دده

دده . [ دَ دَ / دِ ] (اِ) سبع. (دهار) (ترجمان القرآن جرجانی ). جانور دشتی بود. (اوبهی ). درنده . جانور درنده . دد. (برهان ). وحش . جانور درنده از بهایم . مقابل دام . (از شرفنامه ). چارپایه که درنده باشد مثل شیر و غیره . (غیاث ). ج ، ددگان : معاویة السلمی گفت یا رسول اﷲ دشمن اندر حصار چنان بود که دده اندر سوراخ . (ترجمه ٔ طبری بلعمی ).
عهد و میثاق باز تازه کنیم
از سحرگاه تا بوقت نماز
باز پدواز خویش بازشویم
چون دده باز جنبد از پدواز.

آغاجی .

خروشی برآمد ز آتشکده
که بر تخت اگر شاه باشد دده ...

فردوسی .

بزد نیزه ای بر میان دده
که شد سنگ خارا بخون آژده .

فردوسی .

بداغی جگرشان کنی آژده
که بخشایش آرد بر ایشان دده .

فردوسی .

بیابان بی آب و راه دده
سراپرده ای دید جایی زده .

فردوسی .

بجایی رسیدی که مرغ و دده
زنند از پس و پیش تختت رده .

فردوسی .

چه بوی چون ستور و دیو و دده
چار میخ اندرین گدای کده .

سنائی .

چویعقوب دلخسته ٔ غمزده
غریوید بسیار با آن دده .

شمسی (یوسف و زلیخا).

نیمه ٔ خم نهاده بر سر او
تا دده کم شود شناور او.

نظامی .

در مرداری ز گرگ تا شیر
کرده دده ٔ دواشکمی سیر.

نظامی .

همان نسبت آدمی تا دده
برآن رودها شد یکایک زده .

نظامی .

که یارب که پرورد خواهد ترا
کدامین دده خورد خواهد ترا.

نظامی .

گاه حیوان قاصد خونت شده
گه سر خود را بدندان دده .

مولوی .

شیر و خرس و یوز و هر گرگ و دده
گردبرگرد تو شب گرد آمده .

مولوی .

از جهاز ابرهه همچون دده
آن فقیران عرب منعم شده .

مولوی .

حجر؛ سوراخ دده و خزنده . هجهجة؛ بانگ برزدن بر دده .حجران ؛ سوراخ دده و خزنده . جهجهة، بانگ برزدن بر دده تا بازداشته شود. جارحة؛ شکاری از مرغ و دده . (منتهی الارب ).
- مرغ و دده ؛ پرنده و درنده :
بجایی رسیدی که مرغ و دده
زنند از بر تخت پیشت رده .

فردوسی .

- مرغ و دام و دده ؛ پرنده و چرنده و درنده :
شبی قیرگون ماه پنهان شده
بخواب اندرون مرغ و دام و دده .

فردوسی .

- دیو و دده ؛ مردم وحشی و درندگان :
نه مردم شمر بل ز دیو و دده
دلی کو نباشد بدرد آزده .

فردوسی .

|| بمناسبت ، مجسمه ٔ دده . مجسمه ٔ وحش . تندیس حیوانات درنده :
همان چند زرین و سیمین دده
ز گوهر بر و چشمشان آزده .

فردوسی (شاهنامه چ دبیرسیاقی ج 5 ص 2470).

بی اندازه زرین و سیمین دده
درون مشک و بیرون بزر آزده .

اسدی .

ز سیم و ز زر مرغ و پیل و دده
بنیرنگ کرده روان بر رده .

اسدی .

|| بیابان پر از شکار. (لغت محلی شوشتر).