هجو نامه فردوسی

هَجونامه یا به پارسی سره: نکوهش نامه سروده‌ای در نکوهشِ سلطان محمود غزنوی است که از فردوسی دانسته شده‌است. به گفتار نظامی عروضی صد بیت بوده و شش بیت از آن به‌جای مانده‌است.[۱][۲] ویرایش‌های گوناگونی از این هجونامه در دست بوده‌است که از ۳۲ بیت تا ۱۶۰ بیت داشته‌اند. برخی از پژوهشگران نسبت دادن چنین هجونامه‌ای به فردوسی را نادرست دانسته‌اند، مانند محمود شیرانی که با درنگریستن به این‌که بسیاری از بیت‌های این هجونامه از خود شاهنامه یا مثنوی‌های دیگر آمده‌اند و بیت‌های دیگر نیز از دید ادبی کاستی دارند، چنین نتیجه‌گیری کرد که این هجونامه ساختگی است.[۳] اما محمدامین ریاحی با درنگریستن به این‌که از این هجونامه در شهریارنامهٔ عثمان مختاری، از ستایشگران مسعود سوم غزنوی نوادهٔ محمود، — که پیش از چهارمقالهٔ نظامی عروضی نوشته شده، نام برده شده — سرودن هجونامه‌ای به‌دست فردوسی را پذیرفتنی دانسته‌است.[۴] پژوهشگرانی مانند نولدکه، تقی‌زاده و صفا نیز باور به اصیل بودن هجونامه و بنیاد برخی بیت‌های آن دارند.[۵] نولدکه باور دارد که به گواه واژهٔ «این نامه» در برخی بیت‌های هجونامه، فردوسی به پیوست شاهنامه، هجونامه را آورده‌است تا با این کار همهٔ بیت‌های پراکنده در شاهنامه را — که در ستایش محمود بوده‌است — بزداید.[۶] همچنین جلال خالقی مطلق بر این باور است که به‌سبب برساخته بودن بیشتر بیت‌های هجونامه نمی‌توان بنیاد آن را نادیده گرفت و در آن‌جا نیز بیت‌های زیبایی وجود دارد که از شاهنامه برگرفته نشده‌است؛ و می‌گوید چنین می‌نماید که شیرانی بیشتر در پی پشتیبانی از محمود بوده‌است.[۷] برپایهٔ بیتی در هجونامه که فردوسی در آن به هشتاد سالگی خود اشاره می‌کند، هجونامه پیش از سال ۴۰۹ ه‍.ق سروده شده‌است.[۸][۹] پانویس 1. Khaleghi-Motlagh, “FERDOWSI ii. Hajw-nāma”, Iranica. 2. Huart, “Firdawsī”, The Encyclopaedia of Islam. 3. خالقی مطلق، «فردوسی»، دانشنامهٔ زبان، ۸۲۰. 4. ریاحی، فردوسی: زندگی، اندیشه و شعر او، ۱۴۴. 5. Khaleghi-Motlagh, “FERDOWSI ii. Hajw-nāma”, Iranica. 6. خالقی مطلق، «فردوسی»، دانشنامهٔ زبان، ۸۲۰. 7. Khaleghi-Motlagh, “FERDOWSI i. Life”, Iranica. 8. Khaleghi-Motlagh, “FERDOWSI i. Life”, Iranica. 9. خالقی مطلق، «فردوسی»، دانشنامهٔ زبان، ۸۲۰. منابع • ریاحی، محمدامین (۱۳۷۵). فردوسی: زندگی، اندیشه و شعر او. تهران: طرح نو. شابک ۹۶۴-۵۶۲۵-۳۸-۶. • خالقی مطلق، جلال (۱۳۹۱). «فردوسی». در اسماعیل سعادت. دانشنامهٔ زبان و ادب فارسی. ج. چهارم. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۱۴۳-۲۱-۷. • Huart, Clement (2012). "Firdawsī". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Retrieved 17 January 2017. • Khaleghi-Motlagh, Jalal (1999). "FERDOWSI, ABU'L-QĀSEM i. Life". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). Retrieved 8 December 2016. • Khaleghi-Motlagh, Jalal (1999). "FERDOWSI, ABU'L-QĀSEM ii. Hajw-nāma". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). Retrieved 8 December 2016. • ن • ب • و ابوالقاسم فردوسی آثار و کتاب‌ها • شاهنامه • هجونامهٔ فردوسی • غزل زادگاه و آرامگاه • پاژ • رزان • شاداب • توس • تابران • آرامگاه فردوسی فردوسی‌شناسی • تاریخچهٔ پذیرهٔ شعر فردوسی • فردوسی: زندگی، اندیشه و شعر او • داستان‌های شاهنامه • فردوسی و سلطان محمود • شاهنامه‌پژوهی • سرچشمه‌های فردوسی‌شناسی • نامهٔ باستان (کتاب) • واژگان عربی در شاهنامه • ویکی‌گفتاورد فردوسی‌پژوهان ایران • کیخسرو شاهرخ (کاشف و بنیان‌گذار آرامگاه فردوسی) • حسین لرزاده (طراح و سازندهٔ آرامگاه فردوسی) • هوشنگ سیحون (طراح آرامگاه فردوسی) • ابوالحسن صدیقی (مجسمه‌ساز) • منصور رستگار فسایی • محمدامین ریاحی • محمدعلی اسلامی ندوشن • جلال خالقی مطلق • جلال‌الدین کزازی • قدمعلی سرامی • فریدون جنیدی • بنداری اصفهانی • شاهرخ مِسکوب • جلیل دوست‌خواه • فاطمه حبیبی‌زاد • مهدخت پورخالقی چترودی • ابوالفضل خطیبی دیگران • ژول مل • ترنر ماکان • هانری ماسه • فریتز ولف • تئودور نلدکه • یوگنی برتلس • ولادیمیر مینورسکی • رستم علی‌اف • محمد نوری عثمانوف معاصران فردوسی • سلطان محمود غزنوی • امیرک منصور • حیی بن قتیبه • ابوالعباس اسفراینی • دقیقی • اسدی طوسی • رودکی • آزادسرو • علی دیلم • بودلف • ماخ پیر خراسانی • شادان برزین • ماهویه خورشید • یزدان‌داد • ارسلان جاذب آثار هنری • فردوسی (فیلم) • دیباچهٔ نوین شاهنامه • داستان‌های شاهنامه (مجموعهٔ تلویزیونی) • افسانهٔ ماردوش • رستم و سهراب (انیمیشن) • رستم و سهراب (اپرا) • رستم و سهراب (اپرای آذربایجان) • رستم و سهراب (فیلم ۱۹۶۳) • رستم و سهراب-قسمت اول (آلبوم) • رستم و سهراب-قسمت دوم (آلبوم) • درفش کاویانی، کاوهٔ آهنگر (آلبوم) • رستم و سهراب (نمایش‌نامه) • چهل سرباز • آخرین داستان مطالب مرتبط • درفش کاویانی • شاهنامه‌خوانی • نقالی • نقاشی قهوه‌خانه‌ای • یوسف و زلیخا • شاهنامهٔ لکی • شاهنامهٔ کُردی • شاهنامهٔ نوبخت • بیژن‌نامه • برزونامهٔ کهن • یادگار بزرگ‌مهر • پارسیان و من • بحر متقارب • ۸ مارس ۱۰۱۰ (میلادی) • فهرست کهن‌ترین تضمین‌ها به فردوسی • مرا داد فرمود و خود داور است رده درگاه کتاب الگو این یک مقالهٔ خرد ادبیات است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. رده‌ها: • آثار فردوسی • ادبیات • این صفحه آخرین‌بار در ۴ فوریهٔ ۲۰۲۵ ساعت ۰۰:۱۸ ویرایش شده است.