فهیمه محبی

فهیمه محبی (زاده ۱۳۰۹ - درگذشت: ۴ بهمن ۱۳۸۸ تهران) همسر رضا محبی از موسسان هوانیروز پیش از انقلاب ایران بود. وی از سال ۱۳۶۶ تا ۱۳۸۸ مدیر دانشنامهٔ تشیع بود که تا کنون ۱۶ جلد از آن به چاپ رسیده‌است و در زمان مدیریت محبی برنده سیزدهمین جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی شد.[۱]

محتویات [نمایش]
زندگی در انگلیس [ویرایش]

او در سال ۱۳۴۶ و در پی قتل مشکوک شوهرش تصمیم می‌گیرد به همراه دختر و دو پسرش از ایران به انگلستان مهاجرت کند. در آن‌جا به طور اتفاقی با دکتر روزبه -موسس مدرسه علوی- آشنا می‌شود که در آن زمان برای معالجه در بیمارستانی در لندن به سر می‌برد. روزبه به او توصیه می‌کند که پسرش سعید یک نابغه‌است و باید از او مراقبت ویژه‌ای به عمل آید. به گفته خود محبی، این سفارش انگیزه‌ای می‌شود که به فکر کارهای فرهنگی بیفتد و به همین دلیل خانه‌ای به وسعت ۲ هزار متر مربع در انگلیس می‌خرد و آن را به یک مرکز فرهنگی تبدیل می‌کند.[۲]

زندانی شدن در انگلیس [ویرایش]
سعید از کودکی به خاطر نحوه قتل پدرش که بنا بر گفته دیگران به وسیله رژیم شاه انجام شده بود، نفرتی از شاه در دل داشت. محبی حتی یکی از علل مهاجرت به انگلستان را اصرار فرزندش بر این‌که «در جایی که پدرم را کشته‌اند، حتی لحظه‌ای هم نمی‌مانم.» بیان می‌دارد. هنگامی که سعید شانزده سال داشت، خانه را به قصد پیوستن به تظاهرات علیه رژیم شاه ترک می‌کند. چند روز بعد پلیس انگلستان او را اسلحه به دست در مقابل سفارت ایران دستگیر می‌کند و چون محبی قیم فرزندش محسوب می‌شد پای او هم به زندان باز می‌شود. محبی با پرداخت جریمه نقدی پس از چندی از زندان آزاد می‌گردد. [۲]

در دی ماه ۱۳۵۸ خ. و پس از پیروزی انقلاب ایران او و دو تن از فرزندانش -به جز سعید- از انگلستان اخراج شدند و به ایران بازگشتند. سعید اندکی بعد به بهانه در خطر بودن وطن درس را رها کرد و در سال ۱۳۵۹ علی رغم میل باطنی مادرش به ایران بازگشت.[۲]

زندگی در ایران [ویرایش]

پس از کشته شدن سعید در جنگ ایران و عراق محبی فعالیت‌های عمده‌ای را آغاز کرد. طبق گفته خودش از آن لحظه تصمیم گرفت به جای حرف با عمل جلو برود. او منزلش در انگلیس را فروخت و پول آن را به جبهه‌های جنگ اهدا کرد. خودش نیز برای کمک دائما به جبهه رفت و آمد داشت تا این‌که در سال ۱۳۶۴ پس از بازگشت از خرمشهر در خیابان آپادانای تهران با یک کامیون تصادف کرد. پس از این تصادف و در حالی‌که رفت و آمدش به جبهه‌های جنگ کم‌تر شده بود، بنیاد خیریه‌ای را تاسیس کرد. در همین اثنا به دانشنامه تشیع که توسط جمعی از نویسندگان از جمله بها الدین خرمشاهی نگارش می‌شد پیوست. دولت ایران از جلد سوم به بعد از تامین مالی این دانشنامه خودداری کرد. نقل قولهایی شنیده می‌شد که علت این تغییر رویه دولت، همکاری بعضی از ملی مذهبی‌ها از جمله احمد صدرحاج سید جوادی با این مرکز بوده که چندی بود دولت با آن‌ها میانه خوشی نداشت[۳]. محبی تصمیم گرفت خانه‌ای را که از شوهرش به ارث برده بود بفروشد و خرج دانشنامه کند. او سال‌ها نشر دانشنامه را بدون این‌که ناشر و مجوز مشخصی داشته باشد ادامه داد.

در پی تذکر وزیر فرهنگ و ارشاد وقت احمد مسجد جامعی که به او اعلام کرد برای دریافت سهمیه کاغذ نیاز به داشتن مجوز است، انتشاراتی را به نام فرزندش تحت عنوان «نشر شهید سعید محبی» تاسیس کرد تا بتواند دانشنامه تشیع را با مجوز منتشر کند.[۴][۵][۶][۷][۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲]

در نگاه دیگران [ویرایش]

بهاءالدین خرمشاهی از ویراستاران دانشنامه تشیع درباره کمک‌های وی طی مقاله‌ای در مجله بخارا می‌گوید:[۱۳]

به یاد می‌آورم که چگونه نخستین بار با او آشنا شدم. نخستین جلد دایرةالمعارف تشیع به همت احمد صدر حاج سیدجوادی و بنده منتشر شده بود که بنیاد دائرةالمعارف دچار بحران شد و مؤسسه‌ای که پشتیبان مالی آن بود اموالش مصادره گردید. جلد دوم دایرةالمعارف هم آماده شده بود، ولی امکان چاپ و انتشار آن نبود. به کلی مأیوس شده بودیم و ادامه این کار سترگ فرهنگی را که در واقع نخستین دایرةالمعارفی بود که درباره فرهنگ تشیع به فارسی درمی‌آمد ناممکن می‌دانستیم. در بحبوبه این بحران بود که خانم محبی پای به دفتر دایرةالمعارف تشیع گذاشت، مدیریت آنجا را به عهده گرفت، اموالش را بی‌دریغ در راه تألیف و تدوین و چاپ آن صرف کرد. در واقع یک تنه بار ادامه کار دایرةالمعارف را به دوش کشید، از هیچ چیز فروگذار نکرد، از جان و دل مایه گذاشت، بر مشکلات فائق آمد، با تمام وجود ایثار کرد، به نحوی که تا به امروز ۱۴ جلد از دایرةالمعارف تشیع منتشر شده‌است و این‌همه به همت والای او بود.

جستارهای وابسته [ویرایش]

دانشنامه تشیع
بهاءالدین خرمشاهی
احمد صدر حاج‌سیدجوادی
مهدی محقق
کامران فانی
پانویس [ویرایش]

↑ ««فهیمه محبی»: امیدوارم از خدا نمره بیست بگیرم» ‎(فارسی)‎. روزنامه قدس، ۵ بهمن ۱۳۸۸.
↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ «چند نکته راجع به فهیمه محبی» ‎(فارسی)‎. جهان نیوز، ۵ بهمن ۱۳۸۸.
↑ بها الدین خرمشاهی در مصاحبه با خبر آنلاین
↑ بابک رشنوزاده. «او به حق زینب زمانه بود» ‎(فارسی)‎. کتاب مرجع.
↑ «درگذشت فهیمه محبی؛ رئیس دائره‌المعارف تشیع» ‎(فارسی)‎. رزونامه همشهری، ۵ بهمن ۱۳۸۸.
↑ «فهیمه محبی به دیار معبود شتافت». فرارو، ۶ بهمن ۱۳۸۸.
↑ «فهیمه محبی رئیس دایرةالمعارف تشیع درگذشت». ۴ بهمن ۱۳۸۸.
↑ گلی زواره‏ غلامرضا. «بانو فهیمه محبی اسوه‌ای برای همت مضاعف» ‎(فارسی)‎. پیام زن.
↑ «مشکل عمده دائره المعارفها» ‎(فارسی)‎. کیهان فرهنگی، خرداد و تیر ۱۳۷۵.
↑ «رییس دایرةالمعارف تشیع درگذشت». روزنامه جام جم، ۵ بهمن ۱۳۸۸.
↑ «فهیمه محبی رئیس دایرهٔ المعارف تشیع درگذشت» ‎(فارسی)‎. جنبش راه سبز، ۵ بهمن ۱۳۸۸.
↑ «مدیر دایره المعارف تشیع در گفت و گو با «مهر» خبرداد: دایره المعارف تشیع به جلد دهم رسید» ‎(فارسی)‎. خبرگزاری مهر.
↑ بهاء الدین خرمشاهی. «قلم رنجه (۲)». مجله بخارا، شماره ۷۴.
رده‌های صفحه: زادگان ۱۳۰۹درگذشتگان ۱۳۸۸اهالی تهرانزنان اهل ایران