بونی

بُونی ، ابوالعباس احمدبن علی بن یوسف قُرَشی الصوفی محیی الدین (صورتهای دیگر آن : تقی الدین ، شهاب الدین )، نویسندة قرن هفتم که در حدود چهل کتاب در علوم خفیّه ] بویژه حروف ، اعداد و جفر [ نوشت . دربارة زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست . تاریخ وفات او (622) را نگارنده فقط در کشف الظنون حاجی خلیفه (جایهای مختلف ؛ رجوع کنید به کَحّاله ، ج 2، ص 26؛ بغدادی ، ج 1، ستون 90 و بعد) یافت . وی اصلاً از اهل بُونه * (= عَنّابِه ) بود. در این که وی اطلاعاتی دربارة بنای مسجد سیدی بومَروان که در 425 در آن محل ساخته شد در کتابی به نام الدُرّة المکنونة آورده باشد جای تردید است (رجوع کنید به مارسه ، ص 234)، زیرا نام این کتاب در فهرستهای آثار او نیامده است . گفته اند که وی در قاهره درگذشت و در گورستان قَرافَه ، نزدیک مقبرة عبدالجلیل طَحاوی (متوفی 649)، به خاک سپرده شد (ابن زیّات ] تاریخ نگارش : 804 [ ، ص 268).

اثر عمدة بونی کتاب شمس المعارف و لطائف العوارف است ، که در چهار جلد، در قاهره (بی تا. ] 1905 [ ) منتشر شده است . چهل فصلِ این کتاب که آلوارت در فهرست خود (شمارة 4125) عنوانهای آنها را به روشنی مرتّب کرده است ، حاوی مجموعة آشفته و ملال آوری از مطالب برای استفادة سحرآمیز از اعداد و «جدولهای وفقی »، تک آیه های قرآنی ، اسماء خداوند، نامهای مادر موسی علیه السلام ، رهنمودهایی برای ساختن تعاویذ، و استفادة جادوگرانه از خط ، و جز اینها است ، که همه مربوط به مبحث «حروف * » یا «اوفاق » است . در فصل هفتم ، حتی کلماتی که ] به گفتة او [ حضرت عیسی علیه السلام با آنها مردگان را زنده می کرد آمده است . این کتاب به سه صورت موجود است : صورتی کوتاه که کهنترین آنهاست ، صورتی مفصّل و صورتی متوسّط (رجوع کنید به وِینکلر ، ص 67، 68ـ86، حاوی ترجمه و تفسیر فصلهای مربوط به «هفت خاتم »، و «اسم اعظمِ اللّه » است ). شمار نسخه های خطی شناخته شدة این کتاب شایان توجه است ؛ کهنترین آنها ـ اگر خاتمة آن موثق باشد ـ متعلق به 618، و لذا متعلق به زمان حیات مؤلّف است (مغنیسا، کتابخانة عمومی ، 1445؛ رجوع کنید به فهد ، ص 230ـ233). این کتاب تألیفی است بیشتر مبتنی بر رسوم رایج عامیانه تا متنهای منقول از خرافات یونانی ، زیرا کمتر ذکری از منابع یونانی رفته است . این اَعمال که ، مانند همة عملیات علوم خفیّه برای برآوردنِ آمال و آرزوها و دفع سختیها و گرفتاریهاست بدینسان انجام می گیرد که ] صاحبان این علوم [ می کوشند نیروهای «فوق طبیعی » را، که نمی توان آنها را با عقل یا حواس درک کرد، زیرنفوذ خود درآورند. بونی در پایان کتاب ، بنابراین ، می گوید که رازهای «حروف » را می توان ، نه با تفکر منطقی ، بلکه با بصیرت در حکمت الهی اثبات کرد. وی همچنین در اثر دیگرش ، کتاب لطائف الاشارات فی اَسرار الحروف العُلویّات (این عنوان به صورتهای متفاوت آمده است ؛ من به نسخة چاپ سنگی قاهره ، 1317، دست نیافتم ) که ابن خلدون در مقدّمه (ج 1، ص 666) از آن نقل کرده ، همین نظر را بیان می کند. در رسالة الشفاء لاِ َدواءِ الوَباء (رجوع کنید به اولمان ، 1970، ص 249)، طاش کبری زاده (متوفی 968) بیشتر اعمال جادویی بونی برای دفع طاعون را آورده است . دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. نیز نک. خلان وفا بر گرفته ار همین دائرةالمعارف