اجازه ویرایش برای هیچ گروهی وجود ندارد

دوختن

نویسه گردانی: DWḴTN
دوختن . [ ت َ ] (مص ) (مصدر دیگر یا حاصل مصدر آن دوزش و دوزندگی و مصدرمرخم آن دوخت است ). دوزیدن . پیوند دادن و متصل کردن پارچه های جامه و جز آن با سوزن و نخ بهم . (ناظم الاطباء) (از برهان ). خیاطة. (دهار) (تاج المصادر بیهقی ). حوص . حیاصة. (تاج المصادر بیهقی ) خصف . (ترجمان القرآن ). دو کناره ٔ دو قطعه ٔ پارچه را بر هم نهادن و پیوند دادن . مقابل بریدن و دریدن و قیچی کردن . (یادداشت مؤلف ): حتی . احتاء. خیاطت . خیاطی . لهط. قطر. لجم .خیاطة. خیط؛ دوختن جامه را. سرب ؛ دوختن درز. طب . تطبیب ؛ دوختن درز مشک را به دوال . (منتهی الارب ). کتب ؛ مشک دوختن . (تاج المصادربیهقی ). خرز؛ دوختن درز موزه و جز آن را. (منتهی الارب ) (دهار). سراد. تسرید، درزدوختن ادیم را. سلة؛ دوختن یک درز به دوال . فرطمة؛ دوختن بینی موزه را و در پی کردن . اکتتاب . کتب ؛ دوختن درز مشک را به دو دوال . (منتهی الارب ) :
وزآن پس بدوزد کجا کرد چاک
ز دل دور کن ترس و اندوه و باک .

فردوسی .


چو شد بافته شستن و دوختن
گرفتند ازو یکسر آموختن .

فردوسی .


نیاید به کار من این ساز جنگ
به سوزن ندوزند چرم پلنگ .

فردوسی .


گاهی بکشد شعله و گاهی بفروزد
گاهی بدرد پیرهن و گاه بدوزد.

منوچهری .


قبای معلم سبزگار روزگار دوخت .

(سندبادنامه ص 2).


مثلی معروف است که گرگ را دوختن باید آموخت که او خود دریدن نیکو داند. (تاریخ جهانگشای جوینی ).
- امثال :
آنکه داند دوخت او داند درید .

(امثال و حکم دهخدا).


- بردوختن (یا بهم بردوختن ) ؛ پیوند دادن . بهم متصل کردن . روی یا کنار هم قرار دادن و دوختن : تا پس از مدتی ... بدیدم که پاره پاره برمی دوخت و لقمه لقمه همی اندوخت . (گلستان سعدی چ مصفا ص 110).
گر بماندیم زنده بردوزیم
جامه ای کز فراق چاک شده ست .

سعدی .


|| درز شکافته را گرفتن و قطعه ٔ درست و سالم روی قسمت دریده نهادن و گرداگرد آن را دوختن :
بر امانت خیانتی بردوخت
وآن امینی به خائنی بفروخت .

نظامی .


- || چسباندن زره و درع را با تیر و نیزه بر بدن دشمن . (یادداشت مؤلف ) :
به زخم سنان آتش افروختی
به یک نیزه ده درع بردوختی .

فردوسی .


- بردوختن خستگیها ؛ التیام جراحات . بخیه زدن و بستن جراحات :
برش مشک و عنبر همی سوختند
همه خستگیهاش بردوختند.

فردوسی .


- پاره بردوختن ؛ دوختن شکافته ها. اصلاح پارگیها با دوخت :
مردان همه عمر پاره بردوخته اند
قوتی به هزار حیله اندوخته اند.

سعدی .


- جامه ٔ نو دوختن ؛ لباس تازه ای بر تن کردن :
سروبنان جامه ٔ نو دوختند
زین سو و آن سو به لب جویبار.

منوچهری .


- رقعه بر چیزی دوختن ؛ وصله کردن :
چند به شب در سماع جامه دریدن به شوق
روز دگر بامداد رقعه بر آن دوختن .

سعدی .


- رقعه بر رقعه دوختن ؛ وصله روی وصله زدن . کنایه است از سخت پریشان حال و فقیر و درمانده بودن .
- رقعه دوختن ؛ وصله زدن . پینه زدن . دوختن وصله بر پاره ٔ لباس . درپی کردن :
هم رقعه دوختن بِه و الزام کنج صبر
کز بهر جامه رقعه بَرِ خواجگان نوشت .

سعدی .


|| بخیه زدن . دوانیدن نخ به سوزن کرده ، باری از زیر و باری از روی در جامه . (یادداشت مؤلف ). || بستن .فراهم آوردن . روی هم آوردن چنانکه چشمها را. (یادداشت مؤلف ) :
اگر جادویی باید آموختن
به بند و فسون چشمهادوختن .

فردوسی .


دو گیتی به رستم نخواهد فروخت
کسی چشم و دل را به سوزن ندوخت .

فردوسی .


- چشم دوختن (یا بردوختن ) از کسی یا چیزی ؛ صرفنظر نمودن از آن :
سر من دار که چشم از همگان بردوزم
دست من گیر که دست از دو جهان بردارم .

سعدی .


سر و چشمی چنین دلکش تو گویی چشم از او بردوز
برو کاین وعظ بی معنی مرا در سر نمی گیرد.

حافظ.


- چشم شادی دوختن ؛ در شادی بستن . از نشاط و شادی دوری کردن :
گلستانش برکند و سروان بسوخت
به یکبارگی چشم شادی بدوخت .

فردوسی .


- چشم نیرنگ بردوختن ؛ دیده ٔ مکر کسی را بستن . کنایه از جلوگیری از نیرنگ کسی کردن است . (یادداشت مؤلف ) :
بگفتند زآن گونه کآموختند
سبک چشم نیرنگ بردوختند.

فردوسی .


- چشم یا دیده دوختن (یا بردوختن یا فرودوختن ) ؛ بستن . فروبستن . چشم بربستن . چشم پوشیدن :
یک اهل نماند پس چرا چشم
زین پرده دران فروندوزند.

خاقانی .


دیده ٔ ظاهر بدوز بارگه اینک ببین
جوشن صورت بدر معرکه اینک درآ.

خاقانی .


به فلک بخیه درندوخته اند
چشم خورشید برندوخته اند.

خاقانی .


چشم شب از خواب چو بردوختند
چشم چراغ سحر افروختند.

نظامی .


گر مرا بی تو در بهشت برند
دیده از دیدنت نخواهم دوخت .

سعدی .


مرا با دوست ای دشمن وصال است
ترا گر دل نخواهد دیده بردوز.

سعدی .


مگر از شوخی تذروان بود
که فرودوختند دیده ٔ باز.

سعدی .


نگویم لب ببند و دیده بردوز
ولیکن هر مقامی را مقالی .

سعدی .


ز دیدنت نتوانم که دیده بردوزم
اگر معاینه بینم که تیر می آید.

سعدی .


- چشم یا دیده ٔ کسی را دوختن (یا بردوختن ) ؛ بستن آن :
عشق آمد و چشم عقل بردوخت
شوق آمد و بیخ صبر برکند.

سعدی .


غبار هوا چشم غفلت بدوخت
سموم هوس کشت عمرم بسوخت .

سعدی (بوستان ).


- || با حربه و ضربه خستن و کور کردن آن :
ز پیکان الماس چشمش بدوزد
دگر تخت و صندوق از برنسوزد.

اسدی .


- دهان کسی را دوختن ؛ بستن دهان او را. او را ساکت و خاموش ساختن .
- || متصل ساختن لبها به هم با گذراندن چیزی چون پیکان و سوزن و میخ و غیره از آن :
به پولاد پیکان دهانش بدوخت
همی خار از زهر او برفروخت .

فردوسی .


به دین زن دست تا ایمن شوی زو
که دین دوزد دهانش را به مسمار.

ناصرخسرو.


- دیده از عیب کسی بردوختن ؛ چشم پوشی کردن از آن . اغماض نمودن :
سخن چینی از کس نیاموختیم
ز عیب کسان دیده بردوختیم .

نظامی .


- لب به مسمار فرودوختن ؛کنایه است از فروبستن لب :
ستاره گره بسته بر کارها
فرودوخته لب به مسمارها.

نظامی .


- لب دوختن ؛ دم فروبستن . ساکت شدن . خاموش گردیدن . (از یادداشت مؤلف ) :
زنان گر بدوزند لب را به بند
به آخر همان بند پاره کنند.

فردوسی .


ز لب دوختن غنچه را زندگی است
چو بشکفت زآن پس پراکندگی است .

امیرخسرو دهلوی .


- نظردوختن ؛ چشم بستن . دیده بربستن :
همی خرامد و عقلم به طبع می گوید
نظر بدوز که آن بی نظیر می آید.

سعدی .


|| نصب کردن . محکم نمودن . (ناظم الاطباء). || ضمیمه کردن . پیوستن . پیوند دادن . بستن . استوار کردن . زدن به . وصل کردن . متصل ساختن : مربوط کردن .با زدن و فروبردن چیزی در دو چیز آن دو را به هم پیوستن چنانکه عضوی را به عضوی دیگر یا به زره و لباس .(یادداشت مؤلف ): دوختن برگهای دفتر و جزوه و جز آن ؛ اتصال آنها به وسیله ٔ گیره های فلزی ماشین دوخت . دوختن تسمه ٔ صندوق و جعبه با میخ و جز آن ؛ سخت پیوند دادن و چسباندن تسمه بدان . چسبانیدن زره و درع را با تیر و نیزه بر بدن دشمن . (ناظم الاطباء) (از برهان ): اختزاز. خز؛ به تیر و نیزه دوختن . خصف ؛ دوختن نعل را. (منتهی الارب ). بش ؛ آهن پاره ٔ تنک یا بند که بر صندوق و دوات و در زنند و به مسمار بدوزند. (لغت فرس اسدی ) :
به میخ و به مس درزها دوختند
سوار و تن و باره افروختند.

فردوسی .


تنت را بدوزم به پیکان تیر
نبیند دگر چشم تو زال پیر.

فردوسی .


همی دوختشان سینه ها تا به پشت
چنین تا بسی سرکشان را بکشت .

فردوسی .


سراسرجگرشان بدوزم به تیر
بیارم زن و کودکانشان اسیر.

فردوسی .


به پیکان بدوزم زره بر برت
به سم ستوران بکوبم سرت .

فردوسی .


بزد تیر و پهلوش با دل بدوخت
دل شیر ماده بر او بر بسوخت .

فردوسی .


سنانش آتش کین فروزد همی
خدنگش دل شیر دوزد همی .

اسدی .


|| بستن . مسدود کردن :
میر چه گویی که بر تو بر در مسجد
ای شده گمره بدوخته ست به مسمار.

ناصرخسرو.


فرعون بفرمود تا جامه های وی برکندند و با چهار میخ آهنین دست و پای او را بر زمین دوختند. (قصص الانبیاء ص 105). تیری بینداخت چنانک سر مار در زمین بدوخت . (نوروزنامه ).
گو به سنانم بزن یا به خدنگم بدوز
گر به شکار آمده ست دولت نخجیر او.

سعدی .


مگر دشمن است این که آید به جنگ
ز دورش بدوزم به تیر خدنگ .

سعدی .


- به میخ دوختن ؛ میخکوب کردن . (یادداشت مؤلف ). با میخ متصل کردن چیزی به چیزی : بفرمود تا جرجیس را بیفکندند و به میخها او را بر زمین دوختند. (قصص الانبیاء ص 191).
- درم اندر کلاه دوختن ؛ کنایه است از به تجمل و ثروت گراییدن :
درم اندر کلاه خود دوزند
خلق را ترک و همت آموزند.

اوحدی .


- موی به تیر دوختن ؛ با تیر موی را هدف قرار دادن و آن را زدن و شکافتن . کنایه است از مهارت در تیراندازی . (از یادداشت مؤلف ) :
گر موی سر آماج نهی موی بدوزی ۞
وین از گهر آموخته ای تو نه به تقدیر.

فرخی .


- یک اندر دگر دوختن ؛ یکی را به دیگری دوختن و پیوستن و متصل کردن .
|| زدن . خستن . شکردن و شکستن و کشتن با حربه وآلتی . (از یادداشت مؤلف ). و رجوع به معنی قبل و شواهد آن شود. || اندودن . (ناظم الاطباء). || متوجه ساختن . فرودوختن . افکندن چنانکه چشم را به چیزی . (از یادداشت مؤلف ).
- چشم دوختن بر چیزی یا به چیزی یا کسی یا جایی ؛ انتظار محبت و احسان و خیر داشتن از آن چیز یا کس یا جا. چشم امید بدان داشتن . علاقمندو آزمند او بودن . (یادداشت مؤلف ) :
خصلت دزدان و خوی راهزنان است
چشم طمع دوختن به جانب کالا.

قاآنی .


- فرودوختن چشم به چیزی ؛ پابند و نگران آن شدن :
به زر چشم خود را فرودوختی
جهان را به دینار بفروختی .

فردوسی .


واژه های قبلی و بعدی
واژه های همانند
۲۰ مورد، زمان جستجو: ۰.۱۴ ثانیه
دوختن . [ ت َ ] (مص ) شیر دوشیدن .(ناظم الاطباء) (از برهان ) ۞ دوشیدن . (آنندراج ): المخانة؛ آن اشتر که گردن بکشدنزدیک دوختن . (دهار). النعوس ؛ ...
دوختن . [ ت َ ] (مص ) اندوختن و جمع کردن مال . (ناظم الاطباء) (از برهان ) (آنندراج ). صورتی دیگر از توختن . رجوع به توختن و اندوختن شود. || ...
لب دوختن . [ ل َ ت َ ] (مص مرکب ) خموشی گزیدن : مدتی میبایدش لب دوختن از سخنگویان سخن آموختن . مولوی .تا نگردد خون دل و جان جهان لب بدوز و...
نظر دوختن . [ ن َ ظَ ت َ ] (مص مرکب )چشم بربستن . دیده فروبستن . نگاه نکردن : همی خرامد و عقلم به طبعمی گویدنظربدوز که آن بی نظیر می آید. سع...
دل دوختن . [ دِ ت َ ] (مص مرکب ) به کسی یا چیزی علاقه ٔ فراوان داشتن . (فرهنگ عوام ).
نگریستن. خیره شدن در چیزی یا کسی. زل زدن.
داغ دوختن . [ ت َ ] (مص مرکب ) این ترکیب در آنندراج آمده است وظاهراً معنای بهم آمدن زخم و ریش داغ معنی میدهد.
بهم دوختن . [ ب ِ هََ ت َ ] (مص مرکب ) یکی کردن . بهم پیوستن : گر زمین و زمان بهم دوزی ندهندت زیاده از روزی .؟ (از یادداشت بخط مؤلف ).
نقش دوختن .[ ن َ ت َ ] (مص مرکب ) زردوزی کردن . (ناظم الاطباء).
دهن دوختن . [ دَ هََ ت َ ] (مص مرکب ) کنایه است از خاموشی گزیدن و سکوت ورزیدن . (یادداشت مؤلف ) : از آن مرد دانا دهن دوخته است که بیند که ...
« قبلی صفحه ۱ از ۲ ۲ بعدی »
نظرهای کاربران
نظرات ابراز شده‌ی کاربران، بیانگر عقیده خود آن‌ها است و لزوماً مورد تأیید پارسی ویکی نیست.
برای نظر دادن ابتدا باید به سیستم وارد شوید. برای ورود به سیستم روی کلید زیر کلیک کنید.