the fundamentals of human life have not and is in the scope of current laws.
[edit]Early history

Main article: Sharia
Further information: Islamic economics in the world
The formative period of Islamic jurisprudence stretches back to the time of the early Muslim communities. In this period, jurists were more concerned with issues of authority and teaching than with theory and methodology.[3]
Progress in theory and methodology happened with the coming of the early Muslim jurist Muhammad ibn Idris ash-Shafi`i (767–820), who codified the basic principles of Islamic jurisprudence in his book ar-Risālah. The book details the four roots of law (Qur'an, Sunnah, ijma, and qiyas) while specifying that the primary Islamic texts (the Qur'an and the hadith) be understood according to objective rules of interpretation derived from scientific study of the Arabic language.[4]
Secondary sources of law were developed and refined over the subsequent centuries, consisting primarily of juristic preference (istihsan), laws of the previous prophets (shara man qablana), continuity (istihsab), extended analogy (maslaha mursala), blocking the means (sadd al-dhari'ah), custome urf and saying of a companion (qawl al-sahabi).[5]
[edit]Possible links with Western law

Main article: Sharia: Classic Islamic law
A number of important legal institutions were developed by Muslim jurists during the classical period of Islam, known as the Islamic Golden Age. One such institution was the Hawala, an early informal value transfer system, which is mentioned in texts of Islamic jurisprudence as early as the 8th century. Hawala itself later influenced the development of the agency in common law and in civil laws such as the aval in French law and the avallo in Italian law.[6] The "European commenda" (Islamic Qirad) used in European civil law may have also originated from Islamic law.[7]
The Waqf in Islamic law, which developed during the 7th–9th centuries, bears a notable resemblance to the trusts in the English trust law.[8] For example, every Waqf was required to have a waqif (settlor), mutawillis (trustee), qadi (judge) and beneficiaries.[9] The trust law developed in England at the time of the Crusades, during the 12th and 13th centuries, was introduced by Crusaders who may have been influenced by the Waqf institutions they came across in the Middle East.[10][11]
The Islamic lafif was a body of twelve members drawn from the neighbourhood and sworn to tell the truth, who were bound to give a unanimous verdict, about matters "which they had personally seen or heard, binding on the judge, to settle the truth concerning facts in a case, between ordinary people, and obtained as of right by the plaintiff." The only characteristic of the English jury which the Islamic lafif lacked was the "judicial writ directing the jury to be summoned and directing the bailiff to hear its recognition." According to Professor John Makdisi, "no other institution in any legal institution studied to date shares all of these characteristics with the English jury." It is thus likely that the concept of the lafif may have been introduced to England by the Normans, who conquered both England and the Emirate of Sicily, and then evolved into the modern English jury.[7]
Several other fundamental common law institutions may have been adapted from similar legal institutions in Islamic law and jurisprudence, and introduced to England by the Normans after the Norman conquest of England and the Emirate of Sicily, and by Crusaders during the Crusades. In particular, the "royal English contract protected by the action of debt is identified with the Islamic Aqd, the English assize of novel disseisin is identified with the Islamic Istihqaq, and the English jury is identified with the Islamic lafif." Other English legal institutions such as "the scholastic method, the licence to teach", the "law schools known as Inns of Court in England and Madrasas in Islam" and the "European commenda" (Islamic Qirad) may have also originated from Islamic law.[7] The methodology of legal precedent and reasoning by analogy (Qiyas) are also similar in both the Islamic and common law systems.[12] These influences have led some scholars to suggest that Islamic law may have laid the foundations for "the common law as an integrated whole".[7]
[edit]See also

Islam portal
Law portal
Abdallah al-Harari
Bahar-e-Shariat
Mizan—a comprehensive treatise on the contents of Islam written by Javed Ahmed Ghamidi
Palestinian law
Ma'ruf
Sources of Islamic law
List of Islamic terms in Arabic
Urf
[edit]Notes

^ Glasse, Cyril, The New Encyclopedia of Islam, Altamira, 2001, p.141
^ Levy (1957). Page 150.
^ Weiss (2002), pp.3, 161.
^ Weiss (2002), p.162.
^ Nyazee (2000)
^ Badr, Gamal Moursi (Spring, 1978). "Islamic Law: Its Relation to Other Legal Systems". The American Journal of Comparative Law (American Society of Comparative Law) 26 (2 – Proceedings of an International Conference on Comparative Law, Salt Lake City, Utah, February 24–25, 1977): 187–198 [196–8]. doi:10.2307/839667. JSTOR 839667
^ a b c d Makdisi 1999
^ Gaudiosi 1988
^ Gaudiosi 1988, pp. 1237–40
^ Hudson 2003, p. 32
^ Gaudiosi 1988, pp. 1244–5
^ El-Gamal, Mahmoud A. (2006). Islamic Finance: Law, Economics, and Practice. Cambridge University Press. p. 16. ISBN 0-521-86414-3
[edit]References

Doi, Abd ar-Rahman I., and Clarke, Abdassamad (2008). Shari'ah: Islamic Law. Ta-Ha Publishers Ltd., ISBN 978-1-84200-087-8 (hardback)
Gaudiosi (April 1988). "The Influence of the Islamic Law of Waqf on the Development of the Trust in England_ The Case of Merton College". University of Pennsylvania Law Review (The University of Pennsylvania Law Review) 136 (4): 1231–1261. doi:10.2307/3312162. JSTOR 3312162.
Levy, Reuben (1957). The Social Structure of Islam. UK: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-09182-4.
Makdisi, John A. (June 1999). "The Islamic Origins of the Common Law". North Carolina Law Review 77 (5): 1635–1739.
[edit]Further reading

Potz, Richard: Islamic Law and the Transfer of European Law, European History Online, Mainz: Institute of European History, 2011, retrieved: November 28, 2011.
[edit]External links

Laws of Islam concerning ritual purity and food including jurisprudence/fiqh
imamfaisal.com - hundreds of free mp3s explaining the fiqh of tahara, marriage, business, etc. according to the scholars.
[show] v t e
Islam topics
View page ratings
Rate this page
What's this?
Trustworthy
Objective
Complete
Well-written
I am highly knowledgeable about this topic (optional)

Submit ratings
Categories: ShariaFiqhIslamic terms
قس ترکی استانبولی
Fıkıh (Arapça: فقه) veya İslam hukuku, bir İslam dini terimidir. Şeriatin, ulema tarafından verilen fetvaların da katkılarıyla genişletilmesi ve Müslümanların hayatını düzenlemek amacıyla açıklanmasıdır.
İslam hukuku (fıkıh) 4 ana kaynağa dayanır: Kur'an, Hadis, İcma, Kıyas. Bunların dışında istihsân, ıstıhlah, örf, maslahat uygulamaları vardır. Osmanlı imparatorluğu'nda uygulandıktan ve bu imparatorluk dağıldıktan sonra oluşan İslam dinine mensup ülkelerde uygulanmaktadır.
Konu başlıkları [gizle]
1 Tanım
2 Tarihçe
3 Ayrıca bakınız
4 Kaynakça
[değiştir]Tanım

Fıkıh, Arapça kökenli bir sözcüktür. "Bir şeyin özünü ve inceliklerini kavramak" anlamındadır. İslam dininin kutsal kitabı olan Kur'an'da bir bilimden çok "ince anlayış, keskin idrak ve konuşanın amacını anlamak" anlamlarında kullanılmıştır. Bu nedenle genel açıdan fıkıh "bir şeyi özüne vakıf olarak anlamak ve deliliyle birlikte bilmek" anlamında kullanılır. Fakat fıkıh bir bilim olarak, İslam hukuku anlamında kullanılmıştır. Bu anlamda kullanımının farklı bilgin ve taraflarca yapılmış iki ana, farklı tanımı vardır. Biri fıkıh mezheplerinden Hanefilik mezhebinin tanımıdır ki "kişinin ameli bakımdan lehinde ve aleyhinde olanları maharetle bilmesi" şeklindedir. Diğer tanımsa yine bir fıkıh mezhebi olan Şafiilik mezhebinin tanımıdır ve "eylem ve şeriat hükümlerini, yani ibadet, muamelat ve cezaları (ceza hukukunu), açıklayıcı (tafsili) delillerden çıkararak bilmek, tanımak" şeklindedir.
"Fıkh" kökünden türeyen "Fakih" "bir şeyi iyi bilen, iyi anlayan kimse" demektir. Fakih kelimesinin çoğulu "fukaha"dır. Fakih kelimesinin İslam İlimlerindeki terim anlamı ise tarih içerisinde fıkıh kelimesinin değişen manası ile paralel olarak değişikliğe uğramıştır. [1]
[değiştir]Tarihçe

İslamiyetin ilk devirlerinde islam dini ile ilgili bütün çalışma ve tartışmalar fıkıh disiplini altında yapılmaktaydı. Daha sonra fıkıh, Hicri 1. asırda (Miladi 7.- 8. yüzyıllar) sadece ameli yani eylemsel konulara has kılınan, İslam hukuku olarak ayrı bir ilim haline geldi. Fıkhın metodolojisi anlamına gelen Fıkıh Usûlü müctehidin (yani dinde hüküm verebilecek şahsın) şer'î hükümleri tafsili (açıklayıcı) delillerinden çıkarmasına yarayan kurallar bütünüdür. Fıkıh usûlü açısından elimize ulaşan ilk eser hicri 2. yüzyılda İmam Şafii'nin Er-Risale fil-Usul adlı eseridir.
[değiştir]Ayrıca bakınız

Şeriat
Fıkıh usûlü
[değiştir]Kaynakça

^ Hayreddin Karaman, "Fakih", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. XII, s. 126.
g • t • dİslam hukuku (fıkıh)
Şeriat (İslam Hukuku)
Yasal kaynaklar
(Usul al-fiqh)
Kur'an • Sünnet • Taklit (benzetme) • İctihad (yorum) • İcma (fikir birliği) • Kiyas (benzeşim) • Örf (yerel uygulama) • Bid'at (yenilik) • Medrese (eğitim) • İcazah (yetki) • İstihlal (yasallaştırma) • İstihsan (değer verme) • Risalah (bilimsel inceleme)

Mezhepler
Maliki • Hanefi • Şafi • Hanbeli • Caferiyye • Zeydiyye • İsmailiyye • Tahiri • İbadi • Zahiri
Ekonomi Hukuku
Zekat: Cizya • Hums • Vakıf • İslami bankacılık: Riba • Murabaha • Tekâfül • Sukuk • İslam miras hukuku
İdari yapılanma
Halifelik • İmamah • Vilâyet • Zimmi
Evlilik ve
aile yapısı
Mut'ah • Idda • Talaq • Khul • Li'an • Nikah Misyar • Nafaka •
Ceza hukuku
Tazir • Hudud • Zina • Hirabah •
Kimlik (Edep)
as-salāmu ʿalaikum • in šāʾ Allāh • Hecab • Nikab • s.a.v
İlahiyat hukuku
Salah • Savm
Hacc
Umre
Temizlik
Vudû • Gusül • Teyemmüm • Beslenme: Helal
Diğerleri
Hiyal • İhtilaf • Ra'y • Kanun • Tazir • Hudud
İslam ile ilgili bu madde bir taslaktır. İçeriğini geliştirerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.
Hukuk ile ilgili bu madde bir taslaktır. İçeriğini geliştirerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.
Kategoriler: İslam taslaklarıHukuk taslaklarıİslam hukukuİslam hukuku terimleriİlahiyatİslam ilimleri
قس اردو

مقالہ بہ سلسلۂ مضامین
فقہ

ائمہ فقہ
امام ابو حنیفہ • امام مالک
امام شافعی • امام احمد بن حنبل

فقہ اربعہ
فقہ حنفی • فقہ شافعی
فقہ مالکی • فقہ حنبلی

تقسیم بلحاظ تقلید
احناف • شوافع
مالکی • حنابلہ
غیر مقلد

اقسام جائز و ناجائز
فرض = حرام
واجب = مکروہ تحریمی
سنت مؤکدہ = اساءت
سنت غیرمؤکدہ = مکروہ تنزیہی
مستحب = خلافِ اولی
مباح

معائنہ بحث ترمیم
فقہ شریعت اسلامی کی ایک اہم اصطلاح ہے۔
فہرست [غائب کریں]
1 لغوی معنی
2 لفظ فقہ قرآن مجید میں
3 لفظ فقہ حدیث نبوی میں
4 لفظ فقہ شرعی اصطلاح میں
5 خلاصہ
6 فقیہہ
[ترمیم]لغوی معنی

فقہ کا لغوی معنی ہے : ’’کسی شے کا جاننا اور اُس کی معرفت و فہم حاصل کرنا۔‘‘
[ترمیم]لفظ فقہ قرآن مجید میں

قرآن حکیم میں درج ذیل مواقع پر یہ لفظ اس معنی میں استعمال ہوا ہے :
1. قَالُوْا یٰشُعَیْبُ مَا نَفْقَهُ کَثِیْرًا مِّمَّا تَقُوْلُ. (هود، 11 : 91)
ترجمہ: وہ بولے، اے شعیب! تمہاری اکثر باتیں ہماری سمجھ میں نہیں آتیں۔

2. قُلْ کُلٌّ مِّنْ عِندِ اللّهِ فَمَا لِهَـؤُلاَءِ الْقَوْمِ لاَ یَکَادُونَ یَفْقَهُونَ حَدِیثًاo (النساء، 4 : 78)
’’آپ فرما دیں (حقیقۃً) سب کچھ اللہ کی طرف سے (ہوتا) ہے۔ پس اس قوم کو کیا ہوگیا ہے کہ یہ کوئی بات سمجھنے کے قریب ہی نہیں آتےo‘‘

3. فَطُبِعَ عَلَى قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لَا یَفْقَهُونَo (المنافقون، 63 : 3)
ترجمہ: تو اُن کے دلوں پر مُہر لگا دی گئی سو وہ (کچھ) نہیں سمجھتے۔
[ترمیم]لفظ فقہ حدیث نبوی میں

حدیثِ نبوی صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم میں بھی فقہ کا لفظ سمجھ بوجھ کے معنی میں استعمال ہوا ہے۔ حضرت معاویہ رضی اللہ عنہ روایت کرتے ہیں کہ رسول اکرم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے فرمایا :
مَنْ یُرِدِ اﷲُ بِهِ خَیْرًا یُفَقِّهْهُ فِی الدِّیْنِ. (بخاری، الصحیح، کتاب العلم، باب من یرد اﷲ به خیرا یفقهه فی الدین، 1 : 39، رقم : 71)
ترجمہ: اللہ تعالیٰ جس کے ساتھ بھلائی کرنا چاہتا ہے اسے دین میں سمجھ عطا فرما دیتا ہے۔
[ترمیم]لفظ فقہ شرعی اصطلاح میں

اسی لئے شرعی اصطلاح میں فقہ کا لفظ علمِ دین کا فہم حاصل کرنے کے لئے مخصوص ہے۔ (ابن منظور، لسان العرب، 13 : 522)
امام ابو حنیفہ رضی اللہ عنہ فقہ کی تعریف کرتے ہوئے فرماتے ہیں :
الفقه : معرفة النفس، مَالَهَا وما علیها. (الزرکشی، المنثور، 1 : 68)
ترجمہ: فقہ نفس کے حقوق اور فرائض و واجبات جاننے کا نام ہے۔
بالعموم فقہاء کرام فقہ کی اصطلاحی تعریف بیان کرتے ہوئے فرماتے ہیں :
العلم بالأحکام الشرعیة العملیة من أدلتها التفضیلیة.
ترجمہ: (فقہ) شریعت کے وہ فروعی احکام جاننے کا نام ہے جو تفصیلی دلائل سے ماخوذ ہوں۔
[ترمیم]خلاصہ

مندرجہ بالا تعریفات واضح کرتی ہیں کہ فقۂ اسلامی سے مراد ایسا علم و فہم ہے، جس کے ذریعے قرآن و حدیث کے معانی و اشارات کا علم ہو جائے اور احکامات کی مخصوص دلائل کے ذریعے معرفت حاصل ہو، جیسے نماز کی فرضیت کا علم اَقِیْمُو الصَّلٰوۃ کے ذریعے حاصل ہوا، زکوٰۃ کی فرضیت کا علم اٰتُوا الزَّکٰوۃَ کے ذریعے حاصل ہوا۔
[ترمیم]فقیہہ

فقیہہ (انگریزی: Jurist) اس پیشہ ور کو کہتے ہیں جو قانون کا مطالعہ کرتا ہے یا دوسری صورت میں قانون سے متعلق کوئی رائے تیار کرتا ہے، جو بعد میں صلح و مشورہ کے کام دیتی ہے یا نیا قانون نافذ کرنے میں کام آتی ہے-
زمرہ جات: اسلاماسلامی اصطلاحات