رودکی در توصیف هرمان کارل اته

بوعبدالله جعفر بن محمد بن حکیم بن عبدالرحمن بن آدم (حوالی ۸۵۸ – ۹۴۰/۴۱ میلادی) اولین نابغه بزرگ ادبی ایران مدرن [بعد از اسلام]، در حدود سال‌های ۸۷۰-۹۰۰ در رودک، روستایی در ماوراءالنهر، متولد شد. اکثر شرح حال نویسان او ادعا می‌کنند که او کاملاً نابینا بوده است، اما شناخت دقیق رنگ‌ها که در اشعار او دیده می‌شود، این موضوع را بسیار مشکوک می‌کند. شهرت دستاوردهای او به گوش نصر دوم بن احمد سامانی، حاکم خراسان و ماوراءالنهر (۹۱۳-۹۴۲) رسید، که شاعر را به دربار خود دعوت کرد. رودکی همدم روزانه او شد، به بالاترین افتخارات رسید و ثروت زیادی اندوخت. با وجود اسلاف مختلف، او به خوبی شایسته عنوان «پدر ادبیات فارسی»، «آدم یا ملک الشعرا» است، زیرا او اولین کسی بود که بر هر شکلی از شعر حماسی، غنایی و تعلیمی، مهر خاص و شخصیت منحصر به فرد خود را زد. همچنین گفته می‌شود که او بنیانگذار «دیوان» بوده است - یعنی شکل معمول مجموعه کامل سروده‌های غنایی یک شاعر به ترتیب کم و بیش الفبایی که تا به امروز در بین همه نویسندگان مسلمان رایج است. از 1,300,000 بیت منسوب به او، تنها 52 قصیده، غزل و رباعی باقی مانده است. از شاهکارهای حماسی او چیزی جز چند بیت پراکنده در فرهنگ‌های لغت بومی نداریم. اما جدی‌ترین فقدان، ترجمه او از نسخه عربی ابن مقفع از کتاب افسانه‌ای قدیمی هندی کلیله و دمنه است که او به درخواست شاه حامی خود به شعر فارسی درآورد. با این حال، قطعات متعددی در فرهنگ لغت فارسی اسدی طوس (ویرایش پی. هورن، گوتینگن، 1897) حفظ شده است. رودکی در قصاید خود، که همگی به ستایش فرمانروا و دوستش اختصاص یافته‌اند، الگوهای بی‌نظیری از ذوقی لطیف و ظریف را برای ما به یادگار گذاشته است، که با سروده‌های غالباً پرطمطراق مدیح ه‌سرایان بعدی ایرانی بسیار متفاوت است. قصاید و قطعات تعلیمی او با خطوط سنجیده، نوعی فلسفه اپیکوری از زندگی انسان و سعادت انسان را بیان می‌کنند. قطعات صرفاً غنایی در ستایش عشق و شراب، از آن هم جذاب‌ترند. رودکی پس از مرگ دوست تاجدار خود، در فقر و فراموشی درگذشت. نسخه کاملی از تمام اشعار موجود رودکی، به متن فارسی و ترجمه موزون آلمانی، همراه با شرح حال، بر اساس چهل و شش نسخه خطی فارسی، در کتاب «رودکی در سامان‌دنده» نوشته دکتر اچ. اته (Göttinger Nachrichten, 1873, pp. 663-742) وجود دارد. همچنین نگاه کنید به "Neupersische Literatur" او در Grundriss der iranischen Philologie گایگر (ii.). پی. هورن، گش. der persischen Literatur (1901)، ص. 73; E. G. Browne، تاریخ ادبی ایران، i. (1902)؛ C. J. Pickering، "A Persian Chaucer" در National Review (مه 1890). 1911 Encyclopædia Britannica/Rūdagī RŪDAGĪ (d. 954). Farīd-eddīn Mahommed 'Abdallāh, the first great literary genius of modern Persia, was born in Rūdag, a village in Transoxiana, about 870-900. Most of his biographers assert that he was totally blind, but the accurate knowledge of colours shown in his poems makes this very doubtful. The fame of his accomplishments reached the ear of the Sāmānid Nasr II. bin Ahmad, the ruler of Khorāsān and Transoxiana (913-42), who invited the poet to his court. Rūdagī became his daily companion, rose to the highest honours and amassed great wealth. In spite of various predecessors, he well deserves the title of “father of Persian literature,” “the Adam or Sultan of poets,” since he was the first who impressed upon every form of epic, lyric and didactic poetry its peculiar stamp and its individual character. He is also said to have been the founder of the “dīwān” — that is, the typical form of the complete collection of a poet's lyrical compositions in a more or less alphabetical order which prevails to the present day among all Mahommedan writers. Of the 1,300,000 verses attributed to him, there remain only 52 kasīdas, ghazals and rubā'īs; of his epic masterpieces we have nothing beyond a few stray lines in native dictionaries. But the most serious loss is that of his translation of Ibn Mokaffa's Arabic version of the old Indian fable book Kalilah and Dimnah, which he put into Persian verse at the request of his royal patron. Numerous fragments, however, are preserved in the Persian lexicon of Asadī of Tus (ed. P. Horn, Göttingen, 1897). In his kasīdas, all devoted to the praise of his sovereign and friend, Rūdagī has left us unequalled models of a refined and delicate taste, very different from the often bombastic compositions of later Persian encomiasts. His didactic odes and epigrams express in well-measured lines a sort of Epicurean philosophy of human life and human happiness; more charming still are the purely lyrical pieces in glorification of love and wine. Rūdagī survived his royal friend, and died poor and forgotten by the world. There is a complete edition of all the extant poems of Rūdagī, in Persian text and metrical German translation, together with a biographical account, based on forty-six Persian MSS., in Dr H. Ethé's “Rūdagī der Sāmānidendichter” (Göttinger Nachrichten, 1873, pp. 663-742); see also his “Neupersische Literatur” in Geiger's Grundriss der iranischen Philologie (ii.); P. Horn, Gesch. der persischen Literatur (1901), p. 73; E. G. Browne, Literary History of Persia, i. (1902); C. J. Pickering, “A Persian Chaucer” in National Review (May 1890). https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AF%DA%A9%DB%8C