عبدالعظیم حسنی

عبدالعظیم حسنی یا شاه عبدالعظیم (به عربی: عبدالعظیم الحسنی) از نوادگان امام دوم شیعیان، حسن بن علی است که در شهر ری (حرم شاه عبدالعظیم) دفن شده‌است. کنیه وی ابوالقاسم و ابوالفتح است. عبدالعظیم از نوادگان حسن بن علی و از افراد برجسته مکتب هادی بود. از قول ابوحمّاد رازی نقل شده‌است که هادی از او خواسته‌است هر سؤالی در ناحیه اش پیش آید از عبدالعظیم حسنی بپرسد. در حدیث مفصل دیگری که در امالی صدوق نقل شده‌است، عبدالعظیم عقیده خود در امور دینی را به هادی عرضه کرد و مورد تأیید او قرار گرفت. عبدالعظیم تحت فشار حکومت عباسی به ری گریخت و در خانهٔ یکی از شیعیان ساکن شد و شب روز را به زهد و عبادت می‌پرداخت تا اینکه پس از چند روز بیماری از دنیا رفت. شیعیان ری تشییع جنازه باشکوهی برایش برگزار کردند و مقبره بزرگی برایش بنا نمودند.[۱] زندگی‌نامه[ویرایش] عبدالعظیم حسنی در روز پنج‌شنبه چهارم ماه ربیع‌الثانی سال ۱۷۳ قمری (۱۳ شهریور ۱۶۸ خورشیدی، ۷۸۹ م)، در زمان پیشوای هفتم شیعیان موسی کاظم در شهر مدینه زاده شد. پدرش عبدالله و مادرش فاطمه یا حیفا نام داشتند. همسر وی خدیجه دختر قاسم بن حسن بن زید بن حسن مجتبی (پسرعموی پدرش که در تجریش تهران به نام امامزاده قاسم مدفون است) بود. عبدالعظیم به دستور علی النقی به شهر ری وارد می‌شود و در سرداب خانه یکی از شیعیان آن شهر به زندگی پنهانی روی می‌آورد. او روزها روزه می‌گرفت و شب‌ها به نماز می‌ایستاد. گاهی پنهانی از خانه بیرون می‌آمد و قبری را که اکنون روبروی آرامگاهش است زیارت می‌کرد. وی پس از مدتی بیمار می‌شود و چندی بعد در روز سه‌شنبه پانزدهم شوال سال ۲۵۲ قمری (۱۱ آبان ۲۴۵ خ، ۸۶۶ م)، در زمان پیشوای دهم شیعیان علی النقی (خلافت عباسیان) درگذشت. وی ۷۹ سال قمری (۷۷ سال خورشیدی) عمر کرد. محل دفن[ویرایش] سردر آرامگاه در دوران قاجار با نشان سلطان صاحبقران، بانی نوسازی بنا سردر آرامگاه در زمان کنونی با نشان زمان و شمار آرا رفراندوم جمهوری اسلامی ضریح حرم شاه‌عبدالعظیم محل دفن عبدالعظیم حسنی است که در شهر ری (در جنوب تهران) قرار دارد. این آرامگاه مربوط به دوره ایلخانی - دوره صفوی - دوره قاجار است. این اثر در تاریخ ۱۱ بهمن ۱۳۳۴ با شمارهٔ ثبت ۴۰۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[۲] بنای نخستین این آرامگاه را محمد پسر زید داعی علوی در نیمه دوم قرن سوم هجری قمری برابر با با قرن نهم میلادی تعمیر اساسی کرد. در گاه اصلی ورودی آن که در شمال آرامگاه قرار دارد به فرمان پادشاهان خاندان بویه و سپس با تلاش مجدالملک قمی ساخته شد. بنای آرامگاه در بخش پایین چهارگوشی است که هر سوی آن حدود هشت متر است. در بالا مانند همه بناهای سلجوقی برفراز چهارگوشه حرم چهار گوشوار یعنی چهار طاق مورب بنا کرده‌اند و بالاتر از آن یک هشت ضلعی و بر روی آن یک شانزده‌ضلعی ساخته‌اند. روی این شانزده‌ضلعی گنبد اصلی حرم ساخته شده‌است. تمام این بخش‌ها از درون آیینه‌کاری شده‌است. تعمیر و تغییرات اصلی این بخش در زمان شاه‌طهماسب صفوی انجام گرفته‌است. صحن‌ها و ایوان از آثار دوره صفوی می‌باشد. در دوره قاجار تعمیرات و اضافات بسیاری صورت گرفت. پوشش زرین گنبد به فرمان ناصرالدین شاه در سال ۱۲۷۰ هجری قمری برابر با ۱۸۳۵ میلادی انجام گرفته‌است. تبارشناسی[ویرایش] پس از درگذشت عبدالعظیم حسنی، هنگامی که می‌خواستند او را غسل دهند کاغذی را در پیراهنش می‌یابند که در آن نسب وی و پدرانش این‌گونه آمده‌است:[۳][۴] «من ابوالقاسم، عبدالعظیم بن عبدالله بن علی بن حسن بن زیدبن حسن بن علی بن ابی‌طالب هستم.» براساس این نسخه از رجال نجاشی، در نسب وی، میان او و امام دوم شیعیان (حسن مجتبی)، پنج نفر واسطه وجود دارد. اما در نسخه‌های معتبر این کتاب،[۵] میان «زید بن حسن» (نیای سوم او) و «حسن بن علی»، شخص دیگری واسطه نیست. در کتاب مهاجران آل ابوطالب در ذکر اسامی واردشدگان به شهر ری از فرزندان علی بن حسن بن زید بن حسن بن علی بن ابی‌طالب نام وی به شکل «ابوالقاسم عبدالعظیم فرزند عبدالله بن علی بن حسن بن زید بن حسن» آمده‌است.[۶] نیاکان به ترتیب[ویرایش] 1. عبدالله بن علی: پدر عبدالعظیم، «عبدالله» نام داشت و مادرش، «فاطمه» دختر عقبة بن قیس بود.[۷][۸] عبدالله، در زمان حیات جدّش «حسن بن زید» زاده شد و چون پیش از زایشش، پدرش «علی» در زندان درگذشت، جدّش سرپرستی او را به عهده گرفت. 2. علی بن حسن: نام جد نخست عبدالعظیم، «علی» و لقب او «سدید» است. وی همراه پسر عمویش عبدالله محض و گروهی دیگر از سادات حسینی، در دوران خلافت منصور ضد عباسیان قیام کرد. جمعی از آنان و از جمله وی، دستگیر و به بغداد منتقل شدند. او پس از مدتی در زندان درگذشت. 3. حسن بن زید:جد دوم عبدالعظیم، «حسن» نام داشت. وی تنها فرزند پسر زید بود که از بزرگان عصر خودش به‌شمار می‌رفت و در بین بنی هاشم، به بخشش، کرَم، سخاوت و خدمت به نیازمندان، شهرت داشته‌است. وی از سوی منصور خلیفه عباسی به ولایت مدینه گمارده شد؛ ولی پس از مدتی، مورد خشم او قرار گرفت و به زندان افتاد[۹] و در سال ۱۶۸ ق، در سن هشتاد سالگی درگذشت. 4. زید بن حسن بن علی بن ابیطالب: جد سوم عبدالعظیم، زید فرزند بزرگ حسن بن علی است. او سرپرست وقفهای پیامبر اسلام بوده و به بزرگواری، پرهیزکاری و نیکوکاری توصیف گردیده‌است. شاعران، او را ستوده و مردم از هر سو به وی روی می‌آورده‌اند.[۱۰] وی در یکصد سالگی، درگذشت[۱۱] و در زمینی به نام «حاجز» در نزدیکی مدینه دفن گردید. آثار و نوشته‌ها[ویرایش] • خطب امیرالمؤمنین • الیوم و اللیلة • انتشار ۱۷۹ حدیث با واسطه و بی واسطه از علی بن موسی الرضا، محمد تقی، علی النقی ضریح عبدالعظیم حسنی در ایام کرونا جستارهای وابسته[ویرایش] • حرم شاه عبدالعظیم • مسافر ری • سید علی قاضی عسکر منابع[ویرایش] • قرشی، باقر شریف (۱۳۷۱). تحلیلی از زندگانی امام هادی علیه السلام. ترجمهٔ محمدرضا عطایی. مشهد: کنگره جهانی حضرت رضا. • سلمانی آرانی، حبیب‌الله (۱۳۹۳). امین امامت حضرت عبدالعظیم. تهران: سرمایه سخن. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۹۳۶۴۸-۷-۹.[۱۲] • مجموعه مقالات کنگره حضرت عبدالعظیم علیه السلام، جلد ۳، صفحه ۵۰ (مقاله «بررسی کلی روایات حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السّلام»، محمدکاظم رحمان ستایش) • عمدة الطالب فی انساب آل ابی طالب، نوشته ابن عنبه صفحه‌های ۹۴٬۹۳٬۷۰٬۶۹ • سر السلسلة العلویة فی انساب السادة العلویة، نوشته سهل البخاری، صفحه‌های ۲۰ تا ۲۴ پانویس[ویرایش] 1. ↑ قرشی، تحلیلی از زندگانی امام هادی علیه السلام، 283-279. 2. ↑ «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹. 3. ↑ رجال نجاشی، نوشته احمد بن علی نجاشی، جلد ۲، صفحه ۶۷، ش ۶۵۱ 4. ↑ زندگانی حضرت عبدالعظیم، عزیزالله عطاردی، صفحهٔ ۲۷ 5. ↑ معجم رجال الحدیث، جلد ۱۰، صفحه ۴۶، ش ۶۵۸۰ 6. ↑ مهاجران آل ابوطالب، ترجمه محمدرضا عطایی، صفحهٔ ۲۳۵ 7. ↑ منتقلة الطالبیة، ابراهیم بن ناصر بن طباطبا علوی اصفهانی، صفحه ۱۵۷ به نقل از «شناخت نامه حضرت عبدالعظیم حسنی و شهر ری (مجموعه رساله‌های خطی و سنگی پیرامون حضرت عبدالعظیم)» 8. ↑ مجموعه مقالات چاپ شده، رضا استادی، صفحه ۷۲، مقاله «آشنایی با حضرت عبدالعظیم علیه السّلام و مصادر شرح حال او» 9. ↑ تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، شمس‌الدین محمد ذهبی، جلد ۱۳، صفحهٔ ۴۱۴ 10. ↑ الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، نوشته شیخ مفید، جلد ۲، صفحهٔ ۲۱ 11. ↑ قول ۹۰ و ۹۵ سالگی هم گفته شده‌است 12. ↑ «سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۷. نهفتن • ن • ب • و شجره‌نامهٔ حسن بن علی محمد پدربزرگ مادری (شجره‌نامه) خدیجه بنت خویلد مادربزرگ مادری ابوطالب پدربزرگ پدری فاطمه بنت اسد مادربزرگ مادری فاطمه زهرا مادر علی بن ابی‌طالب پدر (شجره‌نامه) (خاندان علی) اولین امام شیعه چهارمین خلیفهٔ اهل سنت محسن بن علی برادر حسین بن علی سومین امام امامیه دومین امام زیدیه مستعلیه/نزاریه حسن مجتبی برادر دومین امام امامیه و زیدیه اولین مستعلیه ام‌کلثوم خواهر زینب خواهر امّ‌ولد کنیز خوله همسر امّ‌ولد کنیز جعده همسر امّ‌ولد کنیز ام‌ّبشیر همسرحفصه نوادهٔ ابوبکر همسرامّ‌اسحاق همسرهند همسر سجاد برادرزاده چهارمین امام شیعیان سومین امام مستعلیه، نزاریه و زیدیه فاطمه بنت حسن دختر حسین اثرم پسر حسن مثنی پسر ابوبکر پسر عبدالله پسر قاسم پسر امّ‌حسن دخترامّ‌حسین دخترزید پسرطلحه پسر محمد باقر نوه پنجمین امام شیعیان چهارمین امام مستعلیه/نزاریه ام‌فروه محمد دیباج نوه جعفر نوه داود نوه ابراهیم عمر نوه حسن مثلث نوهعبدالله محض نوهحسن نوه حمیده خاتون جعفر صادق نتیجه ششمین امام شیعیان پنجمین امام مستعلیه/نزاریه فاطمه بنت حسین اسماعیل دیباج نتیجه علی نتیجهمحمد نفس زکیه نتیجهابراهیم نتیجهعلی نتیجهاسماعیل نتیجه موسی کاظم هفتمین امام شیعیان عبدالله افطح اسماعیل بن جعفر نبیره ششمین امام مستعلیه/نزاریه ناشناس حسین بن علی شهید فخ مدینه نجمه ام‌البنین ابراهیم طباطبا حسن تجّعبداللهزید علی بن موسی الرضا هشتمین امام امامیه سبیکه خیزران محمد بن اسماعیل ندیده هفتمین و آخرین امام هفت امامیان هفتمین امام مستعلیه/نزاریه فاطمه قاسم رسّی احمد رئیس حسن طباطبا حسنعبدالعظیم حسنیحسن بن زیدمحمد بن زید سمانه مغربیه محمد تقی نهمین امام امامیه ناشناس وفی احمد نوه نبیره هشتمین امام مستعلیه/نزاریه دیگران بنی‌طباطبا ابوالقاسم علی علی النقی دهمین امام امامیه حدیثه / سوزان / سویل دیگران تقی محمد نهمین امام مستعلیه/نزاریه ناشناس حسن عسکری یازدهمین امام امامیه نرگس خاتون عبدالله زکی دهمین امام مستعلیه/نزاریه حجت المهدی دوازدهمین و آخرین امام امامیه رده‌ها: • آثار ملی ایران • امامان شیعه • امامزاده‌ها • خاندان اهل بیت • خانواده محمد • درگذشتگان ۸۶۶ (میلادی) • زیارت‌گاه‌های شیعه • شیعیان • خاک‌سپاری‌ها در شهر ری • شاگردان محمد تقی • شاگردان علی النقی • افراد مقدس نزد شیعه دوازده‌امامی • این صفحه آخرین‌بار در ‏۱۸ سپتامبر ۲۰۲۳ ساعت ‏۱۰:۴۴ ویرایش شده‌است.