مس سونگون

معدن مس سونگون ورزقان و کارخانه تولید مس سونگون ورزقان در موقعیت روستای تخریب شده سونگون (بدلیل وجود منابع معدنی) واقع در استان آذربایجان شرقی واقع شده و فاصله این کانسار از شهر تبریز ۱۳۰ کیلومتر، و از ورزقان ۳۰ کیلومتر بوده و در محدوده روستای تخریب شده سونگون ورزقان واقع است. این معدن در یک منطقه کوهستانی با متوسط ارتفاع ۲۰۰۰ متر بالای سطح دریا واقع شده و در شمال باختری ایران بر روی کمربند مس جهانی قرار دارد. این کانسار به صورت توده نفوذی، بر روی رشته کوه‌های ارسباران (قره داغ) قرار گرفته‌است. این رشته کوه‌ها با ۸۰ کیلومتر عرض بخشی از کمربند آندزیتی آلپ- هیمالیا می‌باشند. رشته کوه‌های مزبور از سمت شرقی از انتهای کوه‌های تالش، جنوب شهرستان گرمی شروع شده و با روند غربی - شرقی از سوی غرب به رشته کوه‌های قفقاز در جمهوری آذربایجان و ارمنستان و نیز آناتولی در ترکیه می‌پیوندد. در واقع این رشته کوه‌ها دنباله رشته کوه‌های قفقاز کوچک می‌باشند. بلندترین و مرتفع‌ترین نقطه این رشته کوه ۲۴۶۰ متر و پست‌ترین نقطه آن ۱۷۰۰ متر می‌باشد، بدین ترتیب اختلاف ارتفاع در محدوده معدن حدود ۷۵۰ متر می‌باشد که سبب ایجاد توپوگرافی شدید و دامنه‌های پرشیب شده‌است. کانی سازی اصلی کانسار شامل کانی‌های مس و مولیبدن است و دومین تولیدکننده مس ایران می‌باشد. ذخیره احتمالی این معدن بیش از یک میلیارد تن و ذخیره قابل استخراج آن (با توجه به اکتشافات انجام گرفته) حدود ۷۹۶ میلیون تن برآورد شده‌است که در مجموع کل ذخایر قطعی، احتمالی و ممکن در محدوده کانسار سونگون ورزقان حدود ۱/۷میلیارد تن سنگ مس با عیار ۰/۶۱٪ است.[۱] [۲] در این معدن غیر از فلز با ارزش مس، مولیبدن، طلا، نقره و دیگر عناصر با اهمیت به صورت فلزات همراه وجود دارند. معدن مس سونگون بعد از شروع به بهره برداری به یکی از مراجع تغییر قدرت در ورزقان تبدیل شد و دلیل آن سیل بیکاران منطقه محروم بود. هر مسئولی که امد سعی کرد طرفداران خود را در این معدن مشغول به کار کند که این سبب ایجاد یک دوقطبی شدید و گسیختگی فرهنگی در منطقه شده است. سونگون که زمانی میتوانست عامل رشد منطقه بسیار محروم ورزقان باشد سبب ایجاد رانت و زود بند و بی عدالتی های فراوان در سطح شهرستان ورزقان شده است. تاریخچه معدن مس سونگون ورزقان سابقه معدنکاری در سونگون به دو قرن پیش (دوره قاجاریه) برمی‌گردد. آثار فعالیت‌های قدیمی به صورت استخراج زیر زمینی در امتداد طول رودخانه سونگون در محدوده پرعیار بوده است. بهره‌برداری از سنگ‌های پرعیار مس تا سال ۱۳۵۱ متناوباً انجام گرفته است. عملیات اکتشافی با استفاده از روش‌های نوین و وسایل و تجهیزات جدید از سال ۱۳۲۵ شروع و تا سال ۱۳۵۶ ادامه داشته است. در سال ۱۳۵۶ وجود ذخایر مس از نوع پرفیری توسط کارشناسان زمین‌شناسی کشور محرز گردید. بطوری که در سال ۱۳۷۰ طبق عملیات اکتشافی، ژئو شیمی و ژئو فیزیکی توسط شرکت اولنگ و ایتوک، وجود آنومالی‌های قوی مس و مولیبدین قطعی شد. مطالعات امکان‌پذیری مقدماتی در سال ۱۳۷۰ توسط شرکت SNC کانادا و در سال ۱۳۷۴ توسط شرکت ایتوک انجام شد. نخستین گمانه کانسار در سال ۱۳۶۸ حفر شد و از سال ۱۳۶۸ تا سال ۱۳۷۱ اکتشافات نیمه تفضیلی توسط شرکت معدنکاری اولنگ و یک شرکت انگلیسی با حفر ۷ دهنه تونل اکتشافی با سطح مقطع ۴ مربع و متراژ کل ۲۵/۲۲۲۴ متر عملیات اکتشافی را ادامه و نیز گمانه‌هایی طی سالهای ۱۳۷۰ تا سال ۱۳۷۱ در بخش شرقی و شمال شرقی توده کانسار تا اسکارن شمالی ۳۰ حلقه گمانه به عمق ۳۰۰۰ متر حفر گردید، تا پارامترهای لازم برای تخمین و برآورد ذخیره، توسط شرکت‌های مزبور فراهم شد. عملیات پیش باطله نیز از سال ۱۳۷۲ توسط شرکت ترانشه معدن، آغاز و همزمان با انجام اکتشافات تکمیلی و تفضیلی به کمک شرکت‌های مشاور پارس اولنگ و شرکت Rio tinto در سال ۱۳۷۸ به پایان رسید. منابع معدن مس سونگون «شرکت ملی صنایع مس ایران». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ مارس ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۲ مارس ۲۰۱۱. «تولید کنسانتره مس سونگون 6 درصد افزایش یافت». خبرگزاری جمهوری اسلامی. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۴-۲۲.