فزت و رب الکعبه

فُزْتُ وَ رَبِّ الْکَعْبَه سخنی از امام علی(ع) به‌معنای «به پروردگار کعبه سوگند، رستگار شدم.‏»[۱] که پس از ضربت خوردن در سحر ۱۹ رمضان سال ۴۰ق بر زبان آورده است. حکاکی عبارت فزت و رب الکعبه بر محراب مسجد کوفه فزت و رب الکعبه بر محراب مسجد ملک کرمان بنا به گزارش ابن‌قتیبه دینوری تاریخ‌نگار قرن سوم هجری قمری، ابن‌ملجم مرادی به طرف على(ع) رفت و گفت: حُکم از آن خداست نه از آن تو، سپس با شمشیر ضربه‏‌اى بر پیشانى على(ع) زد. على(ع) گفت: «فُزْتُ وَ رَبِّ الْکَعْبَة؛ به خداى کعبه رستگار شدم».[۲] مرتضی مطهری (درگذشت: ۱۳۵۸ش)، این عبارت را شاهدی بر این نکته ذکر می‌کند که از منظر اخلاق فردی، در منطق اسلام، شهادت برای شهید موفقیت است نه شکست[۳] ازاین‌رو شهادت، جشن و شادمانی دارد.[۴] در شرح نهج‌البلاغه آیت‌الله مکارم نیز این عبارت شاهدی برای این مسئله ذکر شده که روح علی(ع) با جهان مادی پیوند نداشته بلکه پیوندش با عالم بالا، فرشتگان و خدا بوده است؛ ازاین‌رو امام، ضربه ابن‌ملجم را مقدمه لقای پروردگار می‌دانسته است.[۵] سید رضی،[۶] ابن‌شهرآشوب[۷] و ابن‌اثیر[۸] و بلاذُری[۹] این سخن را نقل کرده‌اند. البته تعدادی از منابع متأخر به‌جای عبارت مذکور با تغییری کوچک تعبیر «فزت برب الکعبة» را نقل کرده‌اند.[۱۰] بنا به نقل ابن‌عبدالبر تاریخ‌نگار قرن پنجم هجری قمری، پیش از امام علی(ع)، حرام بن ملحان در سَرِیه بئر معونه در سال ۴ هجری قمری به هنگام شهادت جمله «فزت و ربّ الکعبة» را بر زبان جاری کرده بود.[۱۱] به گفته مرتضی مطهری، حافظ شیرازی در شعر زیر به سخنان امام علی(ع) در هنگام ضربت‌خوردن و پس از آن اشاره کرده است:[۱۲] حافظ: دوش وقت سحر از غصه نجاتم دادند و اندر آن ظلمت شب آب حیاتم دادند چه مبارک سحری بود و چه فرخنده شبی آن شب قدر که این تازه براتم دادند[۱۳] کتابی با عنوان کلام الامیر امیر الکلام در شرح عبارت «فزت و رب الکعبه» توسط عبدالله اسدی به زبان فارسی نوشته شده است. این کتاب در سال ۱۳۹۵ش در ۱۵۶ صفحه منتشر شد.[۱۴] پانویس محدثی، فرهنگ غدیر، ۱۳۹۲ش، ص۴۶۵. ابن‌قتیبه، الإمامة و السیاسة، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۸۰. مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۷۶ش، ج۱۷، ص۵۶۶-۵۶۷. مطهری، مجموعه آثار، ج۲۴، ص۴۷۱. مکارم شیرازی، پیام امیرالمؤمنین، ۱۳۸۶ش، ج۵، ص۷۱۷. سید رضی، خصائص الأئمة، ۱۴۰۶ق، ص۶۳. ابن‌شهرآشوب‏، مناقب آل ابی‌طالب‏، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۱۱۹. ابن‌اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۶۱۸. بلاذری، أنساب الأشراف‏، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۴۸۸. برای نمونه نگاه کنید به: مازندرانی، شرح الکافی، ۱۳۸۲ش، ج۱۱، ص۲۲۵. ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۳۷. مطهری، مجموعه آثار، ج۲۴، ص۴۷۱. حافظ، دیوان حافظ، غزلیات، بی‌تا، ص۱۸۳. اسدی، کلام الامیر امیر الکلام، ۱۳۹۵ش، شناسه کتاب. منابع ابن‌اثیر، علی بن محمد، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۹ق. ابن‌شهرآشوب مازندرانی، مناقب آل أبی‌طالب علیهم‌السلام، قم، انتشارات علامه، چاپ اول، ۱۳۷۹ق. ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله‏، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق: علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۴۱۲ق. ابن‌قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم‏، الامامة و السیاسة، تحقیق: علی شیری، بیروت، دارالأضواء، چاپ اول، ۱۴۱۰ق. اسدی، عبدالله، کلام الامیر امیر الکلام؛ شرح جمله (فزت ورب الکعبه)، اردبیل، انتشارات محقق اردبیلی، چاپ اول، ۱۳۹۵ش. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق: سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۴۱۷ق. حافظ، شمس‌‌الدین محمد، دیوان حافظ، بی‌تا. سید رضی، محمد بن حسین، خصائص الأئمة علیهم‌السلام (خصائص أمیر المؤمنین علیه‌السلام)، تصحیح: محمدهادی امینی، مشهد، آستان قدس رضوی، چاپ اول، ۱۴۰۶ق. مازندرانی، محمدصالح بن احمد، شرح الکافی، محقق ابوالحسن‏ شعرانى، تهران، المکتبة الاسلامیة، ۱۳۸۲ش. محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، قم، نشر معروف، ۱۳۹۲ش. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، تهران، صدرا، ۱۳۷۶ش. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین(ع)، تهیه و تنظیم جمعی از فضلاء، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ اول، ۱۳۸۶ش. نبو علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام لقب و کنیه ابوالحسن • زوج البتول • ابوتراب • امیرالمؤمنین • صدیق اکبر • فاروق • یعسوب‌ الدین • ابوالریحانتین • ابوالسبطین • ساقی کوثر • اسدالله • حیدر کرار • قرآن ناطق • صاحب اللواء • انزع بطین • خاصف النعل • شاه مردان • شاه نجف • فهرست کنیه‌ها و لقب‌ها فضائل آیه لیلة المبیت • آیه ولایت • آیه اولی‌الامر • آیه تطهیر • آیه اکمال • آیه تبلیغ • آیه اطعام • آیه نصر • آیه شاهد • آیه صادقین • صالح المؤمنین • حدیث کسا • حدیث غدیر • حدیث منزلت • حدیث وصایت • ازدواج با حضرت فاطمه • مباهله • خاتم‌بخشی • حدیث قسیم النار و الجنة • حدیث علی مع الحق • ولایت امام علی(ع) • حدیث خاصف النعل اصحاب سلمان • ابوذر • مقداد • عمار • کمیل • میثم تمار • مالک اشتر • اویس قرنی • اصبغ بن نباته • ابوایوب انصاری • شرطة الخمیس • ادامه حکومت حکومت امام علی(ع) • جنگ‌های دوره خلافت (جمل • صفین • نهروان) • حکمیت • غارات مخالفان قاسطین • ناکثین • مارقین • خوارج • ابن ملجم • عایشه • معاویه • قطام • نواصب • عمرو بن عبدود خطبه‌ها و نامه‌ها خطبه‌ها خطبه بدون الف • خطبه بدون نقطه • خطبه تطنجیه • خطبه بیان• خطبه شقشقیه • خطبه غراء • خطبه اشباح • خطبه متقین • خطبه قاصعه • خطبه ۸۰ نهج البلاغه • خطبه وسیله • خطبه طالوتیه• مناشده امام علی به واقعه غدیر • سخنان امام علی(ع) در خاکسپاری حضرت فاطمه(س) • خطبه‌های نهج البلاغه • خطبه ۱۱۵ نهج البلاغه • خطبه در لیلةالهریر نامه‌ها نامه به امام حسن • نامه به مالک اشتر • نامه به عثمان بن حنیف • نامه به اشعث • نامه به شریح قاضی • نامه به سهل بن حنیف • فهرست نامه‌های نهج البلاغه دعاها دعای کمیل • مناجات شعبانیه • دعای عشرات • دعای صباح • دعای مشلول • حرز یمانی • مناجات منظوم • مناجات در مسجد کوفه • دعای صنمی قریش کتاب‌ها مصحف امام علی(ع) • نهج البلاغه • غرر الحکم • صحیفه علویه • خصائص امیرالمؤمنین • کفایة الطالب • فضائل امیرالمؤمنین ←ادامه بستگان نسب ابوطالب • فاطمه بنت اسد • عبدالمطلب • هاشم بن عبدمناف • عبدمناف بن قصی • قصی بن کلاب همسران فاطمه(س) • ام‌البنین • اسماء دختر عمیس • امامه بنت ابوالعاص • خوله حنفیه • ام‌حبیب • لیلا • ام‌سعید فرزندان امام حسن (ع) • امام حسین (ع) • زینب(س) • ام کلثوم • محسن • عباس • محمد بن حنفیه • رقیه • عمر • جعفر • عثمان • ابوبکر • فاطمه • عبدالله • محمد اصغر • یحیی • ام الحسن • رمله • نفیسه • عبیدالله برادران عقیل بن ابی‌طالب • جعفر بن ابی‌طالب • طالب بن ابی‌طالب خواهران ام‌هانی • جمانه مکان‌ها سقیفه بنی‌ساعده • غدیر خم • حرم • دکة القضاء • آبار علی • بند امیر • ینبع • مزار شریف • خانه امام علی(ع) در کوفه • ستون حرس • باب الثعبان وابسته شهادت ثالثه • ذوالفقار • شورای شش‌نفره • روز دوح • سریال امام علی • شب ضربت‌‌خوردن • شب بیست و یکم • آل ابی‌طالب • دعای ناد علی • سب علی(ع) • کلمات قصار • فزت و رب الکعبة • سیره علوی • سکوت ۲۵ ساله امام علی(ع) • خط معلی • کرم الله وجهه • ها علی بشر کیف بشر • همای رحمت • لا حکم الا لله • علی ولی الله • قاعدین • علی حبه جنه • قصیده عینیه ابن‌ابی‌الحدید • فهرست مدفونان در حرم امام علی(ع) • سال امام علی(ع) • نماز امام علی(ع) • سریه امام علی در یمن • داستان خواستگاری امام علی از دختر ابوجهل • شهادت امام علی(ع) • داستان حدیده محماة • قصیده فضل امیرالمؤمنین • بیعت امام علی(ع) با خلفا فضائل امام علی(ع) / نهج البلاغه / اصحاب امام علی / کتاب‌شناسی امام علی رده: سخنان امام علی این صفحه آخرین‌بار در ‏۷ ژوئن ۲۰۲۵ ساعت ‏۱۵:۱۲ ویرایش شده است.