اجازه ویرایش برای هیچ گروهی وجود ندارد

شستن

نویسه گردانی: ŠSTN
شستن . [ ش ُ ت َ ] (مص ) پاک کردن با آب و پاکیزه کردن و غسل دادن . رفع کثافت با آب نمودن . (ناظم الاطباء). شستشوی . مصدر دوم (اسم مصدر) غیر مستعمل آن شویش است . غسل . تغسیل . با آب و صابون یا اشنان و امثال آن شوخی چیزی زایل کردن ، شستن ماسه ، خاک آن را از آن با آب جدا کردن . (یادداشت مؤلف ) :
بخوردند چیز و بشستند دست
بدان کار بهرام دل را ببست .

فردوسی .


من از خستگیهای تو خسته ام
رخان را به خون جگر شسته ام .

فردوسی .


ز گنجور خود جامه ٔ نو بجست
به آب اندر آمد سر و تن بشست .

فردوسی .


چو شد بافته شستن و دوختن
گرفتند از او یکسر آموختن .

فردوسی .


بخورد آب و روی و سرو تن بشست
به پیش جهان آفرین شد نخست .

فردوسی .


وانگهی فرزند گازر گازری سازد ز تو
شوید و کوبد ترا در زیر کوبین زرنگ .

حکیم غمناک .


ز دولا کرد آب اندر خنوری
که شوید جامه را هر بخت کوری .

شهابی (از لغت فرس اسدی ).


۞
نوزتان سینه و پستان به دهن بر ننهاد
نوزتان روی نشست و نوزتان شیر نداد.

منوچهری .


نوروز ببین که روی بستان
شسته ست به آب زندگانی .

ناصرخسرو.


آرایش او به رنگ و بوی خوش
افشاندن جعد و شستن غره .

ناصرخسرو.


جان به صابون خرد بایدت شستن کاین جسد
تیره ماند گر مر او را جمله در صابون کنی .

ناصرخسرو.


- بر خون کسی دست شستن ؛ کشتن او را. (یادداشت مؤلف ) :
چه کرده ست با تو نگویی همی
که بر خون او دست شویی همی .

فردوسی .


- به خون دست شستن ؛ کنایه از خونریزی و آدمکشی کردن :
که گر او نشستی به خون دست خویش
نگه داشتی دست و آیین و کیش .

فردوسی .


- دست بد را شستن ؛ بد را دست شُستن . آماده شدن بدی را :
ز تور اندر آمد زیان از نخست
کجا با پدر دست بد را بشست .

فردوسی .


بیامد هر آن کس که نیکی بجست
مباد آنکه اودست بد را بشست .

فردوسی .


- روی به قیر شستن ؛ اندوده شدن روی به قیر. اندودن به قیر. کنایه از تیره و سیاه شدن است :
شبی چون شبه روی شسته به قیر
نه بهرام پیدا نه کیوان نه تیر.

فردوسی .


- شستن زمین به خون کسی ؛ کنایه از کشتن او. (یادداشت مؤلف ) :
هر آن کس که خشنودی شاه جست
زمین را به خون دلیران بشست .

فردوسی .


تهمتن به قلب اندر آمد نخست
زمین را به خون دلیران بشست .

فردوسی .


- شستن و کنار گذاشتن کسی را ؛ بی رویی سخت به روی او آوردن . (یادداشت مؤلف ). جواب دندان شکن به او دادن . (از فرهنگ فارسی معین ).
- فروشستن ؛ شستن . پاک کردن با آب و غیره :
با آب و جاه کعبه وجود تو حیض توست
هم زآب چاه کعبه فروشوی یکسرش .

خاقانی .


به صبح آن نقطها فروشوید از تن
یتیم دریده گریبان نماید.

خاقانی .


- || زایل کردن . از بین بردن :
گرش باید به یک فتح الهی
فروشوید ز هندستان سیاهی .

نظامی .


- امثال :
هیچ مرده را به این پاکی نشسته بود .
رجوع به مدخل فروشستن شود.
|| پاک کردن . طاهر کردن . تطهیر کردن . خالی کردن . (یادداشت مؤلف ). تطهیر. (منتهی الارب ) :
سوی آسمان کردش آن مرد روی
بگفت ای خدا این تن من بشوی .

ابوشکور بلخی .


جهان را ز دیوان مازندران
بشستی و کندی بدان را سران .

فردوسی .


چو خورشید بنمود زرینه چهر
جهان را بشست از سیاهی به مهر.

فردوسی .


جهان از بدیها بشویم به رای
پس آنگه ز گیتی کنم گرد پای .

فردوسی (شاهنامه چ دبیرسیاقی ج 1 ص 19).


سر نامه کرد آفرین از نخست
برآن کو زمین از بدیها بشست .

فردوسی .


که امروز هنگام کین جستن است
جهان را ز اهریمنان شستن است .

فردوسی .


بایدش خود را بشستن از حدث
تانماز فرض او نبود عبث .

مولوی .


- دل را از کین شستن ؛ عداوت پیشینه را فراموش کردن . (یادداشت مؤلف ) :
تو باید که دل را بشویی ز کین
ندانی جدا مرز ایران و چین .

فردوسی .


مگر کاو دل سام و شاه زمین
بشوید ز خشم و ز پیکار و کین .

فردوسی .


کنون رای هر دو بدان شد درست
که از کین همی دل بخواهیم شست .

فردوسی .


- دیده (یا نرگس ) از خواب شستن ؛ بیدار ماندن . به خواب نرفتن :
دمی نرگس از خواب مستی بشوی
چو گلبن بخند و چو بلبل بگوی .

سعدی (بوستان ).


- دیده یا دل و دیده شستن از شرم ؛ شرم و حیا را از خود دور کردن :
ز سلم و ز تور اندرآمد نخست
دل و دیده از شرم ایشان بشست .

فردوسی .


ز شرم پدر دیدگان را بشست .

فردوسی .


- سر شستن از مرض ؛ بهبود یافتن از آن . ترک عاشقی گفتن :
اگر عاشقی سر بشوی از مرض
چو سعدی فروشوی دست از غرض .

سعدی (بوستان ).


- سر کسی را از گرد شستن ؛ وی را از کار خرد به پایگاه بلند برکشیدن :
بسی کردشان نیز فرخ امید
بسی دادشان مهتری را نوید
که گر اژدها را کنم زیر خاک
بشویم شما را سر از گرد پاک .

فردوسی .


- شرم از دیده شستن ؛ شرم و حیا را کنار گذاشتن :
یکایک ز دیده بشستند شرم
سواران به درگاه رفتند گرم .

فردوسی .


- شستن دل ؛ پاک و طاهرگردانیدن آن . (یادداشت مؤلف ) :
سر نامه کرد آفرین از نخست
بدان کس که دل را به دانش بشست .

فردوسی .


- شستن دل از چیزی ؛ پاک کردن او از آن چیز. زایل کردن آن چیز از دل . (یادداشت مؤلف ) :
به گفتار پیغمبرت راه جوی
دل از تیرگیها بدین آب شوی .

فردوسی .


- || پاک کردن دل از آن . دل برداشتن از آن . چشم پوشیدن ازآن :
دلت همانا زنگار معصیت دارد
به آب توبه ٔ خالص بشویش از عصیان .

خسروانی .


یکی پند گویم ترا من درست
دل از مهر گیتی ببایدت شست .

فردوسی .


دگر باز هنگام جویی همی
دل از نیکوییها بشویی همی .

فردوسی .


بر او آفرین کرد روز نخست
دلش را ز کژی و تاری بشست .

فردوسی .


نبینی که دانا چه گوید همی
دلت را ز کژی بشوید همی .

فردوسی .


رجوع به مدخل دل شود.
|| غسل کردن و شستشو نمودن . (ناظم الاطباء). ترجمه ٔ غسل . (آنندراج ). غسل . (تاج المصادر بیهقی ) (منتهی الارب ). غَسل . رحض . (منتهی الارب ). || غسل دادن : گفتند شما به شستن و تابوت ساختن مشغول شوید. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 358).
- شسته شدن ؛ غسل میت یافتن . (آنندراج ) :
به حمام ار شدی آن قدر نشناس
نمودی چشم پر آبی ز هر طاس
همانا پیش او چون رفت بگریست
که خواهی شسته شد تعجیل از چیست .

نعمت خان عالی (از آنندراج ).


|| بردن . زایل کردن . محو کردن . ستردن : باران کاهگلهارا شسته است . (یادداشت مؤلف ) :
به گفتار گرسیوز افراسیاب
بشست از روان و خرد شرم و آب .

فردوسی .


سر نامه کردآفرین از نخست
برآن کس که او کینه از دل بشست .

فردوسی .


دور از فجور و فسق و بری از ریا و زور
شسته رسوم زرق و نبشته دو نیم وی .

منوچهری .


ملامت کن مرا چندانکه خواهی
که نتوان شستن از زنگی سیاهی .

سعدی .


پاکیزه روی را که بود پاکدامنی
تاریکی از وجود بشوید به روشنی .

سعدی .


نشستم با جوانمردان اوباش
بشستم هرچه خواندندم ادیبان .

سعدی .


نیاید بدین در کسی عذرخواه
که سیل ندامت نشستش گناه .

سعدی (بوستان ).


- از اندیشه ٔ بد شستن کسی را ؛ دور کردن اندیشه ٔ بد از او. زایل کردن فکر بد از وی :
چو هنگام باشد بگویم ترا
ز اندیشه ٔ بد بشویم ترا.

فردوسی .


- خواب از (ز)چشم کسی فروشستن ؛ بیدار ساختن وی را. بی خواب کردن او را. خواب از دیدگان وی بردن :
دمی رفت تا چشمه ٔ آفتاب
ز چشم خلایق فروشست خواب .

سعدی (بوستان ).


- رخ دوستی را شستن ؛ مصفا و بی آلایش کردن دوستی . به دوستی و محبت گراییدن :
به فرزند پیوند جوید همی
رخ دوستی را بشوید همی .

فردوسی .


- روان را از چیزی شستن ؛ منصرف و روی گردان شدن از آن چیز. پاک کردن روح و دل از آن :
چو بشنید گو آن پیام درشت
روان را ز مهر برادر بشست .

فردوسی .


- شستن دفتر یا اوراق ؛ محو کردن نوشته های آن . (یادداشت مؤلف ) : دفتر از گفته های پریشان بشویم و من بعد پریشان نگویم . (گلستان سعدی ).
برو سعدیا دست و دفتر بشوی
به راهی که پایان ندارد مپوی .

سعدی (بوستان ).


بشوی اوراق اگر همدرس مایی
که علم عشق در دفتر نباشد.

حافظ.


|| برداشتن . جدا ساختن . کشیدن : دست از جان شستم .
- دست از جان شستن ؛ دیگر امیدی به بقای آن نداشتن . (یادداشت مؤلف ). فداکاری و بی پروایی کردن : اگر خوارزمشاه آن ثبات نکردی و دست از جان نشستی خللی افتادی بزرگ . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 356). شما را جاسوسان ما آمدند و گفتند که ترکمانان به دست و پای مرده بودند و دستها از جان شسته . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 619).
- دست از چیزی فروشستن ؛ دست شستن از آن . منصرف شدن از آن . صرف نظر کردن :
پای طلب کرم فروشد
دست از صفت وفا فروشوی .

خاقانی .


اگر عاشقی سر بشوی از مرض
چو سعدی فروشوی دست از غرض .

سعدی (بوستان ).


چو در کیله ٔ جو امانت شکست
از انبار گندم فروشوی دست .

سعدی (بوستان ).


پسر کاو میان قلندر نشست
پدر گو ز خیرش فروشوی دست .

سعدی (بوستان ).


- دست شستن از کسی یا چیزی ؛ از او به یکبارگی منصرف شدن . فروگذاشتن آن . (یادداشت مؤلف ) :
ایمن بزی اکنون که بشستم
دست از تو به اشنان و کنشتو.

شهید بلخی .


همه ساله شسته دو دست از بدی
همه روزه جسته ره ایزدی .

فردوسی .


گر او اندر ایران بماند درست
ز شاهی بباید ترادست شست .

فردوسی .


نماند کس از ما بدین بوم و رست
بباید ز شاهی ترا دست شست .

فردوسی .


کنون دست ازین شست باید همی
ره راستی جست باید همی .

فردوسی .


چو من دست خویش از طمع پاک شستم
فزونی از این و از آن چون پذیرم .

ناصرخسرو.


بشوی ای خردمند از آن دوست دست
که با دشمنانت بود همنشست .

سعدی (گلستان ).


- دل از جان شستن ؛ دست از جان برداشتن . مصمم به مرگ شدن . (یادداشت مؤلف ) :
غنیمت بر او بخش کاو جنگ جست
به مردی دل از جان شیرین بشست .

فردوسی .


- دل و جان را از چیزی شستن ؛ خالی کردن دل و روح از آن چیز.احتراز کردن از آن :
دل و جان را همی بباید شست
از محال و خطا و گفتن زور.

ناصرخسرو.


- دل و دست شستن از چیزی ؛ بطور کلی از آن چیز منصرف شدن و روی برگرداندن :
هر آن پادشه کاوجز این راه جست
ز گیتی دل و دست بایدش شست ۞ .

فردوسی .


- زبان از دروغ شستن ؛ دروغ را ترک کردن . از دروغگویی احتراز نمودن :
دگر کو بشوید زبان از دروغ
نجوید به کژی ز گیتی فروغ .

فردوسی .


- لب از شیر مادر شستن ؛ منفطم شدن . از شیر بازشدن :
چو کودک لب از شیر مادر بشست
به گهواره محمود گوید نخست .

فردوسی .


|| دوغاب کردن آهک و کم کردن قوت آن . (ناظم الاطباء).
واژه های قبلی و بعدی
واژه های همانند
۱۱ مورد، زمان جستجو: ۰.۱۴ ثانیه
شستن . [ ش ِ / ش َ ت َ ] (مص ) نشستن و جلوس کردن .(ناظم الاطباء). مخفف نشستن . (آنندراج ) : ایستاده نماز راست مقیم شسته در ذکر حی دادگر است . ...
سر شستن . [ س َ ش ُ ت َ ] (مص مرکب ) شستن سر. شستشو دادن سر : حدیث چشمه و سر شستن ماه درستی داد قولش را بر شاه . نظامی (خسرو و شیرین ص 102)...
دل شستن . [ دِ ش ُ ت َ ] (مص مرکب ) شستن دل . دست کشیدن . صرف نظر کردن . چشم پوشیدن : ای که گفتی دل بشوی از مهر یار سنگدل من دل ازمهرش ...
جان شستن . [ ش ُ ت َ ] (مص مرکب ) مجازاً روح را تابناک ساختن . روان را از خوی زشت مهذب ساختن : جان را بعلم شوی که مرجان راعلم ای پسر مب...
خون شستن . [ ش ُ ت َ ] (مص مرکب ) دور کردن خون از چیزی . (آنندراج ). ستردن خون از چیزی . پاک کردن خون از چیزی . خون ستردن : ز طرف دامن خو...
داغ شستن . [ ش ُ ت َ ] (مص مرکب ) دور کردن داغ ، و داغ رفتن لازم منه و این مقابل داغ ماندن است . (از آنندراج ). بر طرف کردن نشان داغ .زد...
دست شستن . [ دَ ش ُ ت َ ] (مص مرکب ) شستن دست . غسل ید. آب بر دست ریختن و آلودگی از آن بردن .- دست شستن به خون خویشتن ؛ با خون خود باز...
غبار شستن . [ غ ُ ش ُ ت َ ] (مص مرکب ) و غبار فروشستن . گرد بر طرف کردن و زدودن . || مجازاً تیرگی و افسردگی از دل بیرون راندن : چو دستت دهد...
لباس شستن /lebāsšostan(')i/( اسم+مصدر) [عربی. فارسی] شستن‌ لباس؛ شستن‌ جامه. پاک کردن لباس/پوشاک با آب و صابون و دیگر پاک کننده ها (خشک و تر). پاکیزه ...
گناه شستن . [ گ ُ ش ُ ت َ ](مص مرکب ) از بین بردن گناه . پاک کردن آن . || بطور کنایه بمعنی بد کسی را گفتن . غیبت کردن .
« قبلی صفحه ۱ از ۲ ۲ بعدی »
نظرهای کاربران
نظرات ابراز شده‌ی کاربران، بیانگر عقیده خود آن‌ها است و لزوماً مورد تأیید پارسی ویکی نیست.
برای نظر دادن ابتدا باید به سیستم وارد شوید. برای ورود به سیستم روی کلید زیر کلیک کنید.