اجازه ویرایش برای همه اعضا

ایل ارکوازی

نویسه گردانی: ʼYL ʼRKWʼZY
ایل هزاره (ارکوازی و بُولی) اتحادیه ایلی بزرگ در غرب ایران می‌باشد که به زبان کردی جنوبی با گویش ایلامی و لهجه کردی ارکوازی تکلم می‌کنند. دانشنامه ایرانیکا ایل ارکوازی را به همراه بقیه ایلات استان ایلام در قسمت ایلات کُرد آورده است و از ایل ارکوازی به عنوان یکی از ایلات و قبایل اصلی استان ایلام یاد کرده است. بنا به نوشته ایرج افشار سیستانی در کتاب «ایلام و تمدن دیرینۀ آن» مردم این ایل در شهرستان چوار زندگی می کنند و از طریق دامداری و کشاورزی امرار معاش می نمایند. دکتر علیرضا اسدی در کتاب «با ایلامیان در ایلام» ایل ارکوازی را از ایلات معتبر کردتبار و بزرگ استان ایلام دانسته است که علاوه بر شهرستان چوار در دیگر مناطق از جمله شهر ایلام، خانقین و مندلی (عراق)، اسلام آباد، ماهیدشت و کرند استان کرمانشاه سکونت دارند. عامه مردم و عشایر ایل هزاره بیشتر به دامداری و کشاورزی اشتغال دارند. بزرگان و توشمالان آن ها در دوران زندیه و قاجار در پشتکوه جزو شورای پنج نفره پشتکوه و جزو سه ایل قدرتمند پشتکوه بوده اند و سرتوشمال میرمظفر اول ارکوازی به حکم شاه عباس اول صفوی ریاست کل ایل ارکوازی را برعهده داشته است و نیز به عنوان بزرگ مناطق شمالی پشتکوه شناخته می‌شده است. نوه او سرتوشمال میر مظفر دوم در دوره زندیه رئیس ایل هزاره بوده است و دیگر توشمالان و بزرگان ارکوازی نظیر توشمال میر فرامرز ارکوازی و میر اصغر ارکوازی ریاست کل ایل ارکوازی، حاج طاویله فیض اللهی، حجی حاجی در دوره قاجار و پهلوی ریاست ایل ارکوازی را بر عهده داشته اند و در دوره جمهوری اسلامی حاج حسین کاردوست، حاج الهی رستمی و حاج ابراهیم مظفری از بزرگان ایل ارکوازی محسوب می‌شوند. شهلا مظفری در کتاب امرای ماداکتو نسب توشمالان طایفه میر ارکوازی را به شاهوردیخان آخرین اتابک خورشیدی زاگرس می رساند. هوگو گروته در سفر نامۀ خود دربارهٔ مردم ارکوازی می‌نویسد: «آن ها از عشایر غرب ایران هستند و زمستان به گرمسیر رفته در اطراف شهر مندلی چادر می‌زنند». از مشاهیر بزرگ این ایل می‌توان به غلامرضاخان ارکوازی (برجسته‌ترین شاعر و عارف ایلامی) و شاکه بولی (شاعر بزرگ ایلامی) اشاره کرد که نام و آوازهٔ آن ها در تمام مناطق کردنشین نام آشناست. ریشه نام هزاره: به ایل ارکوازی در زمان قدیم به دلیل جمعیت بالا هزاره می‌گفتند که استعاره از جمعیت بالای هزار است. «ارکوازی» معادل کردی کلمه ارگ‌های متعدد است که اشاره به قلعه‌های قدیمی این منطقه دارد. واژه ارک به معنای قلعه، مکان+ واژه وازی به معنای پهناور یا پایکوبی. طوایف و تیره‌های ایل ارکوازی در ایران و عراق عبارتند از: -به ی-قیطولی-مومه-قریشوندی-ملکشوندی-کارشوندی-بانحاجی-بگ بگ-میر-بازی-گردل-مورت-عبد الرحمان-لاشکن-آبزا (آوه زا)-پلک (لک)-باوه-چنانی-ششون-چواری-باوه سیه-ریزوندی-آسنگر-میه سم-مندلاوی-خانقینی-بختیاری-کاریزوند بالا-کاریزوند پایین و…(همچنین تیره‌هایی از بگ بگ‌ها و به ی‌ها و میه سم‌ها و میرها و… در عراق سکونت دارند). ایل بولی: مردم ایل بولی نیز در شهرستان چوار ساکن هستند. مرکز ایل بولی گنجوان است. ایل بولی به دو طایفه کرکه لوند و مظفروند تقسیم می شود. از توشمالان بزرگ ایل بولی می توان به توشمال صالح بیگ، توشمال سهراب رحیمی، توشمال ابراهیم تخمار، توشمال صید مهدی و توشمال شیخعلی مهدوی اشاره نمود. منابع: ایرج افشار سیستانی. ایلام و تمدن دیرینهٔ آن. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1372. علیرضا اسدی، ایلامیان در ایلام (شناخت اقوام، ایلات، طوایف و خاندان‌های استان ایلام). ایلام. انتشارات جوهر حیات، 1396. رستم رفعتی، انساب و شهری و عشایری استان ایلام. ایلام: انتشارات برگ آذین، 1386. خیتال، جعفر، مجموعه آرا دربارهٔ ساکنان سرزمین پشتکوه ایلام، ایلام: انتشارات فرهنگ، 1369. شهلا مظفری، امرای ماداکتو، کتابخانه ملی الف ۹۷٨_٦٠٠_٠٤١٢٠_٨١، ۱۴۰۳. هوگوگروته، سفرنامه گروته. تهران: نشر مرکز، ۱۳۶۹.
واژه های قبلی و بعدی
واژه های همانند
هیچ واژه ای همانند واژه مورد نظر شما پیدا نشد.
نظرهای کاربران
نظرات ابراز شده‌ی کاربران، بیانگر عقیده خود آن‌ها است و لزوماً مورد تأیید پارسی ویکی نیست.
برای نظر دادن ابتدا باید به سیستم وارد شوید. برای ورود به سیستم روی کلید زیر کلیک کنید.