آموزش و مدرسه در ایران باستان

دربارهٔ آموزش کودکان در عهد هخامنشیان اطّلاعات کمی وجود دارد. در دو سند ایلامی که از تخت جمشید به دست آمده و مربوط به سال بیست سوم از سلطنت داریوش بزرگ (سال ۴۹۹ قبل از میلاد) است عبارت "پسران پارسی که متن‌ها را رو نویسی می‌کنند" ذکر شده‌است. ممکن است که این پسران در حال یادگیری خط میخی پارسی بوده‌اند که در آن زمان احتمالاً تعداد اندکی از کاتبان از آن آگاه بوده‌اند؛ چرا که بیشتر برای کتیبه‌های فتوحات سلطنتی به کار برده می‌شد. حتی اشراف و کارمندان بالا رتبه ایرانی نیز بی سواد بودند و نوشتن نقشی در آموزش معمول ایرانیان بازی نمی‌کرد.[۱] مشابها هیچ گواه محکمی در مورد آموزش در دوران اشکانیان باقی نمانده‌است. ولی ممکن است بتوان گفت که شبیه دوران ساسانیان بوده‌است. اطّلاعات ما در مورد عهد ساسانی محدود به آموزش شاهزادگان، اشراف، موبدان و منشیان درباری بوده‌است. اکثر روستا نشینان بی سواد بودند ولی احتمالأ بیشتر تاجران شهری حداقل با نوشتن و محاسبه آشنا بودند.[۲] آموزش در عهد هخامنشیان منابع یونانی مقداری اطلاعات در مورد آموزش معمول در ایران به دست می‌دهند. به گفته هرودوت، پسران ایرانی تا پنج سالگی مجاز به حضور یافتن در نزد پدرانشان نبودند و تا پیش از آن در نزد زنان زندگی می‌کردند. از سنّ پنج سالگی تا بیست سالگی، آموزش اسب سواری، تیر اندازی و راست گویی می‌دیدند. ایرانیان دروغ گفتن را بدترین توهین می‌دانستند، و مهارت جنگیدن را نشانه مردانگی می‌دانستند. کسنوفون در دانشنامه کوروش می‌نویسد که در سنّ شانزده یا هفده سالگی، پسران اشراف ایرانی به بارگاه سلطنتی آورده می‌شدند تا به تمرین سوارکاری، تیر اندازی، پرتاب نیزه و شکار بپردازند. به علاوه آن‌ها آموزش عدالت، گوش به فرمان بودن، شکیبایی و دیسیپلین فردی نیز می‌دیدند. به وضوح، هدف ایرانیان از آموزش، علاوه بر هدایت اخلاقی، تربیت سربازهایی کارا بود. در کتاب آلکیبیادس (منسوب به افلاطون) آمده‌است که شاهزادگان ایرانی در سنّ چهارده سالگی به چهار ایرانی نامدار سپرده می‌شدند که به آن‌ها پرستش خدایان، سیاست، اعتدال و شهامت بیاموزند.[۱] آموزش در عهد اشکانیان و ساسانیان آموزش اجباری کودکان اشراف و خانواده‌های طبقه بالای جامعه در رساله خسرو پسر کواد چنین شرح داده شده‌است: نوشتن، آموزش مذهبی، ورزش و ادب دربار. یک کودک اشراف زاده (مذکر) از سنّ مناسب که بین ۵ تا ۷ سال بود مدرسه رفتن را شروع می‌کرد و آموزش‌های عمومی و مذهبی را در سنّ ۱۵ سالگی به پایان می‌رساند. در مدرسه او یاد می‌گرفت که چطور بنویسد و علاوه بر این او متون مورد نیاز برای هیربد شدن را هم از حفظ می‌کرد. همچنین به ترجمه پهلوی اوستا (زند) گوش فرا می‌داد. اختربینی نیز بخشی از واحدهای درسی بود. گزارش‌هایی نیز از خواندن کلیله و دمنه در مدرسه وجود دارد.[۲] منابع 1. "آموزش در عهد هخامنشیان" از دانشنامه ایرانیکا 2. "آموزش در عهد اشکانیان و ساسانیان" از دانشنامه ایرانیکا • ن • ب • و شاهنشاهی هخامنشی پیشینه • پادشاهی • تبارنامه • گاهشمار • تاریخ دموکراسی هنر • سکه‌ها • دانکه • دریک • تکوک شیر غران معماری • معماری هخامنشیان • تخت جمشید • پاسارگاد • آرامگاه کوروش • نقش رستم • کعبه زرتشت • آرامگاه هالیکارناسوس • آرامگاه‌های زانتوس • آرامگاه هارپی • آرامگاه نرئید • آرامگاه پایاوا فرهنگ • بایگانی‌های اداری تخت جمشید • خط میخی • پارسی باستان • سنگ‌نبشته بیستون • سنگ‌نبشته خشایارشا در ترکیه • گنج‌نامه جنگاوری • خیزش پارس‌ها • نبرد هیربا • نبرد مرز پارس • جنگ‌های ایران و لیدی • نبرد پتریا • نبرد تیمبرا • محاصره سارد • نبرد اوپیس • فتح نخست مصر • نبرد کوناکسا • فتح دره سند • لشکرکشی داریوش به سکاها • جنگ‌های ایران و یونان • شورش ایونیان • نبرد ترموپیل • نبرد آرتمیزیوم • نبرد سالامیس • نبرد پلاته • نبرد میکال • نبرد ماراتون • اتحادیه دلوس • نبرد لاده • محاصره ارتریا • محاصره ناکسوس • نبردهای اتحادیه دلوس • نبرد یوریمدون • جنگ پلوپونز • نبرد کوزیکوس • نبردهای کورنتیان • نبرد کنیدوس • شورش بزرگ ساتراپ‌ها • فتح دوم مصر • حمله اسکندر مقدونی • نبرد گوگمل • نبرد گرانیک • نبرد دربند پارس • نبرد ایسوس • محاصره غزه • محاصره هالیکارناس • محاصره ملط • محاصره پرینتوس • محاصره صور مرتبط • خاندان هخامنشی • فارناکیان • صلح آنتالکیداس • عهدنامه کالیاس • پادشاهی پنتوس • مهردادیان • پادشاهی کاپادوکیه • دودمان آریارادیان • جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران • ساتراپی‌ها • راه شاهی • ابلیسک زانتوس • گاهشماری کاپادوکیه رده‌ها: • آموزش و پرورش در ایران • تاریخ ایران باستان • شاهنشاهی اشکانی • شاهنشاهی ساسانی • هخامنشیان • این صفحه آخرین‌بار در ۱۳ سپتامبر ۲۰۲۵ ساعت ۰۸:۲۲ ویرایش شده است.