سنگ بست زواره

قلعه "سنگ بست" از نمادهای تاریخی زواره که در دل بافت تاریخی شهر واقع شده، مربوط به قرن پنجم هجری و جزو آثار ملی کشور محسوب می گردد. این قلعه تاریخی 900 ساله به دست ابوعلی دهدار زواره‌ای در زمینی به وسعت یک هزار و ۵۰۰ متر مربع در دوره سلجوقیان و در دو طبقه بنا شده است. ابوعلی دهدار زواره ای که از مقربان حسن صباح بشمار می آمد، از مشاهیر قرن پنجم هجری که در طب، نجوم و هیات، مهارتی تام و تمام داشته، در این قلعه سکونت داشته است. در قلعه تاریخی زواره که در آن دوران یک ساختمان حکومتی محسوب می شده؛ عرفا و علما و شعرای زیادی از جمله "مولانا سپهری زواره ای" شاعر نامدار و اهل عرفان و مقامات معنوی و از مقربان حسن صباح که در این قلعه سکونت داشته اند. سقف این بنای با ارزش تاریخی کشور در سال ۱۳۹۶ توسط میراث فرهنگی مرمت و بهسازی گردید و خوشبختانه از تخریب این بنا جلوگیری شده است، اما متاسفانه در خصوص مرمت دیوارهای بیرون و داخل آن بی مهری هایی صورت گرفته و اقدامی نشده است. قطعا اگر این بنای تاریخی قرن پنجم (ه-ق) در هرجایی دیگر کشورمان بود، مرمت گردیده و یکی از مقاصد گردشگری کشور محسوب می شد، چرا که قلعه سنگ بست زواره، از بزرگترین و مستحکم ترین قلعه‌های کشور پس از قلعه الموت رودبار قزوین است که در قرن پنجم هجری قمری بنا گردیده است. این قلعه شامل اصطبل، انبار، قسمت‌های مسکونی، اتاق ها، قراولخانه و برج‌های دیدبانی است. ارتفاع قلعه زواره به ۱۲ متر می‌رسد و خشت خام، گل و خاک از عناصر بنیادین به کار رفته در این بنا است و در قسمت زیرین آن نیز از سنگ استفاده شده است و عده ای معتقدند آن بنای زیرین دارای قدمت بیشتری است. این قلعه به صورت مکعبی شکل بنا شده است و در زوایای آن، چهار برج استوانه‌ای شکل به چشم می‌خورد و بر فراز آن جایگاه دیده بانی بوده که نیروها دورتا دور حصار شهر را تحت مراقبت و کنترل داشته‌اند و فضای درونی این قلعه در دو طبقه به صورت چهار صفه‌ای است که اخیرا مرمت شده است. در اوایل قرن هفتم هجری، یکی از اهداف هجوم مغولان به شهر زواره، تخریب این قلعه نظامی مستحکم بوده است، گفت: هم اکنون مالک عمده این بنا شخصی بوده و این قلعه احتیاج به مرمت و بازسازی دارد و امیدواریم که داشتن مالک خصوصی دلیل و بهانه ای بر بی توجهی مسئولین مربوطه و تعلل در مرمت آن نشود. این قلعه دفاعی سال ۱۳۸۱ با شماره ۶۱۴۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.