التنبیه والاشراف

ألتّنبیهُ و الإشراف کتابی تاریخی و جغرافیایی به زبان عربی که آخرین اثر مسعودی مورخ شیعه در قرن چهارم است. مؤلف در بخش اول، مباحث کیهانی و جغرافیایی را آورده و در بخش دوم به مباحث تاریخی می‌پردازد. وی نوآوری‌های متعددی را در این کتاب تجربه کرده است. این اثر به زبان‌های دیگر نیز ترجمه شده است. محتویات ۱ درباره مؤلف ۲ انگیزه تألیف ۳ فهرست ۴ نوآوری‌های مسعودی ۵ ترجمه‌ها ۶ پانویس ۷ منابع درباره مؤلف نوشتار اصلی: علی بن حسین مسعودی علی بن حسین مسعودی تاریخ‌نگار و جغرافی‌دان مسلمان سده چهارم هجری قمری که از او کتاب‌های مروج الذهب و التنبیه و الاشراف به یادگار مانده است. به دلیل گزارش‌های بی‌طرفانه وی از وقایع تاریخی، مذهبش به روشنی معلوم نیست با این حال از دیرباز در منابع زندگی نامه و رجال شیعه، وی را دانشمندی شیعه مذهب شناخته‌اند. امروزه نیز بسیاری از پژوهشگران وی را شیعه به شمار آورده و آثار باقی مانده از وی را حاوی شواهد کافی برای اثبات این مدعا می‌دانند. انگیزه تألیف مسعودی ابتدا کتاب‌های دیگر مانند «اخبار الزمان» و «مروج الذهب» را نوشته و در آخر، با هدف نوشتن کتابی جامع و مختصر به تألیف کتاب التنبیه روی آورده و آن را در شهر فسطاط در سال ۳۴۵ق به پایان رسانده است.[۱] [۲] فهرست مؤلف در آغاز، مطالبی کیهانی و جغرافیایی بدین شرح می‌آورد: افلاک و هیأت آن و ستارگان و تاثیرهای آن و عناصر و ترکیبات آن -زمان‌ها و فصل‌ها -بادهای چهارگانه و وزش‌گاه‌ها و تأثیرهای آن. کره زمین و شکل آن و مطالبی که درباره مساحت و مقدار آبادی و مردم‌نشین آن گفته شده است. اقلیم‌های هفت‌گانه و طول و عرض آن -اقلیم چهارم و صفت و فضل آن -دریاهای جهان. امت‌هاي هفت‌گانه در روزگار باستان. پادشاهان ایران از گذشته دور تا ساسانیان. تاریخ پیامبران و پادشاهان و سرگذشت ملت‌ها. تاریخ اسلام شامل زندگی پیامبر(ص)، خلفای راشدین، امویان و عباسیان تا زمان تألیف کتاب.[۳] نوآوری‌های مسعودی واژه‌شناسی، زبان‌شناسی، بیان وجه تسمیه‌ها، تحلیل پدیده‌های طبیعی، انعکاس آراء طبی، بیان آداب اقوام و ملل و فرق گوناگون، وصف شهرها و سرزمین‌ها، و نقد آراء دانشمندان و مآخذ ایشان از جمله نوآوری‌های مسعودی در التنبیه و الاشراف است.[۴] ترجمه‌ها این کتاب را کارادو وو به زبان فرانسه ترجمه کرده[۵] و ترجمه فارسی آن هم از ابوالقاسم پاینده است. پانویس مسعودی، ترجمه التنبیه و الاشراف، ۱۳۶۵ش، ص۱و۲. عسگری، مسعودی و «التنبیه و الاشراف»، ۱۳۷۶ش. مسعودی، ترجمه التنبیه و الاشراف، ۱۳۶۵ش، ص۱۲. عسگری، مسعودی و «التنبیه و الاشراف»، ۱۳۷۶ش. عسگری، مسعودی و «التنبیه و الاشراف»، ۱۳۷۶ش. منابع علیرضا عسگری، مسعودی و «التنبیه و الاشراف»، مقالات و بررسی‌ها، زمستان ۱۳۷۶ - شماره ۶۲. مسعودی، علی بن الحسین، التنبیه و الاشراف، تصحیح عبد الله اسماعیل الصاوی، قاهرة،‌دار الصاوی، بی‌تا. مسعودی، علی بن الحسین، التنبیه و الاشراف، ترجمه ابو القاسم پاینده، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۵ش.