سنجد

به فارسی به‌طور کلی «سنجد» ولی در مناطق مختلف ایران دارای نامهای محلی است، در کردستان آن را «سرین‌چک»، در آذربایجان «ایده- ایکده»، در اطراف تهران «پستانک» و در اصفهان «غبیده بادام» گفته می‌شود. در کتب طب سنتی با نامهای «غبیرا»، «چوب‌دانه»، «نقد»، «بل» نام برده شده است. به فرانسوی‌Eleagne و به زبان عوام در فرانسه‌Chalef و به انگلیسی‌Oleaster وBohemian oleaster وRussian olive گفته می‌شود. درختچه یا درختی است از خانواده‌Elaeagnaceae از جنس‌Elaeagnus که نام علمی آن‌Elaeagnus angustifolia L . می‌باشد و گیاه‌شناسان با نامهای مشابه دیگری از جمله‌E .spinosa L . وE .caspica (Sosn) .Grossh وE .inermis Mill . وE .hortensis M .B . وE .orientalis L . نیز نام برده‌اند. مشخصات درخت سنجد که به صورت درختچه بزرگ یا درخت کوچکی دیده می‌شود دارای برگهای بیضی‌شکل نیزه‌ای است روی برگها نقره‌ای کبود و پشت آن نقره‌ای است و به همین دلیل است که آن را غبیرا می‌نامند چون اغبر است. گلهای آن کوچک زردرنگ معطر با عطر قوی که بوی آن تا فاصله زیادی منتشر می‌شود و اغلب ایجاد حساسیت می‌نماید. میوه آن به شکل و ابعاد زیتون، گوشت‌دار، پوست نازک میوه به رنگ قرمز نارنجی و گوشت آن سفید نخودی با طعمی کمی شیرین و قابض و قابل معارف گیاهی، ج‌2، ص: 164 خوردن است. درخت سنجد در اغلب مناطق معتدل و در سراسر ایران می‌روید و اطراف تبریز زیاد است. ترکیبات شیمیایی از نظر ترکیبات شیمیایی در پوست آن آلکالوئید اله‌آگنین 271] و یک آلکالوئید چسبناک روغنی دیگر وجود دارد و از اعضای گیاه و گل آن کمی اسانس روغنی جدا گردیده است. خواص- کاربرد در هند از روغن هسته آن لعوق یا شربت غلیظی درست می‌کنند که در نزله‌ها و التهاب غشاهای مخاطی همراه با ترشح، همانند موارد زکام و همچنین در موارد عفونتهای برونشها مصرف می‌نمایند. در اسپانیا از شیره گل سنجد برای قطع تبهای مهلک و خطرناک استفاده می‌شود. میوه سنجد از نظر طبیعت طبق نظر حکمای طب سنتی سرد و خشک است و از نظر خواص عقیده داشتند که مقوی و مفرح است و برای سرفه‌های گرم مفید است و قابض و مدر و مقوی معده و قوه ماسکه می‌باشد. قی و آشفتگی را تسکین می‌دهد و صفرا را قلع و قمع می‌نماید و مانع ریختن مواد به معده می‌باشد. سنجد خصوصا خام آن برای بند آوردن اسهال نافع است. مقدار خوراک آن تا 50 عدد می‌باشد. گل سنجد طبق نظر حکمای طب سنتی گرم و خشک و خیلی معطر است. از نظر خواص مهیج شهوت خصوصا در مورد زنان و دختران جوان می‌باشد. جوشانده یا دم‌کرده آن برای بیماری‌های دماغی مانند فلج و کزاز و همچنین برای قلب و زخمهای ریوی و تنگی نفس مفید است و برای تقویت معده و کبد و باز کردن گرفتگی‌ها و تحلیل گاز و نفخ و استسقا و یرقان نافع می‌باشد. مقدار خوراک از گل آن 5 گرم است که به صورت دم‌کرده یا جوشانده مصرف می‌شود. معارف گیاهی، ج‌2، ص: 165