محمد ابن مسعود عیاشی سمرقندی

محمد ابن مسعود عیاشی سمرقندی (متوفای ۳۲۰ هق)، مفسر، ادیب و محدث شیعی است. وی صاحب تفسیر عیاشی است. معرفی نام کامل وی محمد ابن مسعود بن عیاشی عراقی کوفی است. کنیه اش ابوالنضر و معروف به عیاشی است. او در رشته‌هایی همچون فقه، ادب، تفسیر و حدیث تبحر داشته‌است و یکی از علمای برجسته شیعه معاصر با شیخ کلینی محسوب می‌شود.[۱] مدرس تبریزی می‌گوید که کشی صاحب رجال معروف از شاگردان عیاشی است. مدرس تبریزی همچنین گفته‌است که عیاشی در علومی همچون طب، نجوم، قیافه و فقه دارای بیش از ۲۰۰ جلد کتاب است. تفسیر عیاشی در این میان مهم‌ترین کتاب وی محسوب می‌شود که بر اساس اخبار و احادیث امامان شیعه دوازده‌گانه است.[۲] .[۳] تغییر مذهب عیاشی نخست پیرو مکتب فقهی اهل سنت بود ولی به واسطه مطالعه فقه شیعی، مکتب شیعه جعفری را می‌پذیرد. او در این راه حتی تمام میراثی که به وی ارث می‌رسد را، بالغ بر سیصد هزار دینار، در این راه مصرف می‌کند. گفته شده‌است که منزل وی محل تجمع عالمان علوم مختلف بوده‌است. یک مجلس برای افراد عامی تشکیل می‌شده‌است و یک مجلس هم برای کسانی که در علوم اسلامی متخصص بوده‌اند.[۴] آثار متأسفانه بیشتر آثار وی به دست ما نرسیده‌اند. تفسیر عیاشی نیز که بدست ما رسیده‌است تنها شامل نیمه اول آن تا سوره کهف است که در شهرهای مشهد و زنجان و تبریز و کاظمین موجود است. اساتید این نسخه‌ها به دلیل اختصار حذف شده‌است.[۵] بنابراین تنها جلد نخست از آثار تفسيری وی در اختیار ماست. علامه طباطبایی از احتمال وجود مجلد دوم تفسیر عیاشی در مناطق جنوبی ایران سخن رانده‌است.[۶] دیگر آثار وی از این قرار است: • مکه و الحرم در سیره شناسی • المعاریض در شعر • کتاب شعر • الانبیاء و الاولیاء • سیره ابی بکر • سیره عمر • سیره عثمان • سیره معاویه[۷] جستارهای وابسته • شیعه • شیخ کلینی • تفسیر عیاشی منابع 1. عقیقی بخشایشی، فقهای نامدار شیعه، ناشر کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، چاپ صدر، چاپ دوم ۱۳۷۲ شمسی، ص ۲۸ 2. مدرس تبریزی، ریحانه الادبج4ص220 3. A. F. L. Beeston. Arabic Literature to the End of the Umayyad Period. p. 306. 4. عقیقی بخشایشی، فقهای نامدار شیعه، ناشر کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، چاپ صدر، چاپ دوم ۱۳۷۲ شمسی، ص ۳۰ 5. آقا بزرگ تهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج ۴، ص ۲۹۵ 6. مقدمه علامه طبایی بر تفسیر عیاشی ص ۳ 7. سید حسن صدر، تأسیس الشیعه لعلوم الاسلام، ۱۳۷۶ش، ص ۲۶۰ • ن • ب • و تفسیرهای قرآن تفسیرها شیعه فرات کوفی • قمی • البیان • تبیان • مجمع‌البیان • رازی • عیاشی • المنتخب • متشابه القرآن و مختلفه • کنز العرفان فی فقه القرآن • نورالثقلین • نعمانی • منهج‌الصادقین • شبر • مقتبس الانوار • برهان • صافی • تأویل الآیات • لاهیجی • المیزان • نمونه • تسنیم • جوامع الجامع • الباقر • فتح‌القدیر • سورآبادی • نوین • زبدة التفاسیر • گازر • پرتوی از قرآن • روشن • حسن عسکری • تلخیص البیان • ابوالفتح دیلمی • نور • عین العبرة فی غبن العترة • الفرقان • روان جاوید • مشکاة • الاصفی • مواهب الرحمن • بیان السعادة • انوار درخشان در تفسیر قرآن • ابولافتح دیلمی • آلاء الرحمن • قاموس القرآن • محیط‌الاعظم • کتاب‌الله • گازر • راهنما • سعدالسعود • فقه القرآن فی شرح آیات الأحکام • القرآن الکریم • تقریب القرآن الی الاذهان • پیام قرآن • محیط الاعظم • حکیم • ولایت سنی جلالین • سیوطی • طبری • تفسیر کشاف • تفسیر کبیر • نیشابوری • کشف‌الاسرار • بیضاوی • قرطبی • ابوالسعود • ابن کثیر • روح‏البیان • روح‌المعانی • فتح القدیر • نور • جواهر التفسیر • مواهب علیه • نامی مفسران شیعه قمی • عیاشی • بحرانی • طبرسی • طوسی • رازی • رضی • سید بن طاووس • خویی • مقدس اردبیلی • طباطبایی • کاشانی (فتح‌الله) • کاشانی (فیض) • جوادی آملی • مکارم شیرازی • صادقی تهرانی • فاضل مقداد • سید مرتضی • طالقانی • قرائتی • میر حیدر آملی • ابن ادریس • عبدالله شبر • محمدتقی شریعتی • محمد مؤمن مشهدی • هاشمی رفسنجانی • محمدعلی انصاری • ابن شهرآشوب • سبزواری • بلاغی • محمد شیرازی • قطب‌الدین راوندی • سعیدی • ابولفضل دیلمی • نجفی همدانی • ملاصدرا • عبدالصمد ساکی • سلطانعلیشاه سنی ابن عثیمین • ابوالفضل رشید الدین میبدی • جارالله زمخشری • جلال‌الدین سیوطی • حسین واعظ کاشفی • سید قطب • عبدالرحمان شرفکندی • فخر رازی • محمد بن جریر طبری • محمد بن قاسم انباری • محمد خال • محمد عبده • مصطفی خرم‌دل • ملا عبدالکریم مدرس • ناصرالدین عبدالله بیضاوی فهرست تفسیرهای قرآن رده‌ها: • اسلام‌شناسان • عالمان شیعه • عالمان مسلمان • درگذشتگان ۹۳۲ (میلادی) • رجال حدیث شیعه • روحانیان شیعه • این صفحه آخرین‌بار در ۲۷ ژوئن ۲۰۲۲ ساعت ۰۵:۱۵ ویرایش شده است.