درگز

شهر درگز ، شهری با سابقه درخشان تاریخی ، شهری که قبلاً به نام ابیورد معروف بوده و در تاریخ فکر و تمدن اسلامی به تعدادی از اندیشمندان و بزرگان برخورد می کنیم که عنوان ابیوردی را با خود داشته اند . شهری که خاوران نام داشته و از مناطق باستانی پارتهای قدیم در خراسان بوده ،در 3 کیلومتری همین شهر آثار و بقایایی موجود است که به پنج هزار سال قبل از میلاد می رسد ، یعنی سابقه شهرنشینی و مدنی درشهر درگز به حدو د هفت هزار سال پیش می رسد ، یعنی درگز وارث یک تمدن هفت هزار ساله می باشد . »



اطلاعات جغرافیایی شهرستان درگز
شهرستان درگز از جمله شهرستانهای شمال استان خراسان است که بین29.58 تا37.59طول جغرافیایی و 43.37تا 55.36عرض جغرافیایی واقع شده است .
از شمال به جمهوری ترکمنستان و از شرق به شهرستان مشهد ، از جنوب به شهرستانهای چناران و قوچان و از مغرب به شهرستان قوچان محدود است .
وسعت آن 4194 کیلومتر مربع معادل 4/1 درصد مساحت کل استان است . درگز در فاصله 123 کیلومتری شهر قوچان و 258 کیلومتری شهر مشهد قرار گرفته است . ارتفاع آن از سطح دریا 480 متر می باشد .
این شهرستان با جمهوری ترکمنستان حدود 25/155 کیلومتر مرز مشترک دارد . شهرستان درگز عمدتاً کوهستانی می باشد و فقط دشت درگز در میان رشته کوههای هزار مسجد پست و هموار است . دو رودخانه دائمی به نامهای درونگرو حاتم قلعه ( زنگلانلو ) با آبی هر کدام حدود 800 لیتر در ثانیه و دو رودخانه فصلی به نامهای کال شور صداقت و گرنی در آن جریان دارند .
در کتابها و منابع و اسناد تاریخی از درگز با نامهای داراگرد – نیسایا ( نساء ) آپاوارتاکی ابیورد و نساباورد و نسادرون و ابیورد و خاوران یاد شده است .
درگز از سال 1329 در تقسیمات کشوری شهرستان شده است .
شهرستان درگز دارای چهار بخش ( مرکزی ، چاپشلو ، نوخندان و لطف آباد ) شش دهستان ( تکاب ، قره باشلو ، میانکوه ، دیباج ، درونگر و شهرستانه ) 4 شهر می باشد .

اطلاعات جمعیتی شهرستان درگز
کل جمعیت شهرستان درگز 79436 نفر می باشد . که از این تعداد جمعیت45209 نفر شهری و 34227روستایی می باشند
میزان موالید خام این شهرستان 7/15درهزار و میزان مرگ خام آن 8درهزار است که میزان رشد طبیعی جمعیت این شهرستان 0.7 درصد است .
میزان تراکم نسبی یا نفر در کیلومترمربع شهرستان 18.9می باشد.
از کل جمعیت شهرستان 1.5درصد را جمعیت زیر یک سال و 6.8درصد را جمعیت بالای 65 سال،تشکیل میدهند.

جغرافیای تاریخی و پیشینه شهرستان درگز

شهر و ناحیه درگز از دوران پیش از اسلام تاکنون داراگرد ، نسیایا ، آپاوارتاکن ، باورد ، ابیورد ، اتک ،نسایا ، نسا ، درون ، خاوران و دریجز نامیده می شده است .
ناحیه درگز در گذشته یکی از نقاط مهم باستانی پارت و خراسان بود که به موجب قرارداد ننگین آخال 1261 هـ . ش / 1882 م ، کنارة آباد و تاریخی آن ، از تجن تا نزدیکی عشق آباد ، از ایران جدا شده و جزء ترکمنستان گردید .
درباره نامگذاری این شهرستان ، تا کنون داوری های گوناگونی داده شده است . شماری گفته اند چون در این ناحیه بیشه و درخت گز زیادی وجود داشته ، به « دره گز » سرشناس شده است ، که این نامگذاری درست نیست .
داوری درست تر ،‌ از سده 3 پ . م ، یعنی زمان اشکانیان است . پس از آن که اشکانیان علیه سلوکیان برخاستند ، اشک اول ( ارشاک ) در ضمن نبرد کشته شد ، ولی برادرش تیرداد به پیروزی رسید و شهری به نام داراگرد ،‌ در پارتیای اصلی بنیاد گذارد . آپاوارتاکن ، که بعضی آن را پارتیای اصلی و شماری پارتیای ویژه نوشته اند، به ناحیه شمال پارت گفته می شود.
پیرنیا بر پایه نوشته های تاریخ و جغرافی نگاران پیشین ، پارت اصلی را کوهستان و دشت کردان در خراسان و اتک و به بیان دیگر بین بیابان مشهد و کویر خوارزم دانسته است .
بنابراین نواحی درگز ، بجنورد ،‌ اسفراین ،‌ قوچان ، شیروان و کلات در قلمرو پارت اصلی قرار داشته است . ایزیدورخاراکسی که در سده 3 پ . م می زیست ،‌ محل شهر دارا را در شمال پارت تعیین کرده و به آن « آپاوارتانن » گفته اند .
ژوستن ( سده 2 پ . م ) محل این شهر را در دامنه کوه زاپاتنن و پلین ،‌ دانشمند رومی ( سده 1 پ . م ) در دامنه کوه آپاوارتن دانسته اند . ژوستن ،‌آپاروارتن ، کوه ابیورد که در گذشته باورت / بااورت و سپس باورد می گفتند ، دانسته است .
دایرة المعارف اسلامی ،‌ ابیورد را سرزمین نیاکان اشکانی و محل شهر دارا را در آن جا تعیین کرده است . بنابراین بایستی شهر « دارا » در دامنه کوههای درگز قرار داشته باشد .
از آن جا که به گفته پلوتارک و تائیدهارولد لمب ، نویسنده کتاب قدم به قدم با اسکندر ، دارا ، آخرین پادشاه هخامنشی در این ناحیه کشته شده است ، اشکانیان نام پایتخت نخستین خود را « داراگرد » نهاده اند . « گرد » در روزگار کهن ،‌ به معنای شهر بوده ، واژگان سیاوش گرد ،‌ پیروزگرد ، بروگرد ( بروجرد ) ، بیژن گرد ، خسروگرد و… بیانگر نام سازنده و شهر است و داراگرد یعنی شهر دارا نیز روی همین معنا پدید آمده است .
در روزگار ساسانیان تغییرات زیادی در حد و حدود شهرهای این منطقه صورت می گیرد و ابیورد که شامل منطقه وسیعی بوده و تا دامنه کوههای درگز گسترده بوده است ، مرکزیت پیدا می کند .
حاکم ابیورد را « بهمنه » می نامیدند که به صلح تسلیم مسلمانان شد . پس از تسلط اعراب این سرزمین یکی از پایگاههای مهم مسلمانان قرار گرفت .
بعضی از محققان این چنین اظهار نظر کرده اند که در قلعه داراگرد که در زمان ساسانیان مرکز روحانیون زرتشتی و دارای ضرابخانه بوده است ،‌ در اواخر قرن اول هجری قمری سکه ضرب شده است .
حدود منطقه ابیورد در این زمان از سرخس تا نسا گسترده بوده است . این سرزمین که در انتهای دشت قراقوم بر سر راه قبایل مختلف مهاجم دشتهای داخلی آسیا در ابتدای اولین خطه جلگه های حاصلخیز خراسان قرار گرفته است ،‌ بنابر موقعیت طبیعی و نظامی از دیر باز محل کشمکشها و زد و خوردهای اقوام مختلف بوده است .
با سقوط سامانیان دفاع ولایات شمالی ایران در برابر حملات چادر نشین ها به سستی گرائید و هجوم صحرا نشینان آسیای مرکزی به خراسان فزونی گرفت . به روزگار سلطان محمود غزنوی ترکمانان ( غزان ) به منطقه نسا و ابیورد و درگز هجوم آوردند و در این شهرها سکنی گزیدند و ترکی شدن این نواحی آغاز گردید .
محققان محلی دوران سلجوقیان و اوایل خوارزمشاهیان را دوره شکوفایی خاوران ( ابیورد را از قرن 4 به بعد خاوران می گفتند ) نامیده اند ، شیخ محمد شهرستانی ،‌ انوری ابیوردی ، اسعد مهنه یی و … از این سرزمین برخاستند .
به همت اینان خاوران یکی از مراکز علمی شد .
به روزگار چنگیز ، پسرش « تولی » ابیورد را تصرف کرد و به نهب و تاراج اهالی پرداخت و آن شهر زیبا را که در آن عالمی از عمارات موج می زد با خاک یکسان نمود و اکثر مردم را از دم تیغ گذراند .
البته ابیورد در نهضتهای شیعه که در اواخر دوران بنی امیه در سراسر خراسان صورت گرفته بود سهمی بزرگ داشته است و نیز در قیامهای علیه حکام عباسی در قرن سوم هجری شرکت جستند .
در زمان خلافت هارون 185 ق . شخصی به نام ابوالخسیب بر ضد عباسیان و عامل آنان در خراسان قیام کرد و بر ابیورد تسلط پیدا کرد .
این شهر با این همه عظمت و بزرگی پس از هجوم مغولان و بعد از او تیمور ورونق خود را از دست داد و از اواخر قرن هشتم که شهرها و آبادیهای این منطقه مورد تجاوز و اشغال ازبکان قرار گرفت دوران قدرت آن شروع گردید .
در اوایل عصر افشاری ساختن مسجد بزرگی در مولود آباد ( زادگاه نادر ) و برخی ساختمانها در شهر نشانی از گسترش و رونق درگز می باشد ،‌ ولی ویرانی هایی که ناشی از تهاجمات اقوام همسایه بود ،‌ همراه با عدم توجه حکومت مرکزی وخصوصاً جدایی قسمت آباد و تاریخی آن ( با 9 هزار خانوار جمعیت و 24 شهرک و روستا ) که نام ابیورد را نیز با خود دارد ،‌ توانائی های این شهر را به فراموشی سپرد . اکنون اندک آثار به جا مانده در شهر درگز مربوط به حاشیه باز یکی از دامنه کوههای هزار مسجد ( درگز فعلی ) می باشد . در حالیکه آثار تاریخی بی نظیری از دوره درگز شهرستانی مرزی واقع در شمال خراسان رضوی می باشد و برای آشنایی بیشتر با شهرستان درگز ، مسافرتی کوتاه با خانواده به شهرستان درگز را پیشنهاد می کنیم .

بناهای تاریخی
بندیان درگز:
یکی از آثار تاریخی شهرستان درگز می باشد که در سال 1369 به دنبال خاکبرداری وتسطیح زمینهای زراعی شناخته شد ومقدمات کاوش منطقه از سال 1373 آغاز شد.این اثر تاریخی از بناهای دوره ساسانی محسوب می شود که در 2کیلومتری شمال غرب شهرستان در کنار رودخانه درونگر واقع شده است وبه سبب آب بندی که در این ناحیه قرارداشته به بندیان معروف است .در نخستین فصل کاوش تالاری به ابعاد 8×10 متر خاکبرداری شد .که به احتمال زیاد دارای سقفی چوبی ومسطح بوده وبرفراز ستونها قرار داشته است .جالبترین قسمت تالار تصاویری است که به صورت گچبری دورتادور این تالار نقش شده استوکتیبه هایی به خط پهلوی نیز کشف گردیده است .این نقش ها وتصویرها موضوعات متعددی را بازگو می کنند از جمله شکار ، جنگ ، صحنه های مذهبی وتفویض قدرت که در همه آنها روح اعتقادی وایرانی متجلی است. آتشدان گچی زیبایی در مقابل تالار به آتشکده قرار دارد.
تپه خاخیان:
که در حدود 7کیلومتری غرب شهر درگز در کنار جاده درگز – نوخندان قرار گرفته سفالهایی مربوط به هزاره اول قبل از میلاد در آن واقع است .این تپه دارای 8متر ارتفاع و53 متر طول و37متر عرض می باشد.
تپه صاحبجان:
که در قسمت شمال غربی شهر درگز واقع است وساختمان تپه از بناهای قبل از اشکانی می باشد که در دوره ساسانی متروک شده است . خشت هایی که در آن بکار رفته 45×45 سانتی متر می باشد و13 سانتی متر قطر دارند . این تپه از سمت شمال با بقعه سید( قدمگاه) همجوار است . تپه دارای 15متر ارتفاع و51 متر طول طول و37 متر عرض دارد.
تپه غازان بیک:
که در روستایی به همین نام در کنار جاده به فاصله نیم کیلومتری راه شمسخی خان به درگز قراردارد که حدود 700 متر از سطح دریا ارتفاع دارد . قبرستان شمسی خان متعلق به اقوامی است که در تپه غازان سکونت داشتند ومربوط به دوره پارتی وساسانی است .دخمه های موجود در غازان بیک احتمال اینکه قوم ماد در این منطقه نیز بوده تقویت می کند زیرا مادها دخمه نشین بوده اند.
نوروز تپه:
در جنوب شهر درگز در بخش چاپشلو در کنار آبادی ینگه قلعه قرارگرفته این تپه که در کناره جنوبی جاده آسفالته درگز به چاپشلو قرار دارد متعلق به قرون 3و4 هجری قمری می باشد.
تپه یوخار قلعه:
این تپه در 12 کیلومتری غرب شهر درگز قرارگرفته که تا اواخر دوره ساسانی وحتی در دوره اسلامی آباد ومسکونی بوده است.این تپه متعلق به هزاره پنجم قبل از میلاد بوده است. سفال های منقوش ما قبل تاریخی آن از هزاره پنجم قبل از میلاد شروع شده وتا اواخر دوره ساسانی واسلامی از تپه استفاده می شده است. تپه یوخار قلعه دارای قسمت های مختلفی است که در جبهه های غربی آن بیشتر آثار سکونتهای ما قبل تاریخ ودر شرق آن دوره های تاریخی ودر بالای آن آثار دوره اسلامی مشاهده می شود .این تپه ها در حاشیه ابادی قره قوینلو واقع شده است.
یارم تپه:
این تپه شامل آثار اولین سکونت اقوام دوره ما قبل تاریخ وروزگار باستان در دشت است وظاهرا این اقوام از هزاره پنجم قیل از میلاد در این محل ساکن شده ومدارج ترقی را تا اواخر دوره ساسانی در این جلگه پیموده اند . یارم تپه به علت سکونت های مداوم شکل مرتب ومنظمی را ندارد.تمدن یارم تپه را می توان معرف تمدن شمال شرقی ایران که تاکنون مطالعه گسترده ای درمورد آن نشده است. برخی از نقوش برروی سفال ها منحصر به فرد بوده ودارای خصوصیات ومشخصات محلی می باشد این تپه تاریخی در حدود 500 متری غرب بندیان ودر مجاورت رود درونگر قراردارد.
پلکان نادری :
یکی از آثار تاریخی وکارهای برجسته نادر شاه افشار در این شهرستان راه مالرو وارابه رو در ارتفاعات صعب العبور ودشوار الله اکبر است که نشانه عزم واراده نادری می باشد .این راه که به گویش محلی به آن نردبان یولی می گویند در گردنه جنوبی الله اکبر کنار جاده شوسه ونزدیک آبادی کپکان قراردارد .در حدود 55 خم و900 پله است که براثر تراش سنگها ایجاد شده است .درازی هر پله سه متر وپهنای آن سی سانتی متر وارتفاع آن سیزده سانتی متر است در کمرگاه کنار پلکان سه کتیبه مربوط به این اثر وجود دارد . فقط در یکی از کتیبه ها ( هو ، محمد زمان) ودر دیگری ( نصرمن ا…) دیده می شود.
امامزاده محمد دیباج:
از امامزاده های این شهرستان امامزاده محمد دیباج که در آبادی شیلگان از توابع بخش لطف آباد درگز ودر کنار مرز ایران وترکمنستان مقبره ای به نام امامزاده محمد وجود دارد . محمد فرزند امام جعفر صادق ملقب به ابوجعفر که در سال 144 ه ق در مدینه چشم به جهان گشود . تبار مادرش خدیجه به امام حسین (ع) می رسد وچون کسی بود که بنا به درخواست وتایید مردم حجاز به حکومت نشست .اورا امیرالمومنین نامیدند .وبه سبب زیبایی اندام وچهره به او لقب دیباج دادند .محمد درجرجان درگذشت ومامون برای او نماز خواند این واقعه در سال 203 ه.ق اتفاق افتاد.
بقعه ابوالمعجن :
ابوالمعجن از مردان نامدار ومتنفذ دوره جاهلیت بود که از ابتدا از در ستیز با اسلام درآمد وبعد با قبیله خود به پیامبر گروید وجزء صحابه درآمد . شاعری مطبوع الشعر وکریم وصاحب روایت بود ودر شرب خمر افراط می کرد . به خاطر شراب خواری حد خورد وتبعید گردید . ولی گویند تا بدان پایه به اسلام ایمان داشت که در جنگ قادسیه از تبعید گاه گریخت وخود را به کارزار رسانید . اورا دستگیر وزندانی کردند.هیچ دور نیست که ادامه فعالیتهای ابوالمعجن در درگز صورت گرفته باشد. زیرا قلعه زرین وکوه باورد را محل جنگهای او برشمرده اند. اگر دامنه زرین کوه در 22 کیلومتری غرب درگز به فاصله 20 کیلو متری در جاده درگز به درونگر پیش برویم در شرق آبادی جلفا به بقعه ای می رسیم که مردم آن را ابوالمعجن می خوانند . این بقعه عبارتست از یک محوطه بزرگ که در آن درختی دیده می شود ودر انتهای حیاط ، ایوان وسپس اطاق بزرگ 10×5 متری می باشد که هشت متر آن را برآمدگی به نام قبر ابوالمعجن تشکیل می دهد. از سال وفات وانتهای عمر ابوالمعجن اطلاع دقیقی در دست نیست.
قدمگاه:
در قسمت شمال غربی شهر درگز مقابل تپه باستانی صاحبجان بقعه ووآرامگاه سید ابراهیم فرزند سیدمحمد که از سادات وصالحان قرارگرفته . در بازدیدی که از محل انجام شده تنها سنگ قبری سیمانی ملاحظه گردیده که برروی آن نوشته شده بود «آرامگاه سید ابراهیم ولد سید محمد» وهمچنین تصویر یک شانه برروی سنگ حک گردیده بود .بنا به اعتقادات اهالی منطقه اتاقی گنبدی شکل به مساحت تقریبی 8×6متر مربع وبر کنار جاده درگز به ارتیان قرارگرفته که امروز متصل به شهر درگز گردیده است.
زیارتگاه سید قاضی سلطان:
در شمال غربی شهر درگز در دو کیلومتری غرب آبادی ارتیان نزدیک آبادی خاخیان بقعه ای دیده می شود که در وضع فعلی سرتاسر بنا را تالاری تشکیل می دهد که پشت تالار دو اتاق قرار گرفته است . اتاق اول پیش بقعه واتاق دوم خود مزار می باشد. در غرب وپشت بقعه ساختمان هایی است که به نظر می رسد روزی اباد بوده اند سنگ قبر این مزار به نام میر قاضی سلطان است ومعلوم نیست از کدام طبقه شخصیت های خاوران است .مردم این منطقه میرقاضی سلطان را از صالحان واولیاء خدا می دانند ومعتقدند کسانی که دارای گلو درد هستند با ریختن ماست بر روی سنگ رلیسیدن آن با زبان شفا می یابند از آن رو به آن قاتقلی امام می گویند.
بقعه علامه شهرستانی:
در بخش نوخندان یعنی حدود 17 کیلومتری شمال غربی شهر درگز وبه فاصله یک کیلو متری غرب ابادی حضرت سلطان بقعه علامه شهرستانی صاحب کتاب الملل والنحل وجود دارد .بنای این ساختمان که 58 متر طول و37 متر عرض دارد ومتعلق به دوره تیموری می باشد.
امامزاده سید یوسف:
حدود 10 کیلومتری جنوب غربی درگز در حاشیه شمال غربی آبادی سادات زیارتگاهی وجود دارد که به امامزاده سید یوسف مشهور است . این زیارتگاه مورد اقبال اهالی قرارگرفته وسید یوسف را از صالحان واولیای خدا می دانند که در اکثر موارد حاجاتشان را برآورده می کند . بنای این ساختمان متعلق به قرن 13و14 هجری می باشد.
زیارتگاه علی بلاغ:
در آبادی جان عزیز وسط کوه علی بلاغ چشمه ای جاری است که به آن چشمه علی چشمه علی بلاغ می گویند . از جاده قوچان به درگز ابتدای منطقه درونگر یعنی 80 کیلومتری غرب درگز جاده فرعی شوسه ای به سمت زیارتگاه علی بلاغ جاری می شود . مردم منطقه معتقد هستند که در یکی از جنگها گذر امام علی (ع) به این منطقه افتاده وآب چشمه را متبرک ساخته است . اما این مطلب نمی تواند واقعیت باشد.
آرامگاه صید علی خان درگزی:
صید علی خان درگزی از شعرای معروف متاخر واستادادیب نیشابوری وملک الشعرای بهار می باشد که از بنیان گزاران مکتب ادبی واجتماعی وسیاسی معروف واصحاب سراچه بود . آرامگاه رو به ویرانی شاعر واستاد گرانمایه که به سبک ابنیه دوره قاجار ساخته شده در گورستان قدیمی شهر می باشد.
غار قزلق:
از نمونه غارهای این منطقه غاز قزلق یا غار دیو است که در 22 کیلومتری جنوب شرقی درگز بعد از روستای قزلق در نیمه راه ارتفاعات شازی وکانی گاز قرار داردواز محل های اعتقادی ودیدنی درگز است که دارای 3 درب ورودی در کف دره ونیمه های بلند می باشد . طول غار حدود یکصد کیلومتر دارای دو دالان می باشد. نوع غار از غارهای آهکی است که احتمالا در دوران عصر حجر مورد استفاده انسانی بوده است.
غار شادمینه(شادمهنه):
واقع در 16 کیلومتری غرب درگز در 300 متری علامه شهرستانی که بقایای دژ نظامی مربوط به قرن پنجم ودوره سلجوقی می باشد.
موزه حیات وحش:
این موزه درچهل کیلو متری جنوب غربی شهرسان درگز درپارک ملی تندوره(چهلمیر)قراردارد
مساجدتاریخی شهر درگز عبارتند از:
مسجد جامع - مسجد یزدیها – مسجد ترکها.
سوغات:

از مهمترین سوغات مرزی شهرستان درگز می توان به برنج لائین ودرونگر اشاره کرد که به لحاظ کیفیت وعطر بالا در نوع خود کم نظیر می باشد.
همچنین کشمش وگردو درگز نیز از مرغوبیت خاصی برخوردار است .از دیگر سوغاتی های درگز جارو – سیب درختی (لبنانی وعباسی) وگلابی می باشند.

گردشگاهها ومراکز تفریحی :

پارک شادی:که قدیمی ترین پارک شهرستان می باشد.
پارک ملت :در فاصله یک کیلومتری شهر درگز در مسیر جاده درگز – چاپشلو واقع است.
پارک جنگلی چهل میر:که معروفترین دره منطقه است ودر قسمت شرقی پارک تندوره واقع است.
دره امام قنبر:که در 20 کیلو متری جنوب شهر درگز قراردارد.
دره چرلاغ:که در 34 کیلومتری جنوب غربی شهر درگز قرار گرفته است.
دره درونگرودر بادام:که در مسیر جاده درگز به قوچان ودر امتداد رودخانه درونگر قرار دارد .
دره شمسی خان:که در قسمت جنوب شرقی شهر درگز در فاصله 50 کیلومتری دره درگز واقع شده است.
دره قزلق:این دره وقوزغان دره در مرز ایران وترکمنستان حدود 45 کیلومتری شرق درگز واقع است.
آبگرم:منطقه آبگرم واردوگاه امیدهای انقلاب اسلامی در 15 کیلومتری جنوب شهر درگز ودر مسیر جاده درگز به چاپشلو واقع است.
قرخ قیز(چهل دختر):در 5 کیلومتری جنوب شهر درگز قرار گرفته که کوهی منفرد وکم ارتفاع است. این کوه رسوبی ومربوط به دوران دوم و اواخر دوران سوم زمین شناسی است. نام قرخ قیز یادگاری از نیاکان اولیه است که از حدود پنج هزار سال پیش در این سرزمین می زیستند.
پارک ملی تندوره:که در منتهی الیه شمال شرقی کشور ودر حدود شمالی استان خراسان در شهرستان درگز واقع است که با سیمایی کوهستانی وصخره ای با دره های عمیق وتپه ماهورهای بلند ومرتفع با شیب های متغیر در جهات مختلف جغرافیایی می باشد . وتندوره نام چشمه ای است که در این پارک جنگلی جاری می باشدبه همین دلیل این پارک را تندوره می نامند . تندوره به زبان کردی به معنی تنور می باشد واز آنجایی که این چشمه از حوض هایی شبیه به تنور خارج می گردد بر آن نام تندوره نهاده اند.
غار قزلق:از نمونه غارهای این منطقه غاز قزلق یا غار دیو است که در 22 کیلومتری جنوب شرقی درگز بعد از روستای قزلق در نیمه راه ارتفاعات شازی وکانی گاز قرار داردواز محل های اعتقادی ودیدنی درگز است که دارای 3 درب ورودی در کف دره ونیمه های بلند می باشد . طول غار حدود یکصد کیلومتر دارای دو دالان می باشد. نوع غار از غارهای آهکی است که احتمالا در دوران عصر حجر مورد استفاده انسانی بوده است.
غار شادمینه(شادمهنه):واقع در 16 کیلومتری غرب درگز در 300 متری علامه شهرستانی که بقایای دژ نظامی مربوط به قرن پنجم ودوره سلجوقی می باشد.اشکانیان و دوران اسلامی در آن سوی مرزها قرارگرفته است .