مرخم

مرخم . [ م ُ رَخ ْ خ َ ] (ع ص ) دم بریده . (از اقرب الموارد). نعت مفعولی است از ترخیم ۞ . رجوع به ترخیم شود. || در دستور زبان ، کلمه ٔ مرخم آن است که حرفی یا حروفی از آخر آن بیندازند و دنباله ٔ آن را قطع کنند، مانند رفت و آمد که مرخم رفتن و آمدن است .
- اسم فاعل مرخم ؛ اسم فاعلی که علامت فاعلی یعنی «نده » از آخر آن افتاده باشد و این در موردی اتفاق میافتد که اسم فاعل با کلمه ٔ دیگری ترکیب شود و اسم فاعل مرکب سازد، مانند بادیه پیما و راهرو و دلنشین و دلگداز و پاکباز که به ترتیب صورت مرخم این ترکیبات است : بادیه پیماینده ، راهرونده ، دلنشیننده ، دلگدازنده ، پاکبازنده .
- اسم مفعول مرخم ؛اسم مفعول معمولاً مرکبی است که یک حرف «ه » یا دو حرف «ده » یا سه حرف «یده » از آخر آن افتاده باشد، مانند سایه پرورد، خانه سوز، ورشکست که به ترتیب صورت مرخم این کلماتند: سایه پرورده ، خانه سوزیده ، ورشکسته .
- مصدر مرخم ؛ کلمه ای را گویند که «ن » علامت مصدر از آخر آن افتاده باشد و معنی مصدر را افاده کند، مانند: دررفت (راه دررفت )، آمد و شد (راه آمد و شد)، خورد (بیش از این نتوان خورد)، که صورت مرخم این مصادر است : دررفتن ، آمدن و شدن و خوردن .
- منادای مرخم ؛ در عربی کلمه ٔ منادی را که حرف آخر آن انداخته شده باشد بجهت تخفیف منادای مرخم گویند. (از غیاث اللغات ). مانند: یا «حار حمدان » که صورت مرخم یا حارث حمدان است .
|| نرم گردانیده شده . (غیاث اللغات ). نرم شده . نازک و رقیق و لین شده . (یادداشت مرحوم دهخدا). نعت مفعولی است از ترخیم . رجوع به ترخیم شود. || جائی که با رخام یعنی سنگ مرمر فرش کرده باشند. با مرمر فرش کرده : و بیشتر سراها و خانه های مردم مرخم است . (سفرنامه ٔ ناصرخسرو ص 48).