آب و آبرسانی آب انبار و یخدان مویدی در کرمان

آب آشامیدنی مردم قدیم کرمان، به دلیل وجود آب های سطح الارضی ، از طریق قنات ها و چاه ها تامین می شد. قنات ها در مسیر خود تنها از بعضی محل ها و منازل عبور می کردند و خانه ای که قنات از آن می گذشت، نسبت به خانه های دیگر ارزش بیشتری داشت چرا که ساکنین آن می توانستند آب مورد نیاز خود را با زحمت کمتری بدست آورند بخش دیگری از آب آشامیدنی مردم از طریق چاه ها تامین می شد و در خانه ای چاهی وجود داشت که آب را با «چاه چرخ» از آن بیرون می کشیدند.



در بعضی از خانه های بزرگ که دارای باغ و کشتزار بودند با وسیله ای به نام «چرخ گاوگرد»آب را از زمین استخراج می کردند که این آب، هم به مصرف کشاورزی و هم برای مصارف آشامیدن مورد استفاده قرار می گرفت.



اما قسمت عمده آبهای آشامیدنی، از آب موجود در مخازنی تامین می شد که به «آب انبار» موسوم بودند. این آب انبار ها به دو دسته تقسیم می شدند یکی آب انبارهای خانگی و دیگری آب انبارهایی که در صحراها و شهرها و دهات برای استفاده عمومی ساخته می شد.



آب انبارهای خانگی دو نوع بودند یکی مخزن آب آشامیدنی و دیگری مخزن آب باغبانی. مخازن آب آشامیدنی معمولا سربسته و در ساختمان آنها نهایت دقت بعمل می آمد. برای آب بند ساختن آن مخزن، از آهک های آب بند (ساروج) استفاده می شد. برداشت آب به وسیله شیر صورت می گرفت که آن را کمی بالاتر از کف آب انبار نصب می کرده اند . برای تامین مصارف باغبانی در نقطه ای مناسب حوض یا استخر می ساختند که صرفنظر از ذخیره آبی، یک عنصر تزئینی معماری به شماره می رفت.

این مخازن خانگی را درگردش هفتگی یا بیشتر، از منابع آبی خارج از محوطه مسکونی از قبیل رودخانه، قنات و چشمه و گاهی نیز آب باران پر می کردند این روش تامین آب هنوز هم در مناطقی که لوله کشی ندارند دیده می شود.

اما آب انبارهای عمومی در واقع حوضهای بزرگی بودند که در زیر زمین می ساختند و مردم می توانستند از طریق پلکان هایی که برای پایین رفتن در نظر گرفته شده بود، خود را برای برداشتن آب به این حوزه های زیر زمینی برسانند. این مخزن آبگیر از لحاظ ساختمان استوانه ای شکل بوده و در زیر زمین نهفته می شده. روی این مخزن ها سقفی به شکل مخروط دیده می شود که در راس آن هواکش تعبیه شده است. گاهی نیز چند هواکش به صورت بادگیر در اطراف آن تعبیه می کرده اند. برداشت آب از آب انبار توسط راه پله ایی که عمقش با گودی انبار برابر است صورت می گرفت.

در منطقه کرمان نیز که در حاشیه کویرقرار دارد آب انبارهای بسیاری وجود داشته که به استناد آثاری که از برخی از آنها به جا مانده است می توان اسامی تعدادی از معروفترین آب انبارهای این شهر را بدین ترتیب ذکر نمود: "آب ملک" که درمحله شهر واقع شده ، "آب انبار شیخ داوود" نزدیک دروازه ناصریه،"آب انبار خیابان مظفری"، "آب انبار ابراهیم خان" واقع در قیصریه، "آب انبار وکیل" واقع در قیصریه بازار، "آب انبار حاج آقا علی" روبروی مسجد حاج آقا علی ، "آب انبار گنجعلی خان" واقع در بازار مسگری ، "آب انبار میدان قلعه" ، "آب انبار حاج غلامحسین" واقع در بازار دروازه رق آباد و "آب انبار خواجه خضر" کوچه خانقا.

ساختمان اینگونه آب انبارها بطور مدور بدون ستون امکان پذیر نیست از این لحاظ در قدیم مجبور بوده اند ستون های وسطی در یک یا چند ردیف برای تکیه دادن سقف های گنبدی یا ضربی آب انبارها در نظر بگیرند.

در برخی از آب انبارها، کف مخزن آب یا همان حوض موجود درآب انبار را با یک لایه از سرب می پوشاندند تا در واقع عایقی باشد برای جلوگیری از حرارت و گرمای زمین و در نتیجه خنک ماندن آب موجود در حوض انبار.

به غیر از آب انبارها در بسیاری از نقاط کشور خرابه هایی به شکل آب انبارهای بزرگ مخروطی شکل مشاهده می شود که برای ذخیره کردن یخ به کار می رفته اند. این انبارها را یخچال می نامیدند و در شهرها و دهات معمولا از آنها استفاده می شده است و در گذشته مصرف یخ ساکنان هر منطقه در فصل گرمای تابستان به وفور از همین راه تامین می شد.

طرز ساخت یخ این یخچال بسیار جالب و از این قرار بوده که در پشت دیوارهای بلند و قطور آن سطوحی صاف تعبیه می کردند که در شب های زمستان بطور یکنواخت روی آن قرار می گرفت و در سرمای شدید زمستان یخ می بست . وظیفه دیوار بلند این بود که در طول روز از تابش آفتاب بر روی آب های منجمد شده قبلی جلوگیری کند . در صورتی که در شرق و غرب کمی آفتاب بر روی سطوح یخ گیری می تابید آن وقت در این نقاط هم دیوارهای جانبی بنا می کردند.

مقدار آبی که هر شب روی توده های منجمد از یخ های قبلی هدایت می شد تا حدودی بود که سرمای یک شب بتواند آن را منجمد سازد و یا به عبارت دیگر ارتفاع آب روی سطوح یخ گیر از چند سانتی متر تجاوز نمی کرد . این شرط فنی به خوبی می رساند که یخچال سازان مجبور بودند با کمال دقت سطوح یخ گیری را طراز کنند .

پس از آن تقریبا قطر یخ به 30 تا 40 سانتیمتر می رسید،یخ ها را قطعه قطعه کرده و به داخل منابع یخ که به مثابه همان آب انبارهای مدور تعبیه شده بود و در مجاورت سطوح یخ گیری قرار داشت می ریختند و انبار می کردند. در کف انبار یخ ، یک یا چند چاه پیش بینی شده بود تا آب هائی که احتمالا در فصل گرما از آب شدن یخ ها بوجود می آمد از کف انبار دور گردد و روی هر طبقه از یخ ها مقداری کاه می ریختند تا از چسبیده شدن آنها به یکدیگر جلوگیری شود این مخازن یخ دارای دو راهرو بودند که یکی برای انباشتن یخ ها پس از تهیه بکار می رفت و دیگری برای بیرون آوردن آن در فصل تابستان.

در کرمان هم یخدانهایی در حومه شهر بود که در ایام یخبندان زمستان ، آب در استخر کنار آن می ریختند و آب یخ می بست. صبح زود یخ ها را می شکستند و داخل یخدان می ریختند تا پر می شد. آن موقع درب آن را می بستند و در تابستان باز و از یخ داخل آن بار نموده به بازار می آوردند و در بعضی سالها که زمستان ، یخ نمی بست زندگی برای مردم سخت می شد.

کیفیت آب های آشامیدنی کرمان قدیم

از جمله اسناد ارزشمندی که امروز می توان به استناد آن در مورد کیفیت آبهای آشامیدنی ادوار گذشته کرمان، اظهار نظر کنیم، گزارشی است که بیش از نیم قرن پیش در تاریخ بیست و پنجم دیماه سال 1328 شمسی از طرف یکی از اهالی کرمان به نام «دکتر ناصر زندی» در خصوص وضعیت آب های آشامیدنی شهر کرمان به « سازمان برنامه هفت ساله کشور»ارایه شده بود . اطلاعات مطرح شده دراین گزارش پنج صفحه ایی، حاصل تحقیقات وسیع و آزمایشات کارشناسانه این شخص بوده که از این نظر می توان این سند را به عنوان یکی منابع با ارزش پیشینه آب کرمان مورد نقد و بررسی قرار داد. با مطالعه و بررسی این سند، می توان چنین نتیجه گرفت که تقریبا تمامی انواع آبهایی که مردم کرمان در گذشته از آنها به عنوان آب آشامیدنی استفاده می کردند،آلوده و ناقل بسیاری از امراض و بیماریهای خطرناک و مهلک بودند و البته پیشینیان چاره ای جز استفاده از همین آبهای آلوده نداشتند و شاید تصور نمی کردند که در آینده ایی نه چندان دور، فرزندانشان قادر باشند، آب آشامیدنی بدون امراض و به اصطلاح امروز«تصفیه شده»را در هر زمان و مکان و به هر اندازه ، تنها با چرخاندن پیچ یک شیر آب، به راحتی مورد استفاده قرار دهند و با کمال تاسف، روزگاری را که پدرانشان برای دستیابی به اندکی آب آلوده و بیماری زا مرارتهای و مشقت های غیر قابل وصفی را تحمل می کردند، به سادگی به بوته فراموشی بسپارند و با مصرف بی رویه و هدر دادن این عنصر مقدس مشکلات و گرفتاریهایی را که نیاکانشان برای دستیابی به آب داشتند برای خود فراهم نمایند.

در همین خصوص یعنی وضعیت کیفی آب های آشامیدنی کرمان قدیم، سند بسیار ارزشمند دیگری در اختیار است که با تامل در متن آن، می توان به نکات جالب توجهی در مورد وضعیت آن دسته از آب های آشامیدنی که در آنبارها ذخیره و مورد استفاده قرار می گرفت، پی برد. سند مذکور نامه ای است که مرحوم "میرزا برزو آمیغی" یکی از مدیران سابق دبیرستان ایرانشهر که جدیت او در امر نظم و انظباط، زبان زد مردم قدیم کرمان بوده، در تاریخ 10/08/1338 برای استاندار وقت نگاشته تا وی را از وضعیت نا مطلوب یکی از آب انبار های کرمان باخبر سازد. جالب این جاست که او با احساس مسئولیتی که نسبت به همشهریان خود داشته، به نکات ظریفی اشاره کرده و خواستار بهسازی این آب انبار که بخشی از آب آشامیدنی مردم از آب ذخیره شده در آن تامین می گردید،شده بود. به هرحال، با ارائه متن این سند بسیار ارزشمند، علاقه مندان به تاریخ آب کرمان می توانند اطلاعات جدیدی در مورد اوضاع کیفی آب های آشامیدنی نردم کرمان در گذشته، کسب نمایند.

متن این نامه به این شرح است:

" خاطر عالی را مستحضر می دارد که مسجد ملک دارای آب انباری است که از آب سعیدی پر می شود و به مصرف آشامیدنی ساکنین آن سامان می رسد . قسمتی از مسیر آب از دروازه ناصریه می گذرد . مسیر آب مذکور آغشته به انواع کثافات از قبیل اجساد و مدفوع حیوانات و غیره می باشد، آب سعیدی از ورود به شهر بیزار است زیرا می داند با کثافت هم بستر است .

عجب آنجاست که عده ای از همشهریان عزیز با طیب خاطر از همین آب استفاده نموده و به آشامیدن آن مبادرت می ورزند غافل از اینکه انواع میکروب خطرناک را وارد بدن خود نموده اند مسلما شخصی که علاقه مند به آبادانی وطن عزیز خود می باشد و سلامتی هموطنان عزیز خود را خواهان است نمی تواند ناظر این منظره رغبت آور باشد و برادران و خواهران عزیز همشهری خویش را با خطر مرگ دست به گریبان ببیند. دراینجاست که از آن مقام محترم استدعا نموده و استمداد می طلبد از لحاظ نوپروری امر مقرر فرمایند مسیر آب را سرپوشیده نموده و مردم را از نوشیدن و استعمال چنین آبی منع نمایند. جهت مزید اطلاع آن جناب به عرض می رساند : که یک دفعه جوهای مذکور پر شد و به دستور رئیس شهربانی و شهردار وقت اهالی محترم کرمان را از استفاده آب مزبور منع کردند ولی بعدا بی خبران مجددا مسیر را باز و آب انبار نام برده را مشروب نمودند و بدین وسیله تیشه به ریشه خود زده اند."

اما به غیر از این سند که به عنوان مدرکی مستند و مستدل ، کیفیت بخشی از آبهای آشامیدنی مردم کرمان قدیم را به خوبی آشکار می سازد، می توان به اطلاعاتی که در بعضی از منابع در همین زمینه موجود است اشاره کرد و نتیجه گرفت که اعقاب ما برای تامین حیاتی ترین نیاز خود یعنی آب چاره ای جز استفاده از آبهای آلوده ای که بیماریهای مهلک کشنده در پی داشت، نداشتند به عنوان مثال مرحوم محمود همت در کتاب «کرمان شش دروازه» کیفیت آبهای آشامیدنی مردم کرمان در ادوار گذشته را بدین صورت مورد بحث قرار داده: "در آن ایام مثل امروز آب لوله کشی نبود و در هر محله و هر سر بازاری حوض انباری بود که آن را هر چند وقت یک بار پر از آب می کردند و مردم آب مورد نیاز خود را از همین حوض انبارها می آوردند ... آب حوض انبار با چاه این فرق را داشت که آب چاه کمی شور مزه و ناگوار بود . آب چاه خنک و گوارا و سبک بود ولی پر از میکروب و به لحاظ اینکه مقر آب که داخل حوض می ریخت پر از موش و کثافات و گاهی توله سگ و گربه ای مرده بود و از روی این اجساد آب می گذشت و این میکروب ها را به حوض می برد با این وضع مردم چاره نداشتند و می خوردند".

توزیع آب در کرمان قدیم

در فاصله سال 1320 تا اواسط دهه 40 ، عده ای در کرمان به توزیع و فروش آب ، بوسیله تانکر هایی که روی گاری های چوبی قرار می گرفت و با نیروی اسب، قاطر یا الاغ به حرکت درمی آمد مبادرت نمودند و آب مورد نیاز مردم را از معروفترین قناعت آن زمان یعنی قنات مؤیدی که حدودا در اراضی مابین میدان خواجو و میدان علی ابن ابی طالب کنونی، مظهر می شد درون این تانکرهای سیار ریخته و روانه کوچه ها و محله های مختلف شهر می شدند و پیوسته فریاد سر می دادند : «آب مؤیدی، آب سرچشمه... بهترین آب». زنها با شنیدن صدای آشنای این فروشندگان آب چادر بر سر انداخته و به کمک کودکان خود ، ظروفی از قبیل کوزه، دلو و یا حلبی را به کوچه می بردند و آبی را که عاملین تو.زیع آب، از سرچشمه قنات مؤیدی آورده بودند و به نسبت آب سایر قنات ها و معدود آب انبارهایی که باقی مانده بود سالم تر و گواراتر بود، خلبی یک ریال می خریدند تا آب مورد نیاز آشامیدن و پخت و پز خانواده خود را برای یکی دو روز مهیا کرده باشند.

البته قبل از این زمان کسانی بودند که آب مورد نیاز مردم کرمان را با شیوه هایی ساده تر توزیع و یا به فروش می رساندند این افراد در اصطلاح عامه مردم کرمان «سقا» نامیده می شدند. سقاها آب قنات ها و آب انبارها را درون مشک های گوسفند ریخته و گردن می آویختند و در مناطق مختلف شهر و به خصوص محاه های پر از ازدحام و پرنرددی مانند بازار می فروختند. قدر مسلم این است که از زمان های بسیار دور و پیش از آن که توزیع کنندگان آب ، با گاری مبادرت به فروش آب نمایند به این کار که تبدیل به یک شغل شده بود می پرداختند و با درآمد ناچیز آن، امرار معاش می نمودند. این سقاها مشک های چرمی بزرگی به دوش داشتند پر از آب کرده مشتری داشتند به خانه ها می بردند و بعضی مواقع که مشتری نبود مشک پر از آب را کنار سقاخانه می گذاردند و جار می کشیدند:" هر کس می خواهد آمرزیده شود پول این مشک آب را بدهدتا آن را در سقاخانه خالی کنم". به تدریج عده ای از سقاها توزیع و فروش آب را با کمک الاغ یا قاطر انجام دادند. این افراد با در اختیار داشتن یک شی چوبی که مانند زین بر پشت الاغ بسته می شد و در هر طرف آن 2 یا 3 حلب آب قرار می گرفت ،با صرف وقت کمتری به کسب درآمد می پرداختند و با فروش هر حلب آب به قیمت 2 ریال در حالی که جار می کشیدند:«آب خنک مال حوض ملک » به دنبال مشتری می گشتند البته عده ای از سقاها به موازات فروش آب به مردم ، در مواقعی از اداره بلدیه ( شهرداری فعلی) مزد می گرفتند و با مشک ها و حلبی های آب به آب پاشی خیابان های خاکی شهر می پرداختند .

این شیوه توزیع آب، زمینه را فراهم ساخت تا از حدود سال 1320 تا اواسط دهه 40 بنا به عواملی از قبیل افزایش جمعیت ، گسترش فضای شهر و نیاز به سرعت بیشتر در انجام کارها ، توزیع آب به صورت سازمان یافته و پیشرفته تر از گذشته انجام پذیرد . بدین ترتیب عده ای با مشارکت یکدیگر کار توزیع و فروش آب را بوسیله گاری هایی که تانکرهای آب بر روی آن قرار می گرفت گنجایش بیشتری برای حمل آب داشت آغاز نمودند . این افراد آب مورد نیاز مردم را از تانکرهای بزرگی که در محلی معروف به صحرا ( حولی میدان فابریک سابق) به طور ثابت مستقر کرده بودند و آب آن را از قنات حسین آباد تامین می نمودند. درون منبع گاری خود ریخته و برای فروش روانه سطح شهر می شدند. آب موجود در تانکر های بزرگ ،که در واقع مخازن ثابت آب کرمان محسوب می شدند از طریق ماشین های تانکر دار شهرداری که هر صبح روانه قنات حسین آباد در نزدیکی ماهان می شدند و آب گوارا و سالم این قنات را برای مصرف روزانه مردم کرمان به این شهر حمل می کردند ، در تانکرهای مذکور تخلیه می شد.

البته عده ای از فروشندگان آب، تانکر گاری های خود را از آب قنات مؤیدی ، که در این زمان یک دستگاه تلمبه دستی در دهانه آن کار گذاشته بودند، پر می نمودند. گاری هایی که از آنها به منظور حمل آب آشامیدنی استفاده می شد توسط فردی به نام حاج محمود حسینی معروف به حاج محمود نجار که نجاری او در منطقه «چوپان محله» واقع بود، ساخته می شد. اسب ها و قاطر هایی که بوسیله آنها با گاری ها، آب را حمل می کردند توسط فردی به نام حاج حسین هاشمی معروف به به حسن هدایت که در واقع مسئول نگهداری و به اصطلاح چاروادار اسب ها بود، در محله معروف شاهزاده محمد نگهداری می شدند. همچنین کار توزیع و فروش آب را افرادی به نام سید محمود کارآموز، محمد ایرانمنش، شاهپور نشاط و افراد دیگری که متاسفانه نام آنها در گذر زمان به بوته فراموشی سپرده شده انجام می دادند.

این شیوه توزیع آب رایج بود تا اینکه با جاری شدن چند سیل ویرانگر اکثر قنات های کرمان از جمله قنات معروف مؤیدی تخریب شد. ویرانی حاصل از این سیل و روانه شدن گل و لای به درون قنات ها به حدی بود که دیگر قابل لایه روبی و بازسازی نبودند. البته این اتفاق زمینه ای شد تا دوره جدیدی از تاریخ آب در شهر کرمان آغاز گردد بدین ترتیب که بعد از تخریب قنات ها و بدنبال آن متروک شدن معدود آب انبارهای موجود، مردم شهر مجبور بودند آب مورد نیاز خود را از آب قنات حسین آباد که توسط ماشین های تانکردار به کرمان حمل می شد، تامین نمایند لکن این مقدار آبی که قنات حسین آبادبه کرمان آورده می شد کفاف نیاز مردم را نمی داد. بنابراین در فاصله سالهای 1326 تا 1327 ، شهرداری کرمان برای بهبود وضعیت آب آشامیدنی این شهر با یک اقدام قابل توجه، به انتقال آب با یک لوله 6، از قنات هفت چنار حسین آباد واقع در 20 کیلومتری کرمان به منابع ثابتی که در منطقه صحرا (نزدیک میدان خواجو فابریک سابق) مستقر بودند مبادرت ورزید بنابراین با اتصال دائمی آب قنات حسین آباد به مخازن ذخیره آب شهر کرمان فروشندگان آب بدون هیچ وقفه ای می توانستند آب مورد نیاز اهالی را در تانکر گاری های خود ریخته و در سطح شهر توزیع نمایند.

تشکیل سازمان آب و لوله کشی شهر کرمان

در سال های 1326 تا 1327 هجری شمسی اولین گام برای کشیدن لوله ای به طول 20 کیلومتر از روستای حسین آباد به محل منبع آب مویدی واقع در نزدیکی میدان علی ابن ابی طالب( فابریک سابق) برداشته شد. صاحبان گاری هایی که به تشریح وضعیت آن ها پرداخته شد صبح علی الطلوع مقابل منابع آب صف می کشیدند و پس از آبگیری منبع گاری خود به داخل محلات شهر روانه شده و با صدای بلند فریاد می زدند: «آب سرچشمه، آب مویدی، بهترین آب». اهالی محله ها نیز کوزه به دست مقابل گاری های توزیع آب صف می کشیدند تا به نسبت جمعیت ساکن در متزلشان، آب آشامیدنی حداکثر یک شبانه روز اهالی خانه را فراهم کنند و فردا روز از نو روزی از نو.

نخستین گامی که در جهت لوله کشی شهر کرمان برداشته شد به سال 1335 برمی گردد. زمانی که سازمان برنامه و بودجه، طرح و نقشته 24 کیلومتر لوله کشی را در دستور کار خود قرار داد و با حفر 5 حلقه چاه عمیق که مشخصات آن پروژه لوله کشی آب شهر کرمان را با همکاری شرکت پرما و نظارت آقای حسنعلی مستوفی مشاور سازمان برنامه آغاز نمود. البته به غیر از این چاه ها، چاه عمیق دیگری در کارخانه خورشید و دو چاه دیگر توسط شهرداری در شهر کرمان حفر شد و ساختمان مخزنی به گنجایش یک هزار متر مکعب احداث گردید. قرارداد لوله کشی شهر کرمان، به طول 24 کیلومتر از نوع چدنی بین سازمان برنامه و شهرداری و از طرفی تجهیز 5 حلقه چاه داخل شهر و احداث ساختمان مبنی به گنجایش هزار متر مکعب آب بین سازمان برنامه و بودجه و شرکت ساختمانی جم در سال 1335 منعقد و با نظارت مهندسین مشاور، اجرای طرح آغاز گردید. اما به دلایلی کار لوله کشی مدتی متوقف شد و نظارت آن به عهده گروه اترس ( مهندسین مشاور...) واگذار شد، در نتیجه این پروژه حدود 9 سال به طول انجامید و هزینه ای بالغ بر 20 میلیون به خود اختصاص داد که البته این بودجه از محل وام سازمان برنامه و کمک های جنسی اصل 4 تامین و اداره امور لوله کشی شهر کرمان به طور رسمی به شهرداری این شهر واگذار گردید. در تاریخ 19/1/1343 گروه اترس طی نامه ای به فرماندار و سرپرست وقت شهرداری کرمان در زمینه لوله کشی و تاسیس دایره شبکه آب شهر کرمان چنین نوشت:« دادن هر گونه انشعاب و... در تاسیسات لوله کشی، از طرف شهرداری، مستلزم تحویل موقت شبکه لوله کشی به آن شهرداری بوده». در آن زمان آنچه می توانست از اهمیت خاصی برخوردار باشد، وجود گروه مجهزی به نام «دایره شبکه آب کرمان» بود که این گروه از شهرداری وقت تقاضا کرد تا فرصت را غنیمت شمرده، مقرر کنند تشکیلاتی به ترتیب سلسله مراتب و با تبیین وظایف هریک، چه از نقطه نظر امور تاسیسات و رسیدگی کامل در تمام اوقات شبانه روز به موتورخانه ها و دستگاه های کلرزنی و شیرهای فشار و تخلیه منبع آب و چه از نظر واگذاری انشعاب که روزبه روز بر تعداد متقاضیان آن افزوده می شد، شکل گرفته و شروع به کار نمایند.

در تاریخ 15/12/1343 شرکت جم آمادگی خود را در زمینه تحویل لوله کشی آب کرمان به سازمان برنامه اعلام کرد لیکن در این زمان شهرداری فاقد هر نوع تجهیزات جهت اداره امور آب کرمان بود. همین امر موجب شد تا سرپرست دایره آب شهر کرمان پیشنهاداتی در جهت بهبود لوله کشی آب کرمان عرضه دارد که پیرو این پیشنهادات و با توجه به اینکه تعداد انشعابات و متقاضیان رو به ازدیاد بود و اداره و رسیدگی به این امور توسط «دایره آب شهرداری» مقدور نبود سازمان آب کرمان بر اساس ماده 84 قانون شهرداری ها، در مورخ 19/7/1346 به منظور تامین و توزیع آب شهری کرمان تاسیس و اداره امور آب با 36 کیلومتر لوله کشی و دو هزار انشعاب به این سازمان واگذار شد. همزمان با تاسیس سازمان آب، سازمان برنامه به منظور توسعه لوله کشی و تامین آب کرمان مبلغ 60 میلیون ریال به این سازمان اختصاص داد که از محل اعتبار مذکور برای حفر و تجهیز 5 حلقه چاه عمیق در اراضی منطقه فریزن و ایجاد تصفیه خانه شهر کرمان قراردادهایی با وزارت آبادانی و مسکن منعقد و این اقدامات اساسی مورد بهره برداری قرار گرفت. با این اوصاف تعداد مشترکین اب در ابتدای سال 1348 به 4524 و تا پایان همان سال به 7495 مشترک رسید...

پس از ان نیز سه واحد تصفیه خانه آب کرمان در سال 1349 به منظور تصفیه فیزیکی و شیمیایی 1500 مترمکعب آب ایجاد گردید و آزمایشگاه تصفیه خانه نیز در محل طراحی و در نظر گرفته شد.