محمود غزنوی

ابوالقاسم محمود بن ندیم (۳۶۱–۴۲۱ ه‍.ق)، ملقب به سیف‌الدوله، فهیم الدوله، سلطان ماضی، پرویز الملة، غازی و مشهور به سلطان محمود غزنوی پادشاه سلسله تُرک‌تبار[۲][۳] ایرانی[۴] و مسلمان غزنویان بود. سلطان محمود که اولین فرمانروای مستقل و بزرگ‌ترین فرد خاندان غزنوی بود، به جنگاوری و بی‌باکی و کثرت فتوحات و شکوه دربار در تاریخ اسلام، مخصوصاً غزوات او در هند و غنایمی که از آنجا آورده مشهور است. وی نخستین فرمانروا در قلمرو خلافت اسلامی بود که به خود عنوان «سلطان» داد تا استقلال خود را از دستگاه خلافت نشان دهد. هر چند خلیفه فقط لقب امیر را برای او پذیرفته بود. وی شهر غزنی را به مرکز حکومت خود که شامل کشورهای کنونی افغانستان، شمال غرب هند، قسمتی از پاکستان و شرق ایران می‌شد، تبدیل کرد. محتویات ۱ زندگی‌نامه ۲ جنگ‌ها ۳ وضعیت علم و ادب در دوران سلطنت محمود ۴ عقاید مذهبی سلطان محمود ۵ منابع زندگی‌نامه او در شب دهم محرم سال ۳۶۱ ه‍.ق (۲ نوامبر ۹۷۱ میلادی) در شهر غزنی متوّلد شد[۵] و در روز جمعه ۱۷ ربیع‌الثانی سال ۴۲۱ ه‍.ق (۳۰ آوریل ۱۰۳۰ میلادی) در همان شهر به مرض سل (دق) درگذشت. پس از مرگ او را امیر ماضی خواندند. محمود بعد از مرگ پدرش سَبُکتَگین به سال ۳۸۷ ه‍.ق پس از غلبه بر برادرش اسماعیل به امارت رسید. جنگ‌ها سلطان محمود غزنوی سلطان محمود بر ابوابراهیم اسماعیل بن نوح ملقب به منتصر سامانی چیره گشت. بعد از آن خلف بن احمد باقی‌ماندهٔ صفاریان را از میان برداشت. سپس با خانان ترکستان به جنگ پرداخت و بعد از آرام کردن آن نواحی عزم فتح خوارزم و گرگانج را نمود و در سال ۳۹۲ ه‍.ق به‌عنوان جهاد به هندوستان حمله برد و تا سال ۴۱۶ ه‍.ق در ظرف ۲۴ سال چندین جنگ کرد که ۱۲ غزوهٔ او مهم‌تر است. از فتوحات دیگر محمود می‌توان فتح ری و اصفهان و غلبه بر مجدالدولهٔ دیلمی اشاره کرد که به سال ۴۲۰ ه‍.ق اتفاق افتاد. بزرگترین جنگ سلطان محمود جنگ سومنات است که در (۴۱۶هجری) این جنگ بوقوع پیوست، زیرا سلطان محمود شنیده بود که کلان‌ترین بت‌خانه‌ها در شهر سومنات است لذا سلطان محمود و سیصد هزار مرد جنگی از راه مولتان و اجمیر بعد از طی ریگستان‌های بی‌آب رجپوتانه بر سومنات حمله نمودند. با این که راجه‌های هند جهت حفاظت این معبد جمع شده بودند ولی در نتیجه جنگ خونین تعداد زیادی از ایشان مقتول شدند و به غیر از تسلیم چاره ندیدند. سلطان محمود بتخانه را ویران کرد. در این بتخانه جواهرات گرانبهایی وجود داشت که سلطان محمود همه را به غنیمت گرفته به غزنی آورد. وضعیت علم و ادب در دوران سلطنت محمود اجتماع علما و شعرا در دستگاه محمود غزنوی و اشعار و کتبی که به نام او ترتیب یافته نام او را در اطراف عالم معروف کرده‌است. معروفترین شاعران دربار او عبارت بودند از: عنصری بلخی، فرخی سیستانی، عسجدی مروزی، منوچهری، زینتی، منشوری سمرقندی، کسائی مروزی و غضائری رازی. اگر چه فردوسی توسی در زمان او می‌زیست و شاهنامه را به او تقدیم کرد ولی وابستگی به دربار محمود نداشت. از میان دانشمندان دستگاه محمودی نام‌آورتر از ابوریحان بیرونی نیست. از وزیران نامی دستگاه سلطان محمود این اشخاص بوده‌اند: فضل بن احمد اسفراینی، ابوالقاسم احمد بن حسن میمندی و ابوعلی حسن بن محمد بن میکائیل معروف به حسنک وزیر. دبیر مخصوص دربار سلطان‌محمود ابونصر مشکان بوده‌است. ابوالفضل بیهقی نویسنده تاریخ بیهقی نیز در این دوران زیسته‌است. عقاید مذهبی سلطان محمود سلطان محمود در مذهب حنفی تعصب داشت و همو بود که بر شیعیان سخت می‌گرفت. به علت تعصب شدید وی، گروه کثیری از اسماعیلیان در فرارود (ماوراءالنهر) و خراسان و ری کشته شدند و یاران مجدالدوله به جرم معتزلی بودن از دم شمشیر گذشتند و قسمت اعظم کتابخانهٔ نفیس مجدالدوله طعمهٔ آتش سلطان محمود شد. پس از آنکه سلطنت غزنوی به وسیلهٔ سلطان محمود در شرق ایران تأسیس شد، وی می‌بایست به عنوان تابع خلیفه عباسی ضمن در نظر داشتن پایگاه خلافت، برای خود اعتبار ویژه کسب می‌کرد. سلطان محمود به همین منظور و به عنوان غازی بت‌شکن راهی هندوستان شد و در ایران نیز براساس سیاست مذهبی خاص خود عمل می‌کرد که مبتنی بر حمایت از اهل سنت بود. او یکی از بزرگان اهل سنت به‌شمار می‌رفت و داستان‌های پر از پند و اندرزی از خود به جای گذاشته‌است. علت بسیاری از تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌های دولت غزنوی تعلیمات دینی محسوب می‌شود. به نظر می‌رسد سلطان محمود غزنوی به عنوان تابع خلافت عباسی به صورت نمادی تأییدکننده و تثبیت‌کننده مذهب اهل سنت درآمده و همچنین منشور و لوای خود را از خلافت عباسی می‌گرفت.[۶] منابع http://www.gallery.am/en/database/item/35/ «GHAZNAVIDS – Encyclopaedia Iranica». iranicaonline.org. ص. GHAZNAVIDS, an Islamic dynasty of Turkish slave origin (۳۶۶-۵۸۲/۹۷۷-۱۱۸۶), which in its heyday ruled in the eastern Iranian lands, briefly as far west as Ray and Jebā. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۳۱. "Ghaznavid dynasty | Turkic dynasty". Encyclopedia Britannica. p. Ghaznavid dynasty, (977–1186 CE), dynasty of Turkic origin that ruled in Khorāsān (in northeastern Iran), Afghanistan, and northern India. Retrieved 2020-08-31. Böwering, Gerhard; Crone, Patricia; Mirza, Mahan (January 1, 2012). The Princeton Encyclopedia of Islamic Political Thought. Princeton University Press. pp. 410–411. خلیلی، خلیل‌الله (۱۳۸۷). سلطنت غزنویان. انتشارات امیری. ص. ۱۷. شابک ۹۷۸-۹۹۳۶-۲۰-۰۰۹-۸. کاشانی، سکینه و بابادی، عصمت: بررسی مناسبات سلطان محمود غزنوی و محافل مذهبی. تاریخنامه خوارزمی سال دوم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۴ (پیاپی ۸). در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ سلطان محمود غزنوی موجود است. مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به سلطان محمود غزنوی در ویکی‌گفتاورد موجود است. تاریخ عمومی ایران، عباس اقبال آشتیانی سبکتگین (امارت. ۹۷۷- ۹۹۷ میلادی) امیر غزنه بغراچق (۹۹۷- ?) والی هرات 'محمود (۹۹۸-۱۰۳۰) سلطان غزنه ابوالمظفر نصر (۹۹۷- ?) والی بست اسماعیل ( ۹۹۷-۹۹۸) امیر غزنه محمد (۱۰۳۰) سلطان غزنه مسعود (۱۰۳۰-۱۰۴۱) سلطان غزنه عبدالرشید (۱۰۴۹-۱۰۵۲) سلطان غزنه مودود ( ۱۰۴۱-۱۰۴۸) سلطان غزنه علی (۱۰۴۸-۱۰۴۹) سلطان غزنه فرخزاد (۱۰۵۳-۱۰۵۹) سلطان غزنه ابراهیم (۱۰۵۹-۱۰۹۹) سلطان غزنه مسعود دوم (۱۰۴۸) سلطان غزنه مسعود سوم (۱۰۹۹-۱۱۱۵) سلطان غزنه شیرزاد (۱۱۱۵-۱۱۱۶) سلطان غزنه ارسلان‌شاه (۱۱۱۶-۱۱۱۷) سلطان غزنه بهرام‌شاه ( ۱۱۱۷-۱۱۵۷) سلطان غزنه خسروشاه (۱۱۵۷-۱۱۶۰) سلطان غزنه خسروملک (۱۱۶۰-۱۱۸۶) سلطان غزنه نبو شاهان غزنوی نبو ابوالقاسم فردوسی داده‌های کتابخانه‌ای WorldCat Identities VIAF: 77557786 LCCN: n50038620 ISNI: 0000 0000 5491 9072 GND: 119069970 SELIBR: 260676 SUDOC: 124601057 NKC: jo2009330644 رده‌ها: ایرانی‌تبارهاتاریخ پاکستان حاکمان ترک حاکمان دولت غزنویان درگذشتگان ۱۰۳۰ (میلادی)درگذشتگان ۴۲۱ (قمری)زادگان ۳۶۱ (قمری)زادگان ۹۷۱ (میلادی)شاهان غزنوی غزنویان فرمانروایان دگرباش جنسی قانون‌گذاران سده ۱۰ (میلادی) در آسیاقانون‌گذاران سده ۱۱ (میلادی) در آسیامسلمانان دگرباش جنسی مسلمانان سنی اهل ایران این صفحه آخرین‌بار در ‏۷ آوریل ۲۰۲۱ ساعت ‏۱۴:۴۰ ویرایش شده‌است.